AzərbAycAn 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ
Yüklə 216,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 6 www.internal-displacement.org ( HRW , 6 may 2013; Radio Azadlyg , 15 yanvar 2011; RFE/RL
, 31 iyul 2013; BBC
, 21 may 2012; RFE/RL
, 5 iyul 2013; HETQ , 18 iyun 2013). Digər məcburi köçkünlər isə hələ də köhnə materiallardan düzəldilmiş və heç bir kommunal xidməti və sanitar qovşağı olmayan sığınacaqlarda yaşayırlar. Belə sığınacaqlar dəmir yol vaqonlarından tutmuş zirzəmilər, futbol stadionların altındakı sahələrə kimi yerlərdə qurulmuşdur, və xüsusilə qəzalı yerlərdə oynayan uşaqlar üçün təhlükəlidir ( Radio Azadlyg , 3 aprel 2013; IWPR,
Wistrand , fevral 2013; Contact.az , 2 sentyabr 2013). Kənd yerlərində də köçkünlərin yaşayış şəraiti qeyri-uyğundur və insanların yüksək sıxlığı, bəzi yerlərdə yolların pis vəziyyəti və suyun məhdud olması ilə səciyyələnir ( World
Bank , aprel 2013). Belə qeyri-uyğun yaşayış şəraitində köçkünlər ürək xəstəlikləri, qan təzyiqi, diabet, revmatizm, ruhi xəstəliklər və başqa səhhət problemləri ilə üzləşirlər. ( Brookings-LSE , dekabr 2011; CIE , 2013;
UNHCR , 2009;
European University Institute , 2013). İctimai binalarda, düzəldilmiş sığınacaq və kənd yerlərində yaşayan köçkünlərin əksəriyyəti əsaslı təmir işlərinə vəsait qoymurlar, çünki elə fikirdədirlər ki, vəziyyətləri müvəqqətidir və yerləşdiyi mülkiyyət onlara məxsus deyil. Nəticədə onların yaşayış şəraiti köçkün düşəndən bəri daha da pisləşmişdir.
Məcburi köçkünlər hələ də ümumi əhaliyə nisbətən daha aşağı məşğulluq və yüksək yoxsulluq səviyyələri ilə səciyyələnir. Rəsmi rəqəmlərə əsasən, köçkünlər arasında yoxsulluq səviyyəsi 2003-cü və 2013-cü illər arasında 75%-dən 18%- ə düşdüyü halda, ümumi əhali arasında isə bu rəqəm 50%-dən 6%-ə düşmüşdür. ( Trend.Az , 20
iyun 2013; Azərbaycan Hökuməti , 3 may 2013). Çox güman ki, hökumətin müsbət diskriminasiya tədbirləri nəticəsində bu göstərici köçkünlər arasında daha çox aşağı düşmüşdür. 2011-ci ildə Dünya Bankı məlumat vermişdir ki, köçkünlər arasında yoxsulluq səviyyəsi 25% olduğu halda, ümumi əhali arasında bu 20% olmuşdur. İşsizlik isə köçkünlər arasında 60% olduğu halda, ümumi əhali arasında 43% olmuşdur. Kənd yerlərində və cavan köçkünlər arasında vəziyyət daha da pisdir ( Dünya Bankı
, oktyabr 2011). Köçkünlərə ayrılan torpaq nisbətən az münbitdir ki, bu da onların gəlir əldə etmək imkanlarını məhdudlaşdırır. Dövlət müavinəti köçkünlərin 70% üçün əsas gəlir mənbəyi olaraq qalmaqdadır. Buna 23 dollardan bir az yuxarı olan aylıq müavinət, və az-təminatlı qruplar üçün digər sosial yardım aiddir ( UNHCR
, oktyabr 2012, səh. 3, Dünya Bankı , oktyabr 2011). Köçkünlərin 40%-nin işlədiyini nəzərə alsaq demək olar ki, onların bəzisi üçün qazandıqları əsas ehtiyaclarını ödəmir. 2011-ci ilin yanvarından aylıq müəvinət alanların 70 000 nəfərinə bu yardım artıq verilmir ( Caucasian Knot , 20 may 2011). Bunlara dövlət işində, hüquq-mühafizə orqanlarında və orduda çalışan köçkünlər; sahib olduğu mülkiyyətdə daimi qeydiyyatda olanlar, və hər iki valideyni köçkün olmayan uşaqlar aiddir ( News Azerbaijan , 10 yanvar 2011; Radio Azadlyg , 6 mart 2012). Köçkünlərin sözlərinə əsasən, onlar köçkün müavinətindən başqa növ dövlət yardımına müraciət etdikdə onlardan rüşvət tələb edirlir ( Brookings-LSE , dekabr 2011). Məcburi köçkünlər arasında yüksək işsizlik səviyyəsi iqtisadi çətinlikdən əlavə başqa təsirlərə də malikdir. 2013-cü ildə Azərbaycanda 5000 erkən nikah bağlanmışdır və ailə üçün qazanc əldə etmək səbəbilə məktəbdən yayınan uşaqlar da var. Erkən nikahlar və uşaq əməyi problemi köçkünlərə də təsir edir, lakin bu təsirin miqyasını göstərən dəqiq statistika mövcud deyil ( European University Institute , 2013;
Wistrand , 2013;
UN SR , 6 dekabr 2013). Erkən nikahlar gəlin ailəsinin maddi vəziyyətini yüngülləşdirə bilsə də, qızların fiziki, mənəvi və reproduktiv səhhəti üçün zərərlidir. Bir çox ailələr iş qabiliyyətli kişilərin Azərbaycanın digər bölgələrinə və ya Rusiyaya qazanc dalınca getməsi üzündən dağılmalı olub, lakin neçə köçkünün əmək miqrantı olmasına dair də rəqəmlər yoxdur (IDMC, may 2013; UNCHR
, 25 yanvar 1999; European University Institute , 2013).
Azərbaycan: 20 ildən artıq keçdikdən sonra, məcburi köçkünlərin hələ də tam inteqrasiyanı dəstəkləyən siyasətə ehtiyacı var 26 mart 20 14 7 www.internal-displacement.org Digər köçkün ailələri isə iş dalınca başqa yerlərə köçməyə meylli deyil. Onlar qeyd edir ki, aylıq müavinət və yeni evlər daxil olmaqla köçkünlərə edilən digər yardımlar onların davamlı olaraq dövlət qeydiyyatında durduqları yerlərdə qalmasına bağlıdır ( UNHCR
, 2009; European University Institute , 2013). Yardımı köçkünlərin qeydiyyatda olduğu ünvanlara bağlamaqla hökumət köçkün düşmüş icmaları qoruyub saxlamağa çalışır ki, qayıdış mümkün olanda onlar daha asanlıqla re-inteqrasiya olunsunlar. Lakin eyni zamanda onların hərəkət azadlığı və yaşayış yeri seçmək hüquqları məhdudlaşdırılır. BMT-nin İnsan Haqqları Komitəsinin tövsiyəsinə əsasən, Azərbaycan ünvanların qeydiyyat qaydalarını asanlaşdırmaqla köçkünlərin öz hüquqlarının tam şəkildə həyata keçirilməsini təmin etməlidir ( UN CCPR , 13 avqust 2009). Təmas xətti boyunca təhlükəli şərait orada yaşayan insanların torpaqlarından gəlir əldə etmək üçün istifadəsini çətinləşdirir. Həm yerli, həm köçkünlərdən ibarət olan 128 000 nəfərə yaxın əhali təmas xəttindən 5 km və ya daha az məsafədə yaşayır ( ICG,
27 fevral 2012). Demək olar ki heç bir iş yeri və ya gəlir qazanmaq fürsəti olmayan şəraitdə yaşayan əhalinin əksəriyyəti fermer təsərrüfatlardan asılıdır, lakin onların dolanışığına ciddi ziyan vurulub, çünki torpaqları erməni qoşunları tərəfindən zəbt olunub və ya təmas xəttinə çox yaxın yerləşir. ( Britaniya Qırmızı Xaç Komitəsi , 27 iyun 2012; Brookings- LSE
, dekabr 2011; Saferworld and Conciliation Resources , may 2012). Azərbaycanın Ərazilərin Minalardan Təmizlənməsi Üzrə Milli Agentliyi minaları təmizləmək və əhalini məlumatlandırmaq üzrə işini davam etdirir ( ANAMA
, yanvar 2014), və Azərbaycan Bərpa və Yenidənqurma Agentliyi (ARRA) və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (ICRC) sakinləri təsadüfi güllələrdən qorumaq üçün qoruyucu divarlar tikmiş və evləri təzədən qurmuşdu ( ICRC , 27 iyun 2013; ICRC , 12 sentyabr 2013; Brookings-LSE , dekabr 2011). Bu səylərə baxmayaraq, sakinlər torpaqlarından istifadə edərək gəlir qazanmaqda çətinlik çəkirlər.
Böyük icmalarda məcburi köçkünlərə qalan əhalidən ayrı təhsil almaq təklif olunur. Valideynlər uşaqlarını ümumi əhali üçün olan məktəblərə və ya xüsusilə köçkünlər üçün olan məktəblərə göndərmək seçiminə malikdir. Tədris proqramı eynidir, və çox vaxt hər iki məktəb eyni binada yerləşir. Köçkün uşaqların təxminən 60% ayrıca təhsil alır, və hökumət bütün köçkünləri məktəb dərslikləri və ali məktəb təhsil haqqlarını ödəməkdən azad edib ( CIE
, 2013). Ayrılmış təhsili davam etdirməkdə hökumətin məqsədi bu uşaqların köçkünlüyə daha asan uyğunlaşması və köçkün icmaların qorunub saxlanmasıdır ki, bu da öz növbəsində onların torpaqlarına qayıtdıqları zaman inteqrasiyanı asanlaşdıracaq. Bir çox köçkün uşaqları öz irsini başa düşsünlər deyə və həmçinin köçkün məktəblərində müəllimləri daha diqqətli və əməkdaşlığa gedən hesab etdikləri üçün öz statuslarını və ayrı təhsili yüksək qiymətləndirir və onu qoruyub saxlamaq istəyirlər ( Brookings-LSE , dekabr 2011). Lakin uzunmüddətli seqreqasiya uşaqlar üçün faydalı deyildir. Siyasi xadimlər razılaşır ki, köçkün uşaqlar sığınacaq aldıqları yerə çatan kimi yerli məktəblərə getməlidir ( Brookings-Bern , 2008,
səh.226; UNHCR
, fevral 2003, səh.48; UNHCR
, 1994, səh.112). Köçkünlükdən dəhral sonra praktiki məsələlərə görə uşaqların ayrı təhsil alması üçün tədbirlər zəruri ola bilər, lakin köçkünlük davam etdikcə hətta valideynlər tərəfdarı olsa belə, buna bəraət qazandırmaq çətinləşir ( IDMC , 2011). Seqreqasiya köçkünlərin damğalanmasını və geniş icmalardan təcridini gücləndirir, keçmiş üçün nostalgiyanı artırır, beləliklə də inteqrasiyanın qarşısını alır və onların çətin sosial vəziyyətini daha da ağırlaşdırır ( CIE
, 2013; Wistrand
, fevral 2013; NRC
, mart 2010). BMT-nin bir neçə təşkilatı tərəfindən tövsiyə olunduğu kimi, yerli uşaqlarla birgə təhsil almaq köçkün uşaqların və onların valideynlərinin inteqrasiyasını sürətləndirər və qayıtmaq imkanı olmayan şəraitdə hökumətin təmin etməli olduğu Yüklə 216,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|