Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 1,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
107 Dövlətin ərzaq təhlükəsizliyinin iqtisadi aspektləri əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatının təmin edilməsi üçün mövcud daxili imkanların, o cümlədən ölkənin aqrar-sənaye potensialının səfərbər edilməsi imkanları ilə şərtlənir. Ərzaq təhlükəsiz- liyinin iqtisadi aspektləri dövlətin daxili bazarının xarici rəqabətin əlverişsiz təsirin- dən qorunmasına və yerli əmtəə istehsalçılarının stimullaşdırılmasına yönəldilmiş səmərəli və çevik iqtisadi siyasəti vasitəsilə təmin edilir. Bütün bu deyilənlər baxı- mından respublikanın subyektlərinin həyata keçirdikləri X F-in inkişafı üçün strateji məqsədlərə nail olunmalıdır. 3.3 Azərbaycanda Respublikasında gömrük-tarif siyasətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri Азярбайcан Республикасы мцстягиллик ялдя етдикдян сонра сярбяст олараг бейнялхалг игтисади мцнасибятляр системиня гошулмуш вя хариcи игтисади ялагялярини эенишляндирмишдир. Дцнйа дювлятляринин тяcрцбяси сцбут едир ки, бейнялхалг ямяк бюлэцсцндя фяал иштирак етмяк, интеграсийа просесинин эенишляндийи бир шяраитдя дцнйанын инкишаф етмиш юлкяляри иля ялверишли хариcи игтисади ялагялярин гурулмасы, республиканын игтисади бющрандан чыхарылмасынын, истещсалда гурулуш дяйишиклийи- нин апарылмасынын, сямяряли фяалийят эюстярян дахили базарын формалашдырылмасынын, бир сюзля милли игтисадиййатын дирчялдилмясинин мцщцм амилидир. Демяли, индики мярщялядя игтисади инкишаф моделини мцстягил олараг сечян дювлят цчцн хариcи игтисади ялагяляр мцщцм ящямиййятя маликдир. Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişaf strategiyasının prioritet istiqamətlərindən biri qlobal geoiqtisadi məkanda baş verən yeni təzahür və tenden- siyalara adekvet reaksiya kimi müasir dünya təsərrüfatı proseslərinə aktiv müdaxiləsi və qoşulmasıdır. 1990-cı illərdə dünya təsərrüfatının inkişafı bir sıra tendensiyalarla müəyyən olunmuşdur. Bunlara hər şeydən öncə itehsalda, nəqliyyatda, beynəlxalq komunikasion sfera və əlaqələrdə yeni texniki çevrilişləri meydana çıxarmış, ETT- nin davamlı inkişafı aiddir. Azərbaycanın müstəqillik qazanması ona beynəlxalq hüququn tamhüquqlu subyekti olması üçün şərait yaratdı. Keyfiyyətcə yeni şərait 108 bütün fəaliyyət sahələrində ölkəmizin müstəqil siyasət yeritməsini şərtləndirərək, dünyanın demək olar ki, bütün ölkələri ilə bərabər hüquqlu əməkdaşlıq əsasında münasibətlər qurmağa sövq etdi. Bu zaman inkişaf etdirilməsi zəruri olan ən ümdə və vacib münasibətlərdən biri heç şübhəsiz ki iqtisadi münasibətlərdir. Azərbaycanın digər ölkələrlə iqtisadi münasibətlərinin qurulmasında mühüm rol oynayan amillərdən biri ölkəmizin özünəməxsus geoiqtisadi mövqeyinin olmasıdır. Qeyd edək ki, geoiqtisadi və ya başqa sözlə iqtisadi-coğrafi mövqeyin ə həmiyyəti bir çox amillərdən, xüsusilə də dünyanın siyasi həyatında baş verən hadisələrdən, elmi-texniki tərəqqidən, qonşu ölkələr arasındakı münasibətlərdən asılı olaraq tez-tez dəyişir ki, bunu da respublikamızın timsalında açıq-aydın müşahidə etmək olar. Azərbaycanın əlverişli iqtisadi mövqeyə malik olması ona Şərq- Qərb və Ş imal-Cənub əlaqələrində xüsusi əhəmiyyət verilməsinə gətirib çıxarır. Azərbaycan coğrafi mövqeyindən dolayı, yəni ölkənin demək olar ki, Şərqlə Qərbin qovşağında yerləşdiyi üçün tarixən bütün mövcudluğu boyu ticarət dəhlizi rolunda çıxış etmişdir. Bu dəhliz isə hamının bildiyi kimi, Böyük pək Yolu adlanıb. Amma 1990-cı illərdə dünyanın siyasi xəritəsində baş verən mühüm dəyişikliklər nəticəsində öz müstəqil- liyini bərpa edən Azərbaycan geoiqtisadi mövqeyindən irəli gələn üstünlüklərini reallaşdırmaq üçün əməli işlər görməyə başladı. Böyük pək Yolunun bərpası gündəliyə gəldi və bunun üçün xüsusi layihə – TRASEKA layihəsi hazırlandı. Azərbaycanın TRASEKA layihəsinin həyata keçirilməsindən əldə edəcəyi mənfəəti şə rti olaraq bir neçə qrupa bölmək olar: sırf iqtisadi mənfəətlər ( pək Yolunun keçdiyi ölkələr üzrə mal və xidmətlər dövriyyəsinin artımı nəticəsində əldə olunacaq tranzit rüsumları, iştirakçı dövlətlər üçün nəqliyyat xərclərinin aşağı salınması nəticəsində ümumi yükdaşımaların həcminin artması, nəqliyyat və kommunikasiya şəbəkəsinin ə laqəli şəkildə güclü inkişafı, infrastruktur sahələrin inkişafı və s.), sosial mənfəətlər (işsizlik probleminin qismən həlli, informasiya mübadiləsinin güclənməsi, elmi- texniki əlaqələrin güclənməsi və s.) və siyasi mənfəətlər (Azərbaycanın dünyanın iri ölkələrinin diqqət mərkəzində olması, Azərbaycan gerçəkliyinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında birbaşa fəaliyyət, layihənin çoxlu sayda ölkələri əməkdaşlığa cəlb 109 etməsi nəticəsində sağlam beynəlxalq iqlimin bərqərar olması və layihə iştirakçıları arasında mənafe birliyinə nail olunması, təhlükəsizliyin və siyasi sabitliyin təmin olunması və s.). Bu baxımdan, “Əsrin müqaviləsi” də daxil olmaqla dünyanın aparıcı ş irkətləri ilə neft müqavilələrinin imzalanması, Xəzər neft ehtiyyatlarının nəql edilməsi üçün “Bakı – Tbilisi -Ceyhan” boru kəməri xəttinin və Şahdəniz səmt qazının avropaya nəqlini nəzərdə tutan “Bakı – Tbilisi -Ərzurum” boru xəttinin tikintisi kimi meqa layihələrin həyata keçirilməsi, ölkə ərazisində makroiqtisadi sabitliyin təmin edilməsi, “Neft və qaz gəlirlərinin idarə olunması üzrə uzunmüddətli strategiya” və digər bu kimi sənədlərin qəbul edilməsi və həyata keçirilməsi böyük ə həmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, dünya iqtisadiyyatına, o cümlədən beynəlxalq nəqliyyat-rabitə-telekommunikasiya-iqtisadi ə laqələr şə bəkəsinə inteqrasiya istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü və ardıcıl tədbirlər nəticəsində ölkə Avropa və Asiya, Şərq və Qərb, Şimal və Cənub arasında işgüzar mərkəz kimi körpü rolunu oynamağa başlamışdır. Харижи игтисади ялагялярин инкишафыны тямин едян ясас амиллярдян бири ölkədə бу сащядяки mövcud və yeni formalaшdlrыlan норматив щцгуги актларын бейнялхалг щцгуги нормалара уйьунлуьунун тямин едилмясидир. Бу истигамятдя son dövrlərdə bir чох ишляр эюрцлмцшдцр. Мясялян, 1994-cü ildən başlayaraq Азярбайжан Республикасы Президентинин müvafiq фярманларына уйьун олараг гиймятлярин, харижи тижарятин сярбястляшдирилмяси истигамятиндя зярури тядбирляр щяйата кечирилмишдир ки, бу да ilkin qaydada həmin dövrdən etibarən юлкяйя харижи инвестисийаларын жялб олунмасыna, Азярбайжанla диэяр юлкяляр арасында сярбяст мал мцбадилясинин щяйата кечирилмясиня əlverişli шяраит йаратмышдыр. Цмумиййятля, son illərdlə, харижи юлкялярля ticarət-игтисади ямякдашлыьын инкишаф етдирилмясинə ялверишли имканлар йарадылмасы məsələsi mütəmadi olaraq dövlətin диггят мяркязиндя olmuşdur. Bu prosses lap əvvəldən bu gün də daxil olmaqla beynəlxalq maliyyə inistitutları – Beynəlxalq Valyuta Fondu, Ümumdünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və nkişaf Bankı, Ümumdünya Ticarət Təşkilatı, Ümumdünya Gömrük Təşkilatı və digərləri ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində aparılır. Artıq 12 ildir ki, Azərbaycan Respublikası ÜTT-yə üzvolma prosesindədir və bu istiqamətdə zəruri işlər Yüklə 1,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|