2
İLK SÖZ
İşıq zehinli bilik sahiblərinə (mənim sözüm də onlaradır) məlumdur ki, bu gün yer üzündə
millətlərin tərəqqisi, mədəniyyəti, səadəti və xoşbəxtliyinin ilk səbəblərindən biri mətbuatdır.
Bəli, mətbuat sahibləri qərəzsiz olub, əyri yolla mənfəət əldə etməkdən çəkinsələr, özlərini
məsxərəbazlıq və yaltaqlıqla ləkələməyərək mənliklərini qorusalar, vətən məhəbbətini və
həmvətənlərinə sevgini öz şüarlarına çevirsələr, dövlətə xidməti qarşılarına məqsəd qoyub,
fikirlərini həmişə ölkənin və millətin həqiqi tərəqqisi və inkişafı yollarını axtarıb tapmağa
yönəltsələr, özlərinin heç bir mehriban dostunu yersiz tərifləməsələr, heç bir düşməninə də qərəz
üzündən iftira söyləməsələr, insanlıq şivəsinə zidd sayılan böhtanı böyük günah hesab etsələr,
əlbəttə, onların sözləri böyükdən tutmuş kiçiyə qədər hər bir həmvətənə təsir göstərib,
işlərimizdəki nöqsanların aradan qaldırılmasına səbəb olacaqdır. Xüsusilə tarixçilər və
səyahətnamə yazanlar öz gözləri ilə gördükləri və ya inanılmış adamlardan eşitdiklərindən başqa
bir söz yazmamalı və bu məsələlərə hər şeydən çox fikir verib diqqət yetirməlidirlər.
Bu gün hamıya aydındır ki, Qərb millətlərinin tərəqqisinin əsas
səbəbi o xoşbəxt ölkələrin
mətbuatının bərəkətindəndir. Onlar vətənlərindəki bütün nöqsanları, millətin hər hansı sinfinə və
məmləkətin hər hansı bir sahəsinə aid olmasından asılı olmayaraq, gördükləri kimi yazırlar. Əgər
eşitmiş olsalar, doğruluğunu yoxlayıb tam arxayınlıq əldə etdikdən sonra eşitdiklərini heç bir
şəxsi mülahizə və qərəzə yol vermədən mətbuat səhifələrində əfkari-ümumin qarşısına çıxarıb,
səlahiyyətli dairələri bu nöqsanları aradan qaldırmağa çağırırlar. Məsul məqamlar da mətbuatın
xəbərdarlığını eşidən kimi bircə dəqiqəni belə fövtə vermədən əvvəlcə o mətləbin doğruluğunu
yoxlayır, sonra nöqsanı islah etmək vasitələrini təşkil etməklə bərabər onu yazıb göstərənə
təşəkkürünü bildirir, əgər bir yanlışlıq baş vermiş olsa, bunu xoş dillə qeyd edərək mətbuatın
səhvini düzəltməyə çalışırlar. Beləliklə demək olar ki, o ölkələrin xoşbəxt əhalisinin həm danışan
dili, həm görən gözü, həm də eşidən qulağı var. Təəssüflər olsun ki, bədbəxtlik üzündən biz bu
nemətlərin üçündən də məhrumuq.
Bu müqəddiməni söyləməkdən məqsədimiz odur ki, hər cür qərəz və mübaliğə ləkəsindən təmiz
olan və əziz vətənimizin bir sıra nöqsanlarından danışan bu səyahətnamənin üzü bir yerdən bizim
əlimizə düşdü. Vətənpərvərlik aləmində rəva görmədik ki, bu xəzinə torpaq altında qalsın. Buna
görə də məhz vətən məhəbbətini və həmvətənləri nəzərə alaraq bu əsərin çap olunması və
nəşrinin xərcini öz üzərimizə götürdük. Bunu da yəqin bilirik ki, bilikli və insaflı
həmvətənlərimizdən heç birisi onun bir kəlməsinin belə üstünə barmaq qoyub etiraz
etməyəcəkdir. Çünki qeyrətli səyyahımızın görüb, öz səyahətnaməsində qeyd etdiklərinə hər kəs
azca diqqət yetirərsə, vətənimizin o yerlərində bu hadisələrin hər gün və hər saat artıq-əskiksiz
şahidi ola bilər.
Deməli, burada heç bir qərəz-mərəz ola bilməz. Bu, yalnız onun üçündür ki, hərgah vətənimizin
başçıları bu səyahətnamədə yazılanlara insaf gözü ilə baxıb, əcnəbilərin nəzərində dövlət və
millətin başıaşağılığına, xarlığına və xəcalətinə səbəb olan bu nöqsanları aradan qaldırmaq üçün
mərdliklə ayağa qalxsınlar. Bəlkə beləliklə axıb getmiş olan su bir daha arxa qayıda, İran abad
ola, iranlılar keçmişdə olduğu kimi, öz tay-tuşları arasında başıuca olalar. Belə etsələr onlar öz
3
adlarını da əbədiləşdirmiş olarlar. Çünki bu kimi fədakarlıqdan sonra millətin tarixi onların adını
heç vaxt unutmaz.
Əbədi yaşayar yaxşı adamlar,
Ölsə də şöhrəti dillərdə qalar.
Hörmətli oxuculardan təkidlə xahiş edirik ki, bu "Səyahətnamə"ni sonadək oxumayınca
müəllifi
lənət və nifrətlə yad etməsinlər. Əsəri oxuyub başa vurduqdan sonra onun rəhmət və ya lənətə
layiq görüləcəyini oxucuların öz insafına tapşırırıq. Allah-taaladan ricamız ancaq budur ki, bütün
həmvətənlərimizin və dindarlarımızın vicdanını vətən sevgisi duyğuları ilə süsləsin.
Əlqərəz, bu kimi mətləbləri demək və yazmaq borcumuzdur.
İBRAHİM BƏYİN SƏYAHƏTNAMƏSİ
İbrahim bəyin səyahətnaməsini qələmə almadan əvvəl onun tərcümeyi-halı haqqında müxtəsər
də olsa məlumat vermək lazımdır ki, oxucular onun səyahəti səbəbləri ilə layiqincə tanış
olsunlar.
İbrahim bəy Azərbaycanın böyük tacirlərindən birinin oğludur. Atası əlli il bundan əvvəl ticarət
məqsədi ilə Misirə gedib, ticarətində baş verən rövnəqə görə, bir çox müsəlman ölkələrinin
qibtəsinə səbəb olan bu böyük şəhəri özünə məskən seçərək, orada qalır.
Həmin möhtərəm tacir yaxşı ad qazanmağın, ticarət tərəqqisinin ilk şərti olan əminliyinə və
dəyanətinə görə az bir müddət içərisində çoxlu sərvət toplayıb, xoşniyyətliliyi və millətə
xeyirxah olduğuna görə hamının hörmətini qazanır.