Avtomobil texnikasi

 
114 
                                                         
n
iV
P
N
h
i
i

2

 [Vt].                                                    (17.7) 
Əgər (17.7) düsturunda 
i
P  MPa, 
h
V  litr, dövrlər sayı isə dəq
-1
 ilə verilərsə onda indikator gücü 
kVt ilə alınar: 
                                                         

30
n
iV
P
N
h
i
i

 [kVt].                                                    (17.8) 
Dördtaktlı mühərriklər üçün: 
                                                          
120
n
iV
P
N
h
i
i

 [kVt]                                                     (17.9) 
İkitaktlı mühərriklər üçün: 
                                                         
60
n
iV
P
N
h
i
i

 [kVt]                                                    (17.10) 
Bir silindr üçün indikator gücü: 
                                                         

30
n
V
P
N
h
i
i

 [kVt]                                                     (17.11) 
 
 
YOXLAMA SUALLAR 
 
1. Mühərrikin orta indikator təzyiqi qrafiki üsulla necə təyin edilir? 
2.  Qığılcımla  alışdırmalı  və  dizel  mühərriklərinin  nəzəri  orta  indikator  təzyiqi  analitik  üsulla 
necə təyin edilir? 
3. Mühərrikin indikator gücü nəyə deyilir və necə təyin edilir? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
115 
Mühazirə 18 
Mühərrikin indikator f.i.ə. və xüsusi indikator yanacaq sərfi.  
Mühərrikin effektiv parametrləri. Mühərrikin mexaniki itkilərinin orta təzyiqi və gücü. 
 
18.1. İndikator f.i.ə. və xüsusi indikator yanacaq sərfi. 
 
İndikator  f.i.ə. (
i
 ) mühərrikin həqiqi siklinin təkmillilik səviyyəsini göstərən parametr olub, 
mühərrikdə  yandırılan  yanacağın  enerjisindən  indikator  işi  almaq  üçün  nə  dərəcədə  istifadə 
olunduğunu göstərir və indikator işinə ekvivalent olan istiliyin yandırılan yanacağın verdiyi istiliyə 
nisbəti kimi tapılır: 
                                                               
u
i
i
H
L


,                                                             (18.1) 
burada: 
i
L  – indikator işinə ekvivalent olan istilik 






kq
MC
, 
H
u
 – yanacağın aşağı yanma istiliyidir 






kq
MC
. 
Göründüyü kimi, indikator f.i.ə. həqiqi sikldə bütün istilik itkilərini nəzərə alır.  
Maye yanacaqla işləyən nəqliyyat mühərrikləri üçün:  
                                                         
,
)
(
0
0
v
u
i
i
k
H
l
P









                                                  (18.2) 
burada: P
i
 —  MPa, 
0
l  —
 
yanacaq
.
kq
hava
.
kq
, H
u
 — 
yanacaq
.
kq
MC
, 
к

 — 
3
m
kq
 ilə ifadə edilir. 
Qaz yanacağı ilə işləyən mühərriklər üçün: 
                                                    
v
u
i
k
i
i
H
P
T
M













0(k)
)
(
0
6
10
2
.
371
,                                     (18.3) 
burada: 
1
М   — 
yanacaq
.
mol
hava
.
mol
, 
k
T  — K, 
i
P  — MPa, 
u
H 
 — 
3
m
MC
, 
k

— 
3
m
kq
 ilə ifadə edilir. 
Müasir DYM-də 
i
  aşağıdakı hədlərdə dəyişir. 
- qığılcımla alışdırmalı mühərriklər üçün 
35
.
0
26
.
0


i

; 
- dizel mühərriklər üçün 
50
.
0
40
.
0


i

. 
Xüsusi  indikator  yanacaq  sərfi  (
i
g )  mühərrikin  vahid  zamanda  vahid  güc  almaq  üçün  sərf 
etdiyi  yanacaq  miqdarı  olub  onun  qənaətliliyini  xarakterizə  edir. 
i
g -si  kiçik  olan  mühərrik  daha 
qənaətli hesab olunur. 
Maye yanacaqla işləyən mühərriklərdə xüsusi indikator yanacaq sərfi isə aşağıdakı kimi təyin 
edilir: 
                                                     
u
i
i
H
g

3600

 




 saat
kVt
qr
                                                (18.4) 
və yaxud 
                                               








0
)
(
0
3600
l
P
g
i
v
k
i
 




 saat
kVt
qr
.                                     (18.5) 
Qaz  yancağı  ilə  işləyən  mühərriklərdə  xüsusi  istilik  sərfindən  istifadə  edilir  ki,  bu  da  vahid 
zamanda vahid güc almaq üçün sərf olunan istilik  miqdarıdır. 
Xüsusi indikator istilik sərfi aşağıdakı düsturla hesablanır: 

---