Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ٌﻢﻴِﻤَﺣ ﱞ ِﱄَو ُﻪﱠﻧَﺄَﻛ ٌةَواَﺪَﻋ ُﻪَﻨْﻴَﺑَو َﻚَﻨْﻴَﺑ يِﺬﱠﻟا اَذِﺈَﻓ ُﻦ َﺴْﺣَأ َﻲِﻫ ﻲِﺘﱠﻟﺎِﺑ ْﻊَﻓْدا} { ٍﻢﻴِﻈَﻋ ﱟﻆَﺣ وُذ ﱠﻻِإ ﺎَﻫﺎﱠﻘَﻠُﻳ ﺎَﻣَو اوُ َﱪ َﺻ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﱠﻻِإ ﺎَﻫﺎﱠﻘَﻠُﻳ ﺎَﻣَو
- “Sən pisliyi yaxşılıqla dəf et! Belə olduqda, aranızda düşmənçilik olan şəxsi, sanki, səmimi dost görərsən.
- ُﻞ ِﺼَﺗ َو ،َﻚَﻤَﻠَﻇ ْﻦﱠﻤَﻋ ُﻮْﻔَﻌْﻟَا ؟ِةَﺮِﺧ ْﻵا َو ﺎﻴْﻧﱡﺪﻟا ِﻖِﺋﻼَﺧ ِ ْيرَﺨِﺑ ْﻢُﻛُ ِﱪْﺧُا ﻻَا َﻚَﻣَﺮَﺣ ْﻦَﻣ ُءﺎﻄْﻋِاَو ،َﻚْﻴَﻟِا َءﺎﺳَا ْﻦَﻣ ﱃِا ُنﺎﺴْﺣِ ْﻻاَو ،َﻚَﻌَﻄَﻗ ْﻦَﻣ
- ،ُﻪَﻤَﻠَﻇ ْﻦﱠﻤَﻋ ُﺢْﻔ ﱠﺼﻟا :ًاّﺰِﻋ ّﻻِا َﻢِﻠ ْﺴُﻤْﻟا َءْﺮَﻤْﻟا ﱠﻦِﻬِﺑ ُﻪﻠﻟا ُﺪﻳِﺰَﻳ ﻻ ٌثﻼَﺛ ُﻪَﻌَﻄَﻗ ْﻦَﻤِﻟ ُﺔَﻠ ﱢﺼﻟاَو ،ُﻪَﻣَﺮَﺣ ْﻦَﻣ ُءﺎﻄْﻋِاَو
- 4. Sərtliyi tərk etmək
- َ ْيرَﺨْﻟا ُمَﺮْﺤُﻳ َﻖْﻓﱢﺮﻟا ُمَﺮْﺤُﻳ ْﻦَﻣَو َﺔَﻛَ َﱪْﻟاَو َةَدﺎﻳﱢﺰﻟا ِﻖْﻓﱢﺮﻟا ِﰲ ﱠنِا
146 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат misilsizdir və həddi aşanlara, günahkarlara verilə bilən ən yaxşı “dərs”, bəzən də ən tutarlı cəza, həm də onları cilovlayan amildir. Bütün bu – ədavət, düşmənçilik və kin-küdurətlərə son qoymaq kimi təsirli xassələrinə görə, İslam onu əlverişli metod sanır. Məsələn, Qurani- Kərimdə buyurulur: ٌﻢﻴِﻤَﺣ ﱞ ِﱄَو ُﻪﱠﻧَﺄَﻛ ٌةَواَﺪَﻋ ُﻪَﻨْﻴَﺑَو َﻚَﻨْﻴَﺑ يِﺬﱠﻟا اَذِﺈَﻓ ُﻦ َﺴْﺣَأ َﻲِﻫ ﻲِﺘﱠﻟﺎِﺑ ْﻊَﻓْدا} { ٍﻢﻴِﻈَﻋ ﱟﻆَﺣ وُذ ﱠﻻِإ ﺎَﻫﺎﱠﻘَﻠُﻳ ﺎَﻣَو اوُ َﱪ َﺻ َﻦﻳِﺬﱠﻟا ﱠﻻِإ ﺎَﻫﺎﱠﻘَﻠُﻳ ﺎَﻣَو “Sən pisliyi yaxşılıqla dəf et! Belə olduqda, aranızda düşmənçilik olan şəxsi, sanki, səmimi dost görərsən. Buna (bu məqama) yalnız səbir edənlər yiyələnər və yalnız böyük bəhrə (iman və təqva) sahibləri nail olarlar!” 1 Birinci ayədə pisliyi yaxşılıqla ödəməyin qəribə təsirindən, onun sayəsində düşmənin səmimi və yaxın dosta çevrilməsindən, sonrakı ayədə isə bu dərəcəyə yalnız iman, təqva, əxlaq və fəzilət sahibləri, nəfsani istəklər müqabilində səbir edib, dözənlərin nail ola bilməsindən söz açılır ki, bunların hər ikisi inkaredilməz bir həqiqətdir. Pisliyi yaxşılıqla ödəməyin qəribə təsiri haqda bunu demək olar ki, adətən, həddi aşanlar qarşı tərəfin nahiyəsindən qisas intizarını çəkir və çox güman ki, vicdanında bunu özünə layiq bilirlər. Lakin onların (qarşı tərəfdən gözlənilən) cəza intizarına əks olaraq pisliyi yaxşılıqla verildikdə, yatmış vicdanları oyanır, daxillərində dərin iz buraxır. Belə hallarda onlar qarşı tərəfi günahsız, özlərini isə günahkar hesab edərək, tutduqları işdən bərk peşman olurlar. Bəzən 1 . “Fussilət” surəsi, ayə 34-35. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 147 bu təzyiq o qədər şiddətli olur ki, kimsə ona davam gətirib, ədavət hissindən dönməyə bilmir. Buna görə də, bəzən insanın düşməni belə tutduğu yolu dəyişir, təsirlənir. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) və haqq imamlarından nəql olunan dərin ifadələrdə bu səciyyə ən yüksək insani sifət kimi göstərilir. 1. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurur: ُﻞ ِﺼَﺗ َو ،َﻚَﻤَﻠَﻇ ْﻦﱠﻤَﻋ ُﻮْﻔَﻌْﻟَا ؟ِةَﺮِﺧ ْﻵا َو ﺎﻴْﻧﱡﺪﻟا ِﻖِﺋﻼَﺧ ِ ْيرَﺨِﺑ ْﻢُﻛُ ِﱪْﺧُا ﻻَا َﻚَﻣَﺮَﺣ ْﻦَﻣ ُءﺎﻄْﻋِاَو ،َﻚْﻴَﻟِا َءﺎﺳَا ْﻦَﻣ ﱃِا ُنﺎﺴْﺣِ ْﻻاَو ،َﻚَﻌَﻄَﻗ ْﻦَﻣ “Sizə dünya və axirətin xeyrindən xəbər verimmi? – Sənə zülm edəni bağışla, səninlə əlaqəni qıranla əlaqəni kəsmə, sənə pislik edənə yaxşılıq et və səni məhrum edənə də bəxşiş et!” 1 Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) müsəlmanlara buyurduğu bu hədisə əsasən, dünya və axirəti təmin edən ən yaxşı əxlaq güzəşt və pisliyə qarşı yaxşılıqdır. Hədisdə qeyd olunan dörd buyruqdan üçü pisliyi yaxşılıqla ödəməyə, biri isə əfv və güzəştə aiddir. 2. İmam Baqirdən (ə) belə nəql olunur: ،ُﻪَﻤَﻠَﻇ ْﻦﱠﻤَﻋ ُﺢْﻔ ﱠﺼﻟا :ًاّﺰِﻋ ّﻻِا َﻢِﻠ ْﺴُﻤْﻟا َءْﺮَﻤْﻟا ﱠﻦِﻬِﺑ ُﻪﻠﻟا ُﺪﻳِﺰَﻳ ﻻ ٌثﻼَﺛ ُﻪَﻌَﻄَﻗ ْﻦَﻤِﻟ ُﺔَﻠ ﱢﺼﻟاَو ،ُﻪَﻣَﺮَﺣ ْﻦَﻣ ُءﺎﻄْﻋِاَو “Üç şey müsəlmana yalnız izzət və başıucalıq gətirər: Ona zülm edəni bağışlamaq, onu məhrum edəndən bəxşişi əsirgəməmək və onunla əlaqəsini qıranla əlaqəni pozmamaqdır.” 2 1 . “Biharul-ənvar”, 71-ci cild, səh.399. 2 . “Biharul-ənvar”, 71-ci cild, səh.403. 148 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат Bu hədisdə də üç şey bəndənin izzətini artıranların sırasında göstərilir və onun ikisi pisliyə yaxşılıqla cavab verməyə, biri isə əfv və güzəştə aiddir. Əlbəttə, zülmkar düşmənin müqabilində əfv və güzəştin mənası yoxdur. Burada təslim olmaq gücsüzlük, şəxsiyyətsizlik, zillət və bədbəxtlik, güzəşt isə başıucalıq və şəxsiyyət nişanəsidir. Əfv və güzəşt ictimai-hüquqi məsələlərə deyil, fərdin şəxsi mülkiyyət və hüdudlarına aiddir. Amma şəxsi məsələ və fərdi hüquqlarda güzəşt qarşı tərəfin cürətini artırarsa, belə hallarda güzəştə yer yoxdur. 4. Sərtliyi tərk etmək İctimai aləmdə, xüsusilə, beynəlxalq problemlərin həllində sərtliyə əl atmağın ağır zərərləri, belə çəkişmələrin təhlükəli və acı nəticələri hamıya məlum məsələdir. Bunlar ürəklərdə ədavət və kin-küdurət hissini oyadır, intiqam atəşini şölələndirir. Sərtlik nəinki böhran və çətinlikləri azaltmır, əksinə, çox vaxt onları şiddətləndirir, artırır və bir çox gərginliklər elə oradan qaynaqlanır. Onun xeyrindən çox zərəri vardır və belələri ona görə həmişə ağır cərimələr ödəməli olurlar. Lakin bu əməlin bütün nöqsan, təhlükələri və acınacaqlı aqibətini anladığımız halda çoxlarımız hər hansı çətinliyi aradan qaldırmaq üçün onu ilkin yol görürük. Deməliyik ki, sülhməramlı yollardan istifadə və sərtlikdən uzaqlaşma şüurun, sərtlik isə hiss və həyəcanın əlamətlərindəndir. Bunu da bilirik ki, şüurun inkişafı insani təkamülün son mərhələsi, hiss və həyəcanın dövranı isə ondan çox geridir. Həqiqətdə insanların əksəriyyəti hiss və duyğular içində yaşayır və həmişə onun təsirinə məruz Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 149 qalırlar. Uşaqlıq çağları duyğuların inkişaf dövrü olsa da, mövcud insanın üzərində aparılan sosioloji araşdırmalar göstərir ki, (yuxarıda qeyd olunduğu kimi) onların çoxu psixoloji baxımdan uşaqlıq dövrünü ötüb keçə bilmir və çox vaxt böyüklərin sərtlik, zor və həddiaşma halları həmin çatışmazlığın əlamətləridir. İlk baxışda çoxları belə halları təbii, məqsədəuyğun saysa da, problemlərin həlli baxımından onların dəyər və yeri tam arxa plana düşür və insanın üzünə hər bir ağıllı məsləhət və üsulun bağlandığı təqdirdə, həmin reaksiyalara icazə verilir. Bildirməliyik ki, yenilməz şəxs, yaxud xalq isə ictimai problemlərini aradan qaldırmaq üçün hər yerdə sərtliyə zərurət görmür. Onların çoxunu sülh yolu, məsləhət və götür-qoyla həll etmək mümkündür. İslam bu məsələyə yüksək əhəmiyyət verərək bəşərin həyatında sülh, dostluq və mehribanlığın rolu barədə faydalı təkliflər irəli sürür, ardıcıllarını da həmin ideya uğrunda yaşamağa çağırır. Hədislərdə sülh və dostluğa dair tövsiyələr ayrıca bir fəsli təşkil edir və bu məsələ ilə bağlı İslamın nəzərini bilmək üçün bir neçə hədisi qeyd edirik: 1. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurur: َ ْيرَﺨْﻟا ُمَﺮْﺤُﻳ َﻖْﻓﱢﺮﻟا ُمَﺮْﺤُﻳ ْﻦَﻣَو َﺔَﻛَ َﱪْﻟاَو َةَدﺎﻳﱢﺰﻟا ِﻖْﻓﱢﺮﻟا ِﰲ ﱠنِا “Dostluq və mehribanlıqda vüsət və bərəkət vardır. Ondan məhrum olan isə xeyirdən məhrumdur.” 1 Bu hədisdə açıq-aydın deyilir ki, xeyir-bərəkət dostluq və mehribanlıqdadır və onsuz xeyir-bərəkət də çəkilir. 2. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurur: 1 . “Biharul-ənvar”, 75-ci cild, səh.60. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|