AzərbAycAn 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ
Yüklə 216,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Köçkünlük üzrə rəqəmlər və faktlar
- Müdafiə məsələləri
Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 4 www.internal-displacement.org düşmüş əhaliyə əhəmiyyətli təsir göstərməmişdir. Köçkünlük üzrə rəqəmlər və faktlar Nazirlər Kabinetinə daxil olan Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsi Azərbaycanda daxili köçkünlük üzrə statistikanın yeganə mənbəyidir. Onun verdiyi məlumata əsasən, 2014-cü ildə 597429 nəfər məcburi köçkün qeydiyyatda durmuşdur (Azərbaycan Hökuməti ilə elektron yazışma, 31 yanvar 2014). Onların əksəriyyəti milliyyətçə Azərbaycanlı, lakin aralarında həmçinin Kürd, Rus və Türklər də vardır ( CoAvropa Şurası
, 24 May 2007; UNCHR
, 25 yanvar 1999). Onların çox hissəsi Dağlıq Qarabağın özündən deyil, ətrafında işğal olunmuş ərazilərdən köçkün düşüblər ( de Waal , 26 iyun 2013; UNCHR , 25
yanvar 1999). Dövlət statistikasına 230000-ə yaxın məcburi köçkün uşaq (Azərbaycan Hökuməti ilə elektron yazışma, 5 sentyabr 2014), və qayıda bilmiş 54000 nəfər köçkün də daxil edilir. (NRC, 29 fevral 2008, IDMC-nin arxivində). Bu rəqəmə həmçinin təmas xətti boyunca məskunlaşmış və köçkün düşməmiş, lakin məruz qaldıqları təhlükənin miqyasına görə məcburi köçkün kimi qeydiyyata alınmış əhali də daxildir ( Brookings-LSE , dekabr 2011). Eyni zamanda, baxmayaraq ki qanunvericilikdə köçkünlüyün səbəbləri kimi “hərbi aqressiya, təbii və ya texnoloji fəlakət” müəyyən edilir, təbii fəlakət nəticəsində köçkün düşmüş əhali bu statistikaya daxil olunmayıb ( Azərbaycan Hökuməti , 1999). Məcburi köçkünlərin övladlarının, qayıtmış köçkünlərin və təhlükəli ərazilərdə yaşayan əhalinin daxil edilməsi, fəlakətlər nəticəsində köçkün düşənlərin isə daxil edilməməsi həm Məcburi Köçkünlük üzrə Rəhbər Prinsiplərdə müəyyən olunun kriteriyalara, həm də ki məcburi köçkün statusu üzrə Azərbaycan Respublikasının 1999- cu ildə qəbul olunmuş qanununa ziddir və ümumi rəqəmin süni şəkildə şişirdilməsinə gətirir. Məcburi köçkünlər ölkənin 69 rayonunda məskunlaşsa da, təxminən yarısı paytaxt Bakıda yaşayır ( Eurasianet , 20 noyabr 2013). 32%-ə yaxın köçkün hələ də kollektiv mərkəzlər kimi də tanınan ictimai binalarda yaşayır ki, bu binalar köçkünlük başlayanda onlara müvəqqəti yaşayış kimi təklif olunmuşdur. 25%-ə qədər köçkün hökumətin təmin etdiyi yeni yaşayış yerlərində, 20% qohumların evlərində, 12% isə əl altında olan materiallardan düzəldilmiş yaşayış yerlərində yaşayır. Təxminən 8% digər insanların mülkiyyətini zəbt etmişdir (Azərbaycan Hökuməti ilə elektron yazışma, 5 sentyabr 2013).
Köçkünlərin hüquqlarının bərpa olunması məqsədilə hökumət misli görülməmiş vəsait ayırmış və bir çox müsbət diskriminasiya tədbirləri həyata keçirmişdir. Buna baxmayaraq, müdafiə problemləri hələ də mövcuddur, bunlar da rəsmi mövqeyin mərkəzində qayıdışın durması və bununla bağlı köçkünlərin məskunlaşdıqları yerlərdə inteqrasiya olunmasına yardımın göstərilməməsidir. Bu problemlərə qeyri-adekvat yaşayış şəraiti, çətin dolanışıq, ailə/cinsi zorakılıq, ayrı təhsil, uşaqlara qarşı diskriminasiya və məcburi köçkünlərin onlara aid olan qərarların qəbul edilməsində az iştirak etməsi aiddir. Hökumət bu məsələlərin həlli üçün köçkünlərlə məsləhətləşərək, onların ehtiyacları barədə geniş məlumat yığıb, bu məlumatı köçkünlər üzrə növbəti dövlət proqramının hazırlanması üçün və beynəlxalq və yerlı təşkilatların işinin qurulması üçün istifadə edə bilərdi. Qeyri-adekvat yaşayış şəraiti Son on il ərzində hökumət ictimai binalarda məskunlaşmış məcburi köçkünlərin yeni yaşayış yerləri üçün əhəmiyyətli vəsait ayırmışdır. Hökumət, Qaçqınlar və Məcburi Köçkünlərin Yaşayış Şəraitinin Yaxşılaşdırılması və İş Yerlərinin Yaradılması üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində, 2007-ci ilə qədər köçkünlərin 10 ildən artıq yaşadıqları düşərgələri bağladı. 2014-cü ilə qədər 180 000 yaxın məcburi köçkün və qaçqın onlar üçün tikilmiş və yeni məktəblər və tibbi mərkəzlərlə təmin olunmuş 80-dan artıq yeni qəsəbəyə köçürülmüşdür. Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 5 www.internal-displacement.org ( Azərbaycan Hökuməti , 27 noyabr 2013; Azərbaycan Hökuməti , 1 iyul 2004). Bu günə kimi tikilmiş ən böyük qəsəbə olan Müşviqabadda 60000 əhali yaşayır ( Zerkalo , 28 fevral 2013). Ölkənin şimal- qərbində olan bəzi regionlarda yerli rəsmilər başqa rayonlardan, köçkünlərin qohumlarını köçürtməklə ailələrin birləşməsinə şərait yaratmışdır və yaxınlıqda yerləşən torpaq sahələrinin əkin, otlaq və digər təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə olunmasına imkan vermişdir. Hökumət həmçinin bəyan etmişdir ki, Abşeron rayonunda ən azı 90000 məcburi köçkünü yeni yaşayış yerləri ilə təmin edəcək ki, bu köçkünlərdən 5400-ü köçkün düşdükləri vaxtdan başqalarının evlərini zəbt etmişdir ( Contact.az , 15 yanvar 2013). Bu qrupun köçürülməsi İnsan Haqları üzrə Avropa Məhkəməsinin evlərin mülkiyyətçilərin xeyrinə çıxartdığı bir sıra qərarların yerinə yetirilməsinə gətirib çıxardacaq ki, Azərbaycan 2002-ci ildə İnsan Haqları üzrə Avropa Konvensiyasına qoşulduğuna görə bu qərarları yerinə yetirməyə borcludur ( Radio
Azadlyg , 12 fevral 2013). 2015-ci ilin sonuna kimi hökumət hərbi bazalarda, məktəblərdə, uşaq bağçalarında, sanatoriyalarda və yay düşərgələrində məskunlaşmış digər 110 000 məcburi köçkünü evlə təmin etməyi planlaşdırır ( Eurasianet , 19
noyabr 2013). Əgər iş plan üzrə gedərsə, ölkədəki köçkünlərin 70%-i yeni yaşayış yeri ilə təmin olunmuş olacaq. Bu səylər, şübhəsiz ki on minlərlə insanın həyat şəraitini yaxşılaşdırmışdır, lakin ev tikintisi proqramının çatışmazlıqları da qeyd olunur. Bəzi yeni evlərin keyfiyyəti aşağıdır və hazır olduğu vaxtdan bir neçə ay sonra təmirə ehtiyacı olmuşdur. Bəzi qəsəbələrdə su, nəqliyyat, torpaq və iş yerləri məhduddur. Rəsmilər bunun əksini bəyan etsələr də, məcburi köçkünlərin sözlərinə əsasən, planlaşdırma prosesində onlar iştirak etməmişdir. Bir çox köçkünlər, xüsusilə də qadınlar, hökumətin yerləşdirmə planları barədə az məlumata malikdir və özlərinin köçürülüb-köçürülməyəcəyi barədə məlumatsızdır ( Brookings-LSE , dekabr 2011). Bəziləri yaşadıqları yerləri təmir etməyə yardım göstərilməklə hazırki yerlərdə qalmağı üstün tutardı, lakin bu seçim onlara verilməmişdir. Vəsaitin sərf olunmasına monitorinq aparılmayıb, və bəzi köçkünlər qeyd edir ki, nəticədə onlar planlaşdırılandan aşağı keyfiyyətli ev alıb ( Obyektiv TV , 31 avqust 2012; ICG , 27 fevral 2012; Kavkaz Uzel
, 5 may 2011; CoE
, 31 may 2011). Yeni evlər müvəqqəti olaraq, köçkünlərin qayıdışı mümkün olana qədər istifadəyə verilir, və onları kirayə vermək, satmaq və ya girov qoymaq olmaz. İcma birliyini qorumaq məqsədilə yeni qəsəbələr əsasən mövcud yerli icmalardan təcrid olunub. Beləliklə, proqram məcburi köçkünlərin kollektiv şəkildə və ümumi əhalidən ayrı məskunlaşdırılmasını davam etdirib. Bu siyasət köçkünlərin yeni qəsəbələrdə inteqrasiya olunmasına manə olur və onlarda bu yaşayış yerlərinin müvəqqəti olması, və sonda qayıdışın yeganə mümkün olan həll yolu fikrini möhkəmləndirir. Bu həmçinin məcburi köçkünləri kasıb və aciz kimi damğalayır ki, nəticədə onların özünə güvənliliyini artırmaq səyləri zəifləyir ( Wistrand
, fevral 2013). Yaşayış yerləri üzrə hökumət proqramı köçkünlərin seqreqasiyasını artırmağa yox, ona son qoymağa yardım etməlidir. Yeni evlərlə təmin olunmamış köçkünlər yararsız şəraitində yaşamağa davam edirlər. Tək otaqlarda məskunlaşmış ailələr böyüdükcə yataqxana və digər ictimai binalarda olan yaşayış sahələri daralır. Çoxlu ailələr eyni mətbəx və sanitar qovşağından istifadə edir və santexnika problemləri, rütubət və digər nasazlıqlar adi hal alıb. Elektrik xəttləri açıqda qalır və əldəqayırma birləşmələrlə bağlanaraq həddindən artıq yüklənir. Bəzi hallarda, belə problemlər bütöv mərtəbələrin və hətta binaların dağılmasına səbəb olub və yanğınlar da baş verib ( Gapp , 8 may 2013; Kavkaz Uzel , 3 sentyabr 2011; Radio Azadlyg , 30 iyun 2011; Obyektiv TV , 25 mart 2013; Kavkaz Uzel
, 13 iyun 2012; Contact.az , 2012; Radio
Azadlyg , 4 fevral 2011; Eurasianet , 19 noyabr 2013). İctimai binalarda yaşayan bəzi məcburi köçkünlər şəhərsalma məqsədilə evlərdən çıxarılmış, lakin bəzi hallarda alternativ yaşayış ilə təmin olunmamışdır.
Yüklə 216,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|