Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

113
 
- əksər sənaye məhsullarının keyfiyyətinin beynəlxalq standartlardan çox aşağı 
olması; 
- periferiya  infrastrukturunun,  ixracın  maliyyələşdirilməsi  sisteminin 
beynəlxalq marketinq sfreasında biliklərin kifayət qədər olmaması. 
Ixracın  formalaşdırılması  və  inkişafı  aşağıdakı  strateji  istiqamətlərdə 
aparılmalıdır: 
- ixrac potensialının formalaşdırılması və inkişafı, bonus siteminin (subsidiya 
və  digər  vasitələrlə  hazır  məhsul  ixracının  genişləndirilməsi)  tətbiqi  ilə  ixrac 
strukturunun müntəzəm olaraq dəyişdirilməsi; 
- xarici  bazarlarda  Azərbaycan  müəssisələrinin  rəqabətqabiliyyətliliyinin 
yüksəldilməsi; 
- texniki  modernləşdirmə  məqsədilə  xarici  birbaşa  investisiyaların  cəlb 
edilməsi; 
- ixrac  potensialının  formalaşdırılması  və  inkişafının  zəruriliyi  ixrac 
strukturunda  dəyişikliklər  (xammal  ixracından  yarımfabrikatlara,  sonra  isə  dünya 
bazarında rəqabətqabiliyyətli malların ixracına keçilməsi) edilməsini şərtləndirir; 
- milli iqtisadiyyatın müqayisəli üstünlüklərinin stimullaşdırılması. 
Bununla  əlaqədar  milli  iqtisadiyyatın  ixrac  potensialının  rasional  istifadəsi 
məqsədilə regional və sahə proqramlarının hazırlanması zərurəti meydana çıxır. Onun 
işlənməsi yalnız dövlət strukturları deyil, yerli sahibkarlar, xarici investorlar, texniki 
yardım  çərçivəsində  ekspertlərin,  beynəlxalq  təşkilatların  iştirakı  vacibdir.  Dəqiq 
proqram  və  layihələrin  mövcudluğu  Azərbaycan  bazarının  xarici  investorlar  üçün 
cəlbedici olmasının əsas şərtlərindən biridir. 
Ölkənin  geosiyasi  vəziyyəti  nəzərə  alınaraq,  hərtərəfli  iqtisadi  və  sosial 
inkişafın  təmin  olunması  üçün  Azərbaycan  Respublikasının  beynəlxalq  maliyyə 
institutları,  iqtisadi  təşkilatlar,  regional  birliklərlə  əməkdaşlığı  daha  da 
genişləndiriləcək, 
bütövlükdə 
dünya 
iqtisadiyyatına 
inteqrasiya 
prosesi 
sürətləndiriləcəkdir.  
Milli iqtisadi maraqlardan irəli gələn şərtlər əsasında Azərbaycan Ümumdünya 
Ticarət  Təşkilatının  tam  hüquqlu  üzvü  olacaqdır.  Azərbaycanın  Avropa  məkanına 

---

114
 
inteqrasiyasına  xüsusi  diqqət  yetiriləcəkdir.  Artıq  Avropa  ttifaqı  ilə  “Bir  tərəfdən 
Avropa  ttifaqı və onun üzvü olan dövlətlər və digər tərəfdən Azərbaycan Respubli-
kası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi” imzalanmış, Azərbaycan Respubli-
kası Avropa Qonşuluq Siyasətinə daxil edilmişdir. Ölkəmizin bu istiqamətdə səyləri 
gücləndiriləcək, bütün sahələrdə Avropa standartlarının tətbiq edilməsi üzrə məqsəd-
yönlü tədbirlər görüləcək. 
Aparылan nяzяrи vя faktиkи tяhlиlиn nяtиcяляrиnя яsaslanaraq vя konkret шяraи-
tиn  tяlяblяrиnи  vя  dцnya  tяcrцbяsиnи  nяzяrя  alaraq  bu  qяnaяtя  gяlиrиk  kи,  hazыrda 
Azяrbaycanda xarиcи иqtиsadи fяalиyyяtиn hüquqi tяnzиmlяnmяsи sиstemиnиn aшaьыda 
gюstяrиляn иstиqamяtляr цzrя tяkmиlляшdиrиlmяsи mяqsяdяuyьun olardы: 
-  xarиcи  иqtиsadи  fяalиyyяtиn  mиllи  tяnzиmlяnmя  sиstemиnиn  hцquqи-normatиv 
bazasынын beynяlxalq hцquq normalarы vя dцnya praktиkasы, o cцmlяdяn ÜTT-nиn 
tяляblяrи яsasmda tamamlanmasы vя tяkmиnlяшdиrиlmяsи; 
-  tяdиyя  balansынын  tяnzиmlяnmяsи  mяqsяdиля  mцvafыq  tяdbиrляr  gюrцlmяsи 
(иxrac  вя  идxalы  яvяz  edяn  mяhsul  иstehsalыnын  stиmullaшdырыlmasы  vя  s).  Иxrac  vя 
valyutaya nяzarяt sиstemиnиn tяkmиlляшdиrиlmяsи; 
-  иxrac  potensиalыnын  иnkшafы  vя  иxracын  stиmullaшdыrыlmasы  Dюvляt  Proqra-
mыnın gюmrцk rцsumlarын яsk etdиrиr. Dюvляtляrиn gюmrцk sиyasяtиndя beynяlxalq 
tиcarяtdя  olduьu  kиmи  hиmayяdarlыq  vя  “azad  tиcarяt”  sиyasяtи-яsas  gюtцrцlцr. 
Hazыrda  dцnyanын  100-dяn  чox  юlkяsи  gюmrцk  tarиflяrи  tяtbиq  edиr.  Dцnya 
юlkяlяrиnиn  иnkшaf  xцsusиyyяtляrиnи  vя  tяtbиq  etddиklяrи  gюmrцk  tarиfbrиnи  nяzяrя 
alaraq  onlarы  aшaьыdakы  qruplara  ayыrmaq  olar:  sяnayecя  иnkшaf  etmиш  юlkяlяrиn 
tarиfляrи; инkишaf etmяkdя olan юlkяляrиn tarиfляrи.  
Sяnayecя  иnkшaf  etmиш  юlkялярdя  gюmrцk  tarиflяrи  vasиtяsи  иля  tяnzиmetmя 
qaydasы  иlk  nюvbяdя  “Tarиflяr  vя  tиcarяt  цzrя  Baш  Sazиш”-яsasынda  tяnzиm  edиlиr. 
Hal-hazыrda da bu sazиш яsasынda dюvlяtlяr arasынdakы tиcarяtdя mцяyyяn gюmrцk 
rцsumlarы  tяtbиq  edиrlиr.  Sяnayecя  иnkшaf  etmиш  юlkяlяr  иnkшaf  etmяkdя  olan 
юlkяlяrdяn  иdxal  edиlяn  яmtяя  vя  xиdmяtlяrя  gцzяшtlи  rцsumlar  tяtbиq  edиrlяr.  Bu 
иlk  nюvbяdя  BMT-nиn  xяttи  иlя  (YUNKTAD)  иnkшaf  etmиш  sяnaye  юlkяляrиnиn 
иnkшaf  etmяkdя  olan,  юlkяляrля  иdxal-иxrac  яmяlиyyatlarынda  tяtbиq  etdиklяrи 

---

115
 
gюmrцk  rцsumlarнa  aиddиr.  Bundan  baшqa  sяnayecя  иnkшaf  etmиш  юlkяlяr 
sяnayesиnиn  bиr  sыra  яmяk  tutumlu  mяhsullar  иstehsal  edяn  sahяляrиnиn 
mяhsullarнa  yцksяk  gюmrцk  rцsumlarы  tяtbиq  edиrляr.  Bura  иlk  nюvbяdя  tekstиl, 
dяrи-ayaqqabы,  elektrotexnиka,  maшınqayыrma  sяnayesиnиn  mяhsullarы,  mцяyyяn 
maшыn  vя  avdanlыqlar  aиddиr.  Иnkшaf  etmяkdя  olan  юlkяляrиn  tarиflяrи  иsя  иdxalыn 
tяnzиm  edиlmяsиndя  яsas  rol  oynayыr.  Bu  юlkяlяrиn-gюmrцk  tarиflяrи  sяnayecя 
иnkшaf etmиш tarиf bиr qяdяr yцksяkdиr.  
Gюmrцk tarиflяrи иnkшaf etmяkdя olan юlkяляrиn dюvlяtlяrиnиn mцhцm gяlиr 
mяnbяляrdяn бирини tяшkиl edиr. Gюmrцk qadaьanedиcи olmadыqda o, dюvляtя cялир 
эяtиrиr vя dюvляtиn mцhцm gяlиr mяnbяlяrиndяn bиrиnи tяшkиl edиr. Иnkшaf etmяkdя 
olan  юлkяляr  яnяnяvи  olaraq  beynялхalq  tиcarяtdя  xaммal  иstehsaл  vя  satышы  иlя 
ишtиrak  edиrляr.  Bu  юlkяlяr  иlk  nюvbяdя  иxracat  yюnlц  xarиcи  tиcarяt  sиyasяtи 
yerиtmяklя yanaшы ихracat цчцн mяhsul иstehsal edиlmяsиnи чoxaltmaq tяdbиrlяrиnи 
hяyata keчиrиrlяr. Bu юlkяlяr dя bиr qayda olaraq tarиflяrя mиqdar mяhdudlaшdыr-
malarы  vasиfяsи  иlя  yenи  sяnaye  sahяlяrи  xarиcи  rяqabяtdяn  qorunur  vя  иnkшaf 
etdиrиlиr.  Иnkишaf  etmяkdя  olan  юlkяlяrdя  иxracatы  artыrmaq  mяqsяdи  иля  dюvляt 
tяrяfыndяn  bиrbaшa  malиyyя  yardыmlarы,  иxracatda  vergи  gцzяшtляrи,  иxracat  цчцн 
ucuz  kredиtляrиn  verиlmяsи,  xarиcи  bazarlarda  яmtяяlяrиn  vя  xиdmяtляrиn  satышнa 
dюvляt yardыmы edиrляr. 
ndiyədək  Azərbaycan  Respublikasının  “Gömrük  Məcəlləsi”nə  və  “Göm-
rük  tarifi  haqqında”  Qanununa  uyğun  olaraq  gömrük  tarifləri  mexanizminin 
daha  da  təkmilləşdirilməsi  yolu  ilə  xarici  iqtisadi  əlaqələrin  səmərəliliyinin 
artırılması,  sahibkarlıq  fəaliyyətinin  ölkədə  rəqabətə  davamlı  məhsulların 
istehsalının inkişafı üçün lazımi şəraitin yaradılması və daxili bazarın qorunması 
məqsədilə ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, gömrük 
rəsmiləşdirilməsinə görə alınan yığımların miqdarı haqqında AR Nazirlər Kabi-
netinin qərarı ilə əlavə və dəyişikliklər qəbul edilmişdir. Bu əlavə və dəyişikliklər-
də müəyyən edilib ki, Azərbaycan Respublikasının “Gömrük tarifi haqqında” Qanu-
nuna əsasən aşağıdakılar gömrük idxal rüsumuna cəlb olunmur: 

---