AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
2391.01 “Ekoloji kimya” ixtisası
fəlsəfə doktoru proqramı üzrə qəbul üçün
P R O Q R A M
Bakı Dövlət Universitetinin Ekologiya və torpaqşünaslıq
fakültəsinin Elmi Şurasının 21 dekabr 2015-ci il tarixli 04 saylı
iclasında təsdiq olunmuşdur
Bakı 2015
1. Yol verilən qatılıq həddi. Canlı orqanizmlərin kimyəvi tərkibi
Yol verilən qatılıq həddi konsepsiyası. Zərərli maddələrin
atmosferdə, su mühidində, torpaqda və qida məhsullarında yol verilən
qatılıq. Kimyəvi elementlərin yer qabığında torpaqda, dəniz suyunda,
bitkilərdə və heyvanlarda miqdarı (kütlə%). Elementlərin bioloji
qatılaşması. İnsan orqanizminin molekulyar səviyyədə tərkibi. Üzvi
maddələr. İnsan və digər canlıların orqanizmində miqdarı. Plastik və
energetik maddələr. Orta öldürücü doza (LD
50
) və orta öldürücü
qatılıq. Toksiki xassələrin elementin Dövri sistem cədvəlində
mövqeyindən asılılığı. IA yarımqrup elementləri. IIA yarım qrup
elementlərinin bioloji rolu. Sinkin, kadmium və civənin orqanizmdə
miqdarı. Sinkin toksiki birləşmələri.
2. Biosferə edilən təsirlərin əsas növləri
Biosferə edilən antropogen təsirlərin əsas növləri. Tullantılar,
onların təsnifatı. Radioktivlik. Çernobıl qəzası. Radioaktiv
çöküntülərin insan sağlamlığına təsiri. Radioaktiv tullantılar problemi.
İonlaşdırıcı şüa mənbələri. Təbii radiasiya fonu. Süni radiasiya
mənbələri. Bərk, maye və qaz şəkilli radioaktiv tullantıların yığılması,
saxlanılması və zərərsizləşdirilməsi. İonlaşdırıcı şüaların təsirinin
fiziki və fiziki-kimyəvi mərhələsi. İonlaşdırıcı şüaların təsirinin fiziki-
kimyəvi mərhələsi. İonlaşdırıcı şüaların təsirinin kimyəvi mərhələsi.
Radiasiyanın birbaşa və dolayı təsiri. Radioaktiv yod (
131
I) və onun
təsiri. Radioaktiv stronsium (
90
Sr) və onun təsiri . Radioaktiv radon
(
222
Rn) və onun təsiri
3. Kənd təsərrüfatinin kimyalaşdırılması. Bitkilərin bioloji
qorunması
Pestisidlərin əhəmiyyəti və tətbiqi. Pestisidlərin təsnifatı.
İnsektisidlər və akarisidlər. Piretridlər. Pestisidlərin tətbiqinin
nəticələri. Bitkilərin bioloji qorunması. Transgen bitkilər: tətbiqi və
nəticələri. Azot gübrələri. Su hövzələrinin evtrofikasiyası. Fosfor
gübrələri, kalium gübrələri. Peyin, onun xüsusiyyətləri.
4. Yaşayış mühiti və ekoloji faktorlar. Təbiətdən rasional
istifadənin əsasları
Yaşayış mühiti. Ekoloji faktorlar. Abiotik, biotik və antropogen
faktorlar. Adaptasiya, onun növləri. Orqanizmlərin ətraf mühit
şəraitinə uyğunlaşması. Ekoloji faktorların təsir qanunauyğunluqları.
Qidalanma tipinə görə canlı orqanizmlərin ekoloji təsnifatı. Tullantısız
istehsalın yaradılmasının əsas prinsipləri.
5. Sənaye tullantıları və onların təmizlənmə metodları
Tullantı sularının xarakteristikası. Tullantı sularının təmizləmə
üsulları. Mexaniki təmizlənmə üsulları. Fiziki-kimyəvi təmizlənmə
üsulları. Bioloji təmizlənmə üsulları. Texnogen qaz tullantıları. Qaz
tullantılarının təmizlənmə metodları. Sənaye və istehlakın bərk
tullantıları və onların utilizasiyası. İstilik energetika sənayesi və
xarakterik çirkləndiricilər. Neft-qaz çıxarma sənayesi. Neft və onun
əsas xarakteristikaları. Nəqliyyat və ətraf mühit
6. Canlı orqanizmlərə təsir xarakterinə görə maddələrin təsnifati
Xemosfer. Əmələgəlmə mənbələrinə, fəzada paylanmalarına
görə çirkləndirici kimyəvi maddələrin təsnifatı. Tətbiq sahələri və
təsirlərinə görə təsnifat. Insan üçün zərərsiz maddələr. Istixana qazları
və freonlar. Orqanizm üçün vacib maddələr. Stimulyatorlar, terapevtik
agentlər. Son dərəcə təhlükəli, yüksək təhlükəli, təhlükəli və orta
təhlükəli maddələr. Mutagen və kanserogen təsirə malik maddələr.
Kimyəvi maddələrin təsir növləri. Toksiki maddələrin canlı
orqanizmlərə təsir meddətinə və effektin özünün göstərməsi formasına
görə təsnifatı. Metabolizm. Detoksikasiya.
7. Üzvi birləşmələrin tokski xassələri.
Karbohidrogenlərin halogenli törəmələri. Mono-, di- və
polihalogen törəmələr. Polifunksioanl və qarışıq halogenli törəmələr.
Halogenli törəmələrin suda həll olma qabiliyyəti. Halogenlitörəmələrin
tətbiqi. Halogenlitörəmələr insan orqanizminə daxil olma yolları.
Halogenli törəmələrin transformasiyası. Halogenli törəmələrin YVQH.
Halogenlitörəmələrin canlılara və hidrobiontlara təsiri. 2,3,7,8-
tetraxlordibenzo-p-dioksin
(2,3,7,8-TXDD)
və
2,3,7,8-
tetraxlordibenzofuran (2,3,7,8-TXDF) Dioksinlə çirklənmənin əsas
mənbələri. Dioksinlər fiziki-kimyəvi xassələri və toksiki təsiri.
8. Atmosferin quruluşu. Atmosferdə baş verən proseslər.
Atmosferin quruluşu və kimyəvi tərkibi. Atmosferdə kimyəvi
proseslərin
xüsusiyyətləri.
Troposferdə
kimyəvi
proseslərdə
radikalların rolu. İstixana effektinin təbiəti. Metan – istixana
qazlarından biri kimi, onun mənbəyi. Ozon və onun atmosferdə rolu.
Çepmen tsikli. Ozonun parçalanmasının hidrogen və azot dövranı.
Troposfer ozonu və onun mənbəyi. Hidrogen göstəricisi-atmosfer
çöküntülərinin əsas xarakteristikası kimi. Turş çöküntülərin su
ekosistemlərinə, torpaq örtüyünə və bitki aləminə təsiri. Atmosferin
oksidləşmə potensialının xarakteristikası. Atmosferdə fotokimyəvi
reaksiyalar. Atmosfer aerozolları və iqlimin formalaşmasında onların
rolu. Strotosfer aerozolları, onların xarakteristikası. Antarktida
atmosferinin xarakteristikası
9. Qeyri-ənənəvi bərpaolunan enerji mənbələri. Ətraf mühiti
çirkləndirməyən yanacaqlar
Bərpaolunan enerji mənbələrinin təsnifatı. Günəş enerjisi.
Külək enerjisi. Geotermal enerji. Biokütlə enerjisi. Dünya okeanının
mineral resursları. Yaxın gələcəyin yanacağı. Sintetik qaz, metanol,
hidrazin, hidrogen yanacaqları. Elektriklə işləyən avtomobillər. Hibrid
sxemlər
10. Biosfer komponentlərinin xüsusiyyətləti.
Biosfer haqqında təlim. Biosferin əsas funksiyasaları.
Biosferdə maddələr dövranı. Hidrosferin ekoloji problemləri və
mühafizəsi. Hidrosferin ekoloji əhəmiyyəti. Suyun fiziki-ekoloji
göstəriciləri. Dünyanın su ehtiyatlari və onların mühafizəsi. Təbii
suların tərkibi və çirklənməsi. Dünyada su catışmamazlığı.
Hidrosferdə gedən kimyəvi prosseslər. Dünya Okeanın üzvi
maddələrlə çirklənməsi. Su hövzələrində qeyri-üzvi maddələrin
yayılması. Dünya Okeanında ağır metal birləşmələri
Ədəbiyyat
1.
Астафьева Л.С. Экологическая химия. М., 2006, 224 с.
2.
Ложниченко О.В., Волкова И.В., Зайцев В.Ф. Экологиче-
ская химия.М., 2008, 272 с.
3.
Чибисова Н.В., Долгань Е.К. Экологическая химия: Кали-
нинград, 1998. 113 с.
4.
Егоров В.В. Экологическая химия. «Лань», 2009. 192 с.
5.
Воронова Г.А., Юрмазова Т.А. Химические элементы в
биосфере: Томск: 2010. 94 с.
6.
Александров Ю.А. Основы радиационной экологии. Йош-
кар-Ола, 2007. 268 c.
7.
Булдаков Л. А., Калистратова В. С. Радиоактивное излуче-
ние и здоровье. М.: Информ. Атом, 2003. C. 165
8.
Радиоэкология. Савенко В.С. Мн.: Дизайн ПРО, 1997, 208
с
9.
Промышленная экология: учеб. пособие/ Н.В. Мозговой и
др., Воронеж, ВГТУ. 2007
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
EKOLOGİYA VƏ TORPAQŞÜNASLIQ FAKÜLTƏSİ
2391.01 Ekoloji kimya ixtisası
2018-ci il fəlsəfə doktoru proqramı üzrə qəbul üçün
SUALLAR
1.
Kimyəvi ekoloji faktorlar
2.
Kimyəvi çirkləndirici maddələr və onların növləri
3.
Antropogen çirkləndiricilərin növləri
4.
Xemosfera maddələrinin təsnifatı
5.
Toksikantların əlverişliliyinə təsir edən amillər. Kanserogenez
6.
Yol verilən qatılıq və hədd səviyyəsi anlayışları
7.
Canlı orqanizmlərin kimyəvi tərkibi
8.
V.İ.Vernadskiyə görə kimyəvi elementlərin təsnifatı
9.
Canlı orqanizmlərin əsas kimyəvi birləşmələri.
10.
Kimyəvi elementlərin biokimyəvi miqrasiya tsikli. Antropogen
miqrasiya
11.
IA yarımqrup elementlərinin bioloji rolu və toksiki xassələri
12.
IIA yarımqrup elementlərinin bioloji rolu və toksiki xassələri
13.
Qurğuşunun bioloji rolu və toksiki xassələri
14.
Sinkin bioloji rolu və toksiki xassələri
15.
Kadmiumun bioloji rolu və toksiki xassələri
16.
Civənin bioloji rolu və toksiki xassələri
17.
Üzvi birləşmələrin toksiki xassələrinin onların tərkibindən və
quruluşundan asılılığı
18.
Dioksinlər, onların əmələ gəlmə mənbələri və toksiki təsiri
19.
İonlaşdırıcı şüa mənbələri. Təbii radiasiya fonu
20.
Süni radiasiya mənbələri
21.
Tibbdə istifadə olunan ionlaşdırıcı şüa mənbələri
22.
Radioaktiv mineral xammalın çıxarılması və emalı
23.
Radioaktiv tullantılar və ekologiya
24.
Bərk, maye və qaz şəkilli radioaktiv tullantıların yığılması,
saxlanılması və zərərsizləşdirilməsi
25.
İonlaşdırıcı şüaların təsirinin fiziki və fiziki-kimyəvi mərhələsi
26.
İonlaşdırıcı şüaların təsirinin fiziki-kimyəvi mərhələsi
27.
İonlaşdırıcı şüaların təsirinin kimyəvi mərhələsi. Radiasiyanın
birbaşa və dolayı təsiri
28.
Radioaktiv yod (
131
I) və onun təsiri
29.
Radioaktiv sezium (
137
Cs) və onun təsiri
30.
Radioaktiv stronsium (
90
Sr) və onun təsiri
31.
Radioaktiv radon (
222
Rn) və onun təsiri
32.
Radionuklidlərin torpaqda miqrasiyası
33.
Radionuklidlərin suda miqrasiyası
34.
Atmosferin quruluşu və kimyəvi tərkibi
35.
Atmosferdə kimyəvi proseslərin xüsusiyyətləri
36.
Troposferdə kimyəvi proseslərdə radikalların rolu
37.
İstixana effektinin təbiəti
38.
Ozon və onun atmosferdə rolu. Çepmen tsikli
39.
Troposfer ozonu və onun mənbəyi.
40.
Hidrogen göstəricisi-atmosfer çöküntülərinin əsas
xarakteristikası kimi
41.
Turş çöküntülərin su ekosistemlərinə, torpaq örtüyünə və bitki
aləminə təsiri
42.
Atmosferin oksidləşmə potensialının xarakteristikası
43.
Atmosferdə fotokimyəvi reaksiyalar
44.
Atmosfer aerozolları və iqlimin formalaşmasında onların rolu
45.
Strotosfer aerozolları, onların xarakteristikası
46.
Antarktida atmosferinin xarakteristikası
47.
Biosfer haqqında təlim. Biosferin təkamülü
48.
Biosferin əsas funksiyasaları
49.
Biosferdə maddələr dövranı
50.
Böyük geoloji dövran
51.
Kiçik biotik dövran
52.
Biosferdə suyun dövranı
53.
Karbon və azot dövranı
54.
Oksigen və ozon dövranı
55.
Fosfor və kükürd dövranı
56.
İnsanın biosferə təsiri
57.
Noosferin xarakteristikası. Biosferin Noosferə çevrilmə
əlamətləri
58.
Torpağın əsas funksiyaları
59.
Texnosfera və onun əsas xarakteristikası
60.
Texnosferdə maddələr mübadiləsi
61.
Texnogenez və ekosistemlərin pozulması
62.
Təbii resursların təsnifatı
63.
Hidroenergetika və geotermal enerji
64.
Külək və günəş enerjisi
65.
Təbiətdən rasional istifadənin əsasları
66.
Tullantısız və aztullantılı texnologiyalar
67.
Tullantısız istehsalın yaradılmasının əsas prinsipləri
68.
Əhalinin say artımı və yaş piramidası
69.
Hidrosferin ekoloji problemləri və mühafizəsi
70.
Hidrosferin ekoloji əhəmiyyəti
71.
Suyun fiziki-ekoloji göstəriciləri
72.
Dünyanın su ehtiyatlari və onların mühafizəsi
73.
Təbii suların tərkibi və çirklənməsi
74.
Dünyada su catışmamazlığı
75.
Hidrosferdə gedən kimyəvi prosseslər
76.
Dünya Okeanının üzvi maddələrlə çirklənməsi
77.
Su hövzələrində qeyri-üzvi maddələrin yayılması
78.
Dünya Okeanında ağır metal birləşmələri
79.
Tullantı sularının xarakteristikası
80.
Tullantı sularının təmizləmə üsulları
81.
Tullantı sularının mexaniki təmizlənmə üsulları
82.
Tullantı sularının fiziki-kimyəvi təmizlənmə üsulları
83.
Tullantı sularının bioloji təmizlənmə üsulları
84.
Suyun insan orqanizimində rolu
85.
Hidrosferin neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi
86.
Suyun codluğu, qələviliyi və turşuluğu
87.
Suyun oksidləşmə-reduksiya potensialı və elekrtik keçiriciliyi
88.
Pestisidlərin kimyəvi təsnifatı və təsirinin nəticələri
89.
Texnogen qaz tullantıları
90.
Qaz tullantılarının təmizlənmə metodları
91.
Qlobal tullantıların azaldılması sahəsində beynəlxalq
əməkdaşlıq
92.
Sənaye və istehlakın bərk tullantıları və onların utilizasiyası
93.
İstilik energetika sənayesi və xarakterik çirkləndiricilər
94.
Neft-qaz çıxarma sənayesi. Neft və onun əsas xarakteristikaları
95.
Qaz mədənləri. Biogeokimyəvi və ekotoksikoloji
xarakteristikalar
96.
Dağ-mədən sənayesi
97.
Nəqliyyat və ətraf mühit
98.
Kimya sənayesinin ekoloji aspektləri
99.
Atom elektrik stansiyaları
100.
Neft emalı sənayesinin xarakteristikası
Dostları ilə paylaş: |