Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
1.1.2. Dinlədiyi məlumatlar- dakı əsas faktları seçir. Dinlənilən məlumatlardakı əsas faktların seçilməsi, təhlil edilməsi. Dinlənilən məlumat, əsas fakt, seçmə,təhlil etmə 1.2.1. Deyəcəyi fikrə müvafiq ifadə forması seçir. Deyəcəyi fikrin müəyyənləşdirilməsi və ona müvafiq olan ifadə formasının (təklif, mülahizə) əvvəlcədən seçilməsi. Deyiləcək fikir, ifadə forması, müəyyənləşdirmə, seçmə 1.2.2. Fikirlərini konkret fakt və nümunələrlə əsaslandırır. Mövzuya aid konkret fakt və nümunələrin seçilməsi, müəyyənləşdirilməsi və onlardan məqsədəuyğun şəkildə arqument gətirilməsi. Fikri əsaslandırma, müəyyənləşdirmə, fakt, nümunə, əsaslandırma 1.2.3. Danışarkən mimika və jestlərdən yerli-yerində istifadə edir. Şifahi nitqi müşayiət edən və təsir gücünü artıran əsas vasitələrin( jest və mimika). əhəmiyyətinin anlaşılması və onlardan yerli-yerində istifadə edilməsi Vasitələr, mimika, jest, şifahi nitq, istifadə etmə 1.2.4. Hər hansı fakt və hadisə ilə bağlı fikir bildirir. Dinlənilən mətnin məzmununun müəyyənləşdirilməsi, mövzuya dair fakt və hadisələrin tapılması, onlarla bağlı subyektiv fikir bildirilməsi. Fakt, hadisə, bildirmə, subyektiv fikir 2.1.1. Lüğətlərdən istifadə etməklə tanış olmadığı söz- lərin mənasını müəyyənləş- dirir. Lüğətlərdən istifadə etməklə tanış olmayan sözlərin mənasının müəyyənləşdirilməsi. Oxunan mətn, tanış olmayan söz, lüğət, məna 2.1.2. Sözün həqiqi və ya məcazi mənada işləndiyini müəyyənləşdirir. Mətndəki sözlərin mənalarının həqiqi və ya məcazi mənada işləndiyinin müəyyənləşdirilməsi. Sözün mənası, həqiqi məna, məcazi məna 2.2.1. Tələffüz qaydalarını gözləməklə mətni düzgün oxuyur. Ədəbi dilin orfoepik normasına əməl edilməsi, tələffüz qaydalarını gözləməklə mətnin düzgün oxunması. Ədəbi dil, orfoepik qayda qaydalar, mətnin oxusu 2.2.2. Mətnin tərkib hissələrini fərqləndirir. Mətn üç tərkib hissəsinin ( giriş, əsas hissə, nəticə) və bir-birindən özünəməxsus xüsusiyyətlərinə görə fərqləndirilməsi. Mətnin tərkibi, giriş, əsas hissə, nəticə, fərqləndirmə 2.2.3. Mətndəki əsas fikri müəyyənləşdirir. Mətnin məzmununundakı əsas fikrin müəyyənləşdirilməsi, mətnin məzmun və ideyasını əks etdirən əsas fikrin ikincidərəcəli fikirlərdən fərqləndirilməsi. Mövzu, məzmun, ideya, əsas fikir, ikinci dərəcəlki fikir, fərqləndirmə 3.1.1. Müxtəlif yazı(ifadə, inşa, hekayə) formalarını fərqləndirir. Müxtəlif yazı formaları (ifadə, inşa, hekayə) üzərində müşahidələrin təşkili. Beşinci sinif üzrə müəyyənləşdirilmiş yazı formalarının bir-birindən fərqləndirilməsi. Yazı forması, ifadə, inşa, hekayə, xüsusiyyət, dəqiqləşdirmə 3.1.2. Mövzu ilə bağlı top- ladığı materiallar əsasında mətn hazırlayır. Mövzu ilə bağlı araşdırma aparılması, internetdən, məktəbli üçün olan ensiklopediyalardan və digər ədəbiyyatlardan istifadə etməklə məlumat toplanılması, əldə etdiyi materiallardan faydalanaraq yaradıcı təfəkkürə əsaslanmaqla rabitəli mətn hazırlanması. Mövzu, material toplama, rabitəli mətn, internetdən, məktəbli üçün olan ensiklopediyalar , rabitəli mətn 3.1.3. Mətnin tərkib hissələrini (giriş, əsas hissə və nəticə) əlaqələndirir. Mətnin tərkib hissələrinin (giriş, əsas hissə, nəticə) fakt və nümunələrə əsasən fərqləndirilməsi, arqumentlər gətirərək məntiqi şəkildə əlaqələndirilməsi. Rabitəli mətn, mətn qurma, mətnin tərkibi, gi- riş, əsas hissə, nəticə, mətnin strukturu, məntiqi əlaqə 3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar (elan, məktub) yazır. Əsas dil xüsusiyyətlərinə qoyulmuş tələblərlə tanış olma, işgüzar üsluba aid əməli yazı nümunələrinin fərqləndirilməsi və onlara əməl etməklə müxtəlif yazıların - elan, məktub yazılması. Rəsmi-işgüzar üslub, əməli yazı, elan, məktub, dil xüsusiyyətləri 4.1.1. Cümləni məqsəd və intonasiyaya görə növlərinə ayırır. Cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növlərinin- sual, nida, nəqli, əmr cümlələrinin fərqləndirilməsi, onların hər birinin işlənmə məqamının və formasının müəyyən edilməsi. Sadə cümlə, məqsəd və intonasiyaya görə cümlənin növü, sual, nida, nəqli və əmr cümlələri 4.1.2. Sözün səs tərkibini, semantik xüsusiyyətlərini, tərkibini, yaranma üsullarını və qrammatik mənasını (ad, əlamət, hərəkət bildirməsini) izah edir. Sözün səs tərkibinin müəyyən edilməsi, sait və samitlərin fərqləndirilməsi, semantik xüsusiyyətlərinin – leksik mənası, təkmənalılıq və ya çoxmənalılıq, omonimlik, sinonimlik, yeni və ya köhnəlmiş söz olmasının, eyni zamanda sözün tərkibinin – kökünün, qrammatik və leksik şəkilçilərinin, başlanlanğıc formasının, sözün yaranma üsullarının – morfoloji və ya sintaktik yolla yaranmasının izah edilməsi. Sait, samit, heca, vurğu, ahəng qanunu, leksik məna, omonim, sinonim, antonim, yeni söz, köhnəlmiş söz, ümumişlək sözlər, ümumişlək olmayan sözlər, sözün kökü, şəkilçi, başlanğıc forma, alınma söz, sözün yaranma üsulları – morfoloji və ya sintaktik yol, iza etmə 4.1.3. Cümlənin sonunda və dialoqlarda durğu işarə- lərindən məqsədyönlü istifadə edir. Durğu işarələrinin öyrənilməsi, işlənmə məqamının müəyyənləşdirilməsi, məqsəd və intonasiyaya görə növlərindən asılı olaraq cümlənin sonunda nöqtə, sual və nidadan düzgün istifadə edilməsi. Məqsəd və intonasiyaya görə cümlənin növü, nöqtə, sual işarəsi, nida işarəsi, istifadə etmə 4.1.4. Sait və samitlərin, mürəkkəb sözlərin yazılış qaydalarına əməl edir. Əsl Azərbaycan sözlərində, alınma sözlərdə, qoşasaitli və ya qoşasamitli, bitişik, ayrı və defislə yazılan sözlərdə sait və samitlərin yazılış qaydalarına əməl edilməsi. Sait, samit, mürəkkəb söz, qoşasaitli söz, qoşasamitli söz, bitişik yazılan mürəkkəb söz, defislə yazılan mürəkkəb söz VI sinif 1.1.1. Danışanın məlumat- larına əsasən onun məqsədini (məqsədlərini) şərh edir. Mətnin məzmununun müəyyənləşdirilməsi, əldə olunan məlumatlardakı fakt və nümunələrin təhlil edilməsi. Nəticəyə əsaslanaraq məlumatların şərh edilməsi, danışanın məqsədinin izah edilməsi. Məlumat, məqsəd, şərh etmə, mətnin məzmun, şərh etmə 1.1.2. Dinlədiyi məlumatı yığcam şəkildə ümumiləşdirir. Dinlədiyi məlumatlardan fakt və nümunələrə aid qeydlərin götürülməsi, mətnin məzmununun yığcam şəkildə ümumləşdirilməsi. Dinlənilən məlumat, yığcamlıq, ümumiləşdirmə 1.2.1. Şifahi məlumat üçün əsas fikrin təqdimetmə formasını və yanaşma tərzini müəyyənləşdirir. Nəqletmə, inandırma, təsviretmə və s. üsullardan istifadə etməklə nitqin təqdim edilməsi, məqsədəuyğun yanaşma tərzi ilə şifahi nitqin nümayiş etdirilməsi. Şifahi məlumat, əsas fikir, təqdimetmə forması, yanaşma tərzi, müəyyənləşdrimə 1.2.2. Dinləyən şəxsin əsas fikri və anlayışları başa düşməsinə kömək etmək üçün mühüm məqamları vurğulayır. Danışarkən nitqin məzmunu ilə bağlı mühüm məqamların müəyyən edilməsi, dinləyənin əsas fikri və anlayışları başa düşməsinə kömək etmək üçün həmin məqamların vurğulaması. Dinləyən şəxsin başa düşməsi, əsas fikir, əsas anlayış, mühüm məqamları vurğulama Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|