AzərbAycAn 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ
Yüklə 216,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Problemin davamlı şəkildə həll olunması üçün perspektivlər
Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 8 www.internal-displacement.org hüquqları bərpa etməyə kömək edər. ( UNHRC ,
UN CEDAW , 2009;
UN CERD , 7 sentyabr 2009; UNCHR , 25 yanvar 1999). Baş Katibin köçkünlərin insan haqları üzrə keçmiş nümayəndəsi Walter Kälinin 2008-ci ildə tövsiyə etdiyi kimi, köçkünlərin cəmiyyətin tam üzvlərinə çevrilməsi məqsədilə onların ehtiyacları və problemlərini daha yaxşı başa düşmək üçün köçkün məktəblərində təhsilin keyfiyyəti, onun nə dərəcədə əlçatan olması, şagirdlərin nailiyyətləri və məktəb barədə fikirləri öyrənilməlidir ( UNHRC , 15 aprel 2008). Gender əsaslı zorakılıq Məcburi köçkün qadınlar və qızlar valideynləri, həyat yoldaşları və onların ailə üzvləri tərəfindən ümumi əhaliyə nisbətən daha tez-tez zorakılığa məruz qalır ki, buna səbəb onların maddi cəhətdən daha müdafiəsiz olmasıdır (Pathfinder International, 2000; UNIFEM, 2006; UNFPA, 2008; WARD, 2009; UNFPA, 2011). Ailədə maliyyə çatışmazlığı, yaşayış sahələrin darlığı və gələcək perspektivlərin azlığı nəticədə zorakılığa, həmçinin azyaşlı və qeydiyyatsız nikahlara gətirib çıxardır ( UN CRC
, 12 mart 2012). Belə nikahların sayı 2012-ci ildə 4000 idisə, 2011-ci ildə nikaha daxil olmaq üçün rəsmi yaş həddi 18-ə qaldırılandan sonra 2013-cü ildə 5000 çatdı ( UN CESCR
, 5 iyun 2013). Ailə birliyi və “ayıb” anlayışları, damğalanmanın geniş yayılması, həmçinin polis və ailələrə dəstək mərkəzlərinin qadınlara qarşı zorakılığa şəxsi məsələ kimi baxması qadınları və qızları susmağa məcbur edir ( UN SR , 5 dekabr 2013). BMT-nin saysız təşkilatları tərəfindən məsləhət görüldüyü kimi, hökumət bu problemin aradan qaldırılması naminə birinci ciddi addım kimi ümumi əhali və ayrıca köçkünlər arasında azyaşlılarla nikahların yayılması dərəcəsi üzrə təfərrüatlı statistika yığmalıdır ( UN CESCR
, 5 iyun 2013; UN CEDAW
, 2009; UN CCPR
, 13 avqust 2009). BMT-nin Qadınlara Qarşı Diskriminasiyanın Aradan Qaldırılması üzrə Komitəsi və BMT-nin qadınlara qarşı zorakılıq üzrə Xüsusi Hesabatçısı tərəfindən də tövsiyə edilib ki, hökumət köçkün qadınlar və qızlar üçün təhsil, iş, səhiyyə və yaşayış yeri imkanlarının artırılması üçün tədbir görsün və ictimai binaların təmiri zamanı köçkünlərlə, və xüsusilə də qadınlarla məsləhətləşsin ( UN CEDAW
, 2009;
UN SR , 5 dekabr 2013). Belə tədbirlər onların özünə güvənliliyi, həmçinin ailə həyatlarının keyfiyyətini və onları əhatə edən icmalara olan töhfələrini artırmış olardı.
Məcburi köçkün kimi qeydiyyatda olan qadınların uşaqları eyni qeydiyyatlı kişilərin uşaqlarından fərqli rəftar olunur. Atası qeydiyyatda olan, anası isə olmayan uşaqlar köçkün kimi qeydiyyata alına və bundan irəli gələn sosial müavinətləri ala bilir. Bu həmçinin boşanmış, dul qalmış və ya evli olmayan və köçkün kimi qeydiyyatda olan qadınların uşaqlarına da şamil edilir. Lakin anası qeydiyyatda olan, atası isə olmayan uşaqlar köçkün klimi qeydiyyata alınmır. Nəticədə köçkünlərin uşaqlarına atalarının qeydiyyatından asılı olaraq müxtəlif cür rəftar olunur. Hökumət bu yanaşmanı belə izah edir ki, məcburi köçkün qadınlar evləndikdə onlar ərlərinin evinə köçür və uşaqları ilə bərabər orada qeydiyyata durur. Köçkün olmayan kişilər mülkiyyət və yaşayış yerlərinə sahibdir, bu da o deməkdir ki onların uşaqlarını köçkün kimi qeydiyyata almağa ehtiyac yoxdur. Köçkünlük qeydiyyatı olan kişilərin uşaqları atalarının qeydiyyatda olduqları yerdə qeydiyyatdadır. Bu cür ayrı-seçkiliyin qarşısını almaq üçün köçkün uşaqların qeydiyyatı ehtiyaclara əsasən aparılmalıdır. İctimai həyatda məhdud iştirak Məcburi köçkünlər köçüb məskunlaşdığı yerlərdə bələdiyyə seçkilərində səs verə və ya namizədlik verə bilməzlər. Hökumət işğal altında olan rayonların seçki dairələrini qayıdış mümkün olan vaxt üçün qoruyub saxlayır. Bəzi köçkünlər özləri icmalarının bütövlüyünü qorumaq və parlamentdə ayrıca səs ilə təmsil olunmaq naminə bu cür yanaşmanın tərəfdarlarıdır ( Brookings- LSE , dekabr 2011; ICG, 27 ferval 2012). Nəticə Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 9 www.internal-displacement.org etibarilə isə, məcburi köçkünlər yerli siyasətdə heç bir təsirə malik deyil və vacib saydıqları yerli məsələlər barədə kampaniya apara bilmir. Yerli siyasətdə iştirak etməməsi onların yerli hökumət resurslarına çıxış imkanlarını məhdudlaşdırır və onların köçkünlüklə bağlı ehtiyaclarının ödənilməsi imkanlarını da azaldır. Bu həmçinin onların inteqrasiyasını da çətinləşdirir, xüsusilə də həyatlarına təsir edən qərarlarda iştirak etmək üçün digər imkanların olmadığı bir şəraitdə. Onların əvəzinə qərarların qəbul olunması köçkünlərin özünə güvənliliyini artırmır, əksinə, hökumət yardımından asılılığı çoxaldır ( Brookings-LSE , dekabr 2011; ICG, 27 fevral 2012). Problemin davamlı şəkildə həll olunması üçün perspektivlər Məhdud yerləşdirilmə seçimləri Hökumətin məcburi köçkünlər üçün üstünlük verdiyi yerləşdirmə variantı onların Dağlıq Qarabağ ətrafındakı yeddi rayona və Qarabağın özünə qayıtmasıdır. Məlumat verilir ki, 2005-ci ildə hökumət beynəlxalq təşkilatlarla məsləhətləşərək sülh sazişi əldə olunduğu halda mümkün olan qayıdışın əsas prinsiplərini və koordinasiya mexanizmlərini müəyyən edən proqram hazırlamışdır, lakin onun təfərrüatları heç vaxt ictimaiyyətə açıqlanmamışdır ( News Azerbaijan , 22 noyabr 2011; Brookings-LSE , dekabr 2011; Johansson , 2010, səh. 70; Eurasianet , 2 avqust 2009). Məcburi köçkünlərin çoxusunun sığınacaq tapdıqları yerlərdə könüllü şəkildə və ya məcburiyyət altında faktiki olaraq inteqrasiya olunmasına baxmayaraq, hökumət bu nəticəni davamlı həll yolu kimi tanımır, çünki belə etmək münaqişəli ərazidən imtina etmək kimi qəbul oluna bilər (Johansson, 2010, səh. 71; EC , aprel
2012). Hökumətin mövqeyinə görə, köçkünlük probleminin həlli yalnız münaqişə həll olunandan sonra mümkündür. Lakin qayıdış mümkün olana kimi, hökumət köçkünlərin fikirlərini nəzərə almaqla onların inteqrasiyası üçün şərait yaratmalıdır ( BMT-
nin Rəhbər Prinsipləri : 28, 1998). Sülh həll yollarını axtarmaqla yanaşı köçkünləri gücləndirməyə yönəlmiş səylər, qayıdış mümkün olduğu zaman köçkünlərin qayıtmaq barədə seçimlərini məlumatlı şəkildə etməsinə imkan vermiş olar. Münaqişənin həlli perspektivləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin hal-hazırda heç bir siyasi həlli perspektivi görünmür. Danışıqlar ATƏT-in Minsk qrupunun vasitəçiliyi ilə 1992-ci ildən aparılsa da, heç bir əhəmiyyətli irəliləyiş əldə olunmayıb. 2013-cü ilin sonunda iki ölkə prezidentinin son iki il ərzindəki ilk görüşü baş verdi, və nəticədə bəyan edildi ki, onlar mü- naqişənin həllini tapmaq üçün bir-birilə işləyə bilərlər ( RFE/RL , 19 dekabr 2013; de Waal , 22
yanvar 2014). Lakin tam miqyaslı danışıqlar yenidən başlanılmadı, və barış xarakterli nitqlərə rəğmən, onlar hələ də ərazinin və münaqişənin mənşəyi barədə öz mövqelərinin üstündə qətiyyətlə durmaqdadırlar. Hər iki prezident danışıqların konfedensiallığını qorumaqla, Dağlıq Qarabağın de-fakto hökumətini, məcburi köçkün Azərbaycanlıları və hər iki tərəfdə geniş ictimaiyyəti prosesdən xaric edir və beləliklə cəmiyyət qarşısında hesabatlılıq daşımır. Azərbaycanda münaqişə barədə məlumat və ictimai müzakirələr ciddi nəzarət altındadır, və rəsmi mövqe və sülhə çağırışlardan fərqli fikirlər nadir hallarda səslənir ( Freedom House , iyun 2013; Conciliation Resources , 20 oktyabr 2013; International Alert , avqust 2013). 4600-dən çox adam hələ də itkin kimi qeydiyyata alınıb, onlardan 3770-i Azərbaycanda itkin düşüb, və ailələrı hələ də onların taleyi və harada olduqları barədə xəbər gözləyir ( ICRC
, 30 avqust 2012; UN SR
, 5 dekabr 2013). Həm Azərbaycan, həm Ermənistanda sülh quruculuğu üçün olan resursları artırmaqla danışıqlar yolu ilə münaqişəni həll etmək perspektivlərini artırmaq olardı. Bu arada isə, hər iki tərəfin təxribat xarakterli əməlləri onları öz mövqelərində daha da gücləndirir ( ICG
, 1 iyul 2013; AFP
, 3 sentyabr 2012; Yüklə 216,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|