122
(digərləri 5%), elektromaqnitlər, sabit maqnitlər və maqnitləşmədən sonra sabit
maqnitə çevrilmək üçün nəzərdə tutulmuş məmulatlar, elektromaqnitli və sabit
maqnitli sıxac patronlar, tutğaclar və analoji fiksasiyaedici qurğular, elektromaqnit
yapışmalar, muftalar və tormozlar, elektromaqnit qaldırıcı başlıqlar, daxiliyanma
mühərriklərinin qığılcımla və ya yanacaq qarışığının sıxılması ilə alışdırılması və işə
salınması üçün elektrik avadanlıqları, generatorlar və bu kimi mühərriklərlə birlikdə
istifadə olunan cərəyankəsicilər mülki aviasiya üçün (digərləri 15%), sənaye və
laboratoriya peç və kameraları (induksiya hadisəsi və ya dielektrik itkisi əsasında
işləyənlər daxil olmaqla), induksiya hadisəsi və ya dielektrik itkisi üsulu ilə
materialların termik emalı üçün sənaye və laboratoriya avadanlıqları, mülki aviasiya
üçün radiotelefon, radioteleqraf, radionaviqasiya qəbulediciləri, dəmiryolu və
tramvay xətləri üçün avadanlıq 0.5%, ilkin elementlərin, ilkin batareya və elektrik
akkumulyatorların tullantı və qırıntıları, işlənib sıradan çıxmış ilkin batareyalar və
elektrik akkumulyatorları, lüğət və ya tərcüməçi funksiyalı elektrik maşınları, siqnal
generatorları, elekrik mühafizə generatorları, FLEŞ elektrik silinmə ilə yenidən
proqramlaşdırıla bilən daimi yaddaş qurğuları, mikroprosessorlar, ilkin elementlər və
ilkin batareyalar statik dəyişdiricilər, boşalan lampalar və ya borucuqlar üçün ballast
elementləri 5%, gücü 37.5 Vt-dan çox olmayan mühərriklər, elektrik mühərrikləri ilə
təchiz edilmiş məişət elektromexaniki maşınlar, elektrik üzqırxanları, saçqırxan
maşınlar və tüklərin təmizlənməsi üçün elektrik mühərrikli cihazlar, velosipedlərdə
və ya mühərrikli nəqliyyat vasitələrində istifadə olunan elektrik işıqlandırıcı və ya
siqnalizasiya avadanlıqları, şüşətəmizləyicilər, buzlanma və tərləmə əleyhinə cihaz-
lar, öz enerji mənbəyi ilə işləyən portativ elektrik fənərləri, elektrik lazer və ya digər
işıq və ya foton, ultrasəs, elektron-şüa, maqnit-impulsiv və ya aşağıtemperaturlu,
yuxarıtemperaturlu plazma qövs lehimləmə və ya qaynaq və ya kəsmə əməliyyatının
yerinə yetirilməsindən asılı olmayaraq qaynaq üçün maşın və aparatlar, metal və ya
metal-keramikanın isti tozlandırılması üçün elektrik maşın və aparatlar, inersiyasız və
ya akkumulyasiyaedici elektrik su qızdırıcıları, batırılma elektrik qızıdırıcı cihazlar,
mühitin və torpağın isidilməsi üçün elektrik avadanlıqları, saçlara qulluq üçün
elektrotermik cihazlar (məs; saç quruducuları, biqudi, isti burma üçün maqqaşlar) və
123
ə
l quruducuları, elektrik ütüləri, digər məişət elektrik cihazları, elektrik qızdırıcı
müqavimətlər, telefon aparatları, videofonlar, faks-meyl aparatları və teleprinterlər,
mikrofonlar və onlar üçün altlıqlar, korpusda quraşdırılmış və ya quraşdırılmamış
reproduktorlar, baş telefonları, qulaqlıqlar, elektrik səs tezliyi gücləndiriciləri,
elektrik səsgücləndirici dəstlər, deklər, qrammafon valalrının səsləndiriciləri, kasset
pleyerləri və səsyazma qurğuları olmayan digər səsləndirici aparatlar, maqnitofonlar
və digər səsyazma aparaturaları, videoyazı və ya videocanlandırıcı aparaturalar
(videotyunerlə birlikdə və ya onsuz), səs yazılışı və ya başqa şəkildə analoji yazılar
üçün yazılmamış hazır daşıyıcılar, radiotelefon, radioteleqraf əlaqəsi və ya radio
yayım üçün qəbuledici aparaturalar, televiziya rabitəsi üçün qəbuledici aparaturalar,
videomonitor və videoproyektorlar, çap olunmuş sxemlər, elektrik dövrlərinin və ya
1000 V-dan çox gərginlikli elektrik dövrlərinin kommutasiya və ya qorunması və ya
elektrik dövrlərinə qoşulması üçün elektrik aparaturaları, elektrik közərmə və ya
qazlaboşalan lampaları, germetik, işığı istiqamətlənmiş lampalar daxil olmaqla, eləcə
də ultrabənövşəyi və infraqırmızı lampalar, qövs lampaları 15 % gömrük rüsumu
tətbiq olunur.
Beləliklə, dövlətin xarici iqtisadi fəaliyyəti tənzimləmə istiqamətlərinin əsas
hissəsi daxili bazarın xarici rəqabətin arzuolunmaz təsirindən mühafizəsinə yönəl-
diyindən bu vəzifələr əsasən xarici iqtisadi fəaliyyətin tarif tənzimlənməsi vasitəsilə
həyata keçirilir. Tarif tənzimlənməsi xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsinin həm
ə
nənəvi, eyni zamanda aktiv istifadə edilən vasitələrindən hesab edilir. Tarif
tənzimlənməsi mallara idxal və ixrac rüsum dərəcələrinin müəyyən edilməsi yolu ilə
həyata keçirilir və dövlət həmin rüsum dərəcələrini qaldırıb-endirməklə xarici iqtisadi
fəaliyyəti, bir sözlə xarici ticarəti tənzimləyir. Tarif tənzimlənməsi milli iqtisadi
təhlükəsizliyin müdafiəsini, ictimai qaydaların, insanların həyat və sağlamlığının,
cəmiyyətin əxlaqi və mənəvi dəyərlərinin qorunmasını, həmçinin ölkənin gömrük
sərhədlərindən malların keçirilməsi zamanı gömrük ödənişləri alınması yolu ilə
dövlət büdcəsinin gəlir hissəsinin bir qismini təmin edir.
124
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR
Dissertasiya işi çərçivəsində aparılan araşdırmalardan əldə olunmuş nəticələri
və irəli sürülən təklif və tövsiyyələri ümumiləşdirərək aşağıdakı kimi ifadə etmək
olar:
Azərbaycan dövləti müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra özünün müstəqil göm-
rük siyasətini yeridir, gömrük işinin təşkili Azərbaycan Respublikasının Konstitu-
siyası, Gömrük Məcəlləsi və müvafiq qanunvericilik aktlarına əsaslanır. Azərbaycan
dövlətinin gömrük siyasəti onun iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə xidmət
edir. Respublikanın gömrük siyasəti, onun həyata keçirilməsi üçün başlıca zəmin olan
gömrük fəaliyyətinə arxalanır. Gömrük siyasətinin formalaşması və həyata keçirilmə-
si mürəkkəb proses olub, hakimiyyətin hər üç qanadının, yəni qanunvericilik, icra və
məhkəmə hakimiyyətinin, həcminin bu işdə maraqlı olan sahibkarlar dairələrinin
bilavaistə iştirakı ilə reallaşır.
Gömrük siyasətinin başlıca vəzifəsi - Azərbaycan Respublikasının iqtisadi
maraqlarının və səlahiyyət çərçivəsində iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi,
qaçaqmalçılıq, gömrük qaydalarının və vergi qanunvericiliyinin pozulması hallarına
qarşı mübarizə və s. təşkil edir. Eyni zamanda gömrük siyasəti ölkə iqtisadiyyatının
dövlət tənzimlənmə sisiteminin əsas tərkib hissələrindən biridir. Gömrük siyasətinin
məqsədi və təyinatı - Azərbaycan Respublikasının strateji milli dövlət mənafelərinin
təmin edilməsindən, milli iqtisadiyyatın sosial iqtisadi səmərəliliyini və rəqabətə
davamlılığını stimullaşdırmaqdan, ölkənin milli təhlükəsizliyinin lazımi səviyyədə
saxlamaqdan, xarici iqtisadi fəaliyyət sahələri üçün əlverişli şəraitin təmin edilməsin-
dən ibarətdir.
Xarici ticarətin və xarici-iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsinin klassik vasitəsi
gömrük-tarif tənzimlənməsidir. Gömrük-tarif tənzimlənməsi ayrı-ayrı sahələrin xarici
rəqabətdən qorunmasına və xarici firmaların üstünlüyünün neytrallaşdırılmasına
yönəldilmiş xarici ticarət siyasətinin baş alətidir. Gömrük-tarif tənzimlənməsinin əsas
aləti gömrük tarifləridır.
Xarici iqtisadi fəaliyyətin gömrük – tarif tənzimlənməsinin hüquqi təminatının
təkmilləşdirilməsi mövzusu hər şeydən əvvəl Azərbaycan Respublikasında keçid
Dostları ilə paylaş: |