Avtomobil texnikasi

 
116 
                                                 
'
u
i
i
H
v
q 
 




 saat
kVt
MC
,                                                    (18.6) 
burada 
i
v  – qaz yanacağının xüsusi indikator sərfidir: 
                                                   
u
i
i
H
v



6
.
3
 






 saat
kVt
m
3
                          
                         (18.7) 
və yaxud 
                                             
i
k
v
k
i
P
T
M





)
(
0
1
)
(
0
9700



 






 saat
kVt
m
3
.                                   (18.8) 
(18.8) düsturunu (18.6)-da nəzərə alsaq, yaza bilərik: 
                                      
i
k
u
k
v
u
i
i
P
T
M
H
H
v
q










1
)
(
0
9700


 




 saat
kVt
MC
.                          (18.9) 
Mühərrikin  nominal iş rejimində xüsusi yanacaq sərfləri aşağıdakı hədlərdə olur: 
- qığılcımla alışdırmalı benzin mühərriklərində 
275
180 

i
g
saat
kVt
qr

; 
- dizel mühərriklərində 
210
170 

i
g
saat
kVt
qr

; 
- qaz mühərriklərində 
5
.
13
5
.
10 

i
q
saat
kVt
MC

. 
 
18.2. Mexaniki  itkilər. 
 
Müxtəlif  mexaniki  müqavimətlərin  (dirsək-şatun  mexanizmindəki  sürtünmələri,  köməkçi 
mexanizmlərin  hərəkətə  gətirilməsi  və  s.)  dəf  olunmasına,  sorma  və  xaric  proseslərinin  həyata 
keçirilməsinə sərf olunan iş mexaniki itkilər adlandırılır. Mexaniki itkilər, ya mexaniki itkilərin orta 
təzyiqinə (
m
P
), ya da ki, mexaniki itkilərə sərf olunan gücə (
m
N
) görə qiymətləndirilir. 
Mühərrikin hesabı zamanı mexaniki itkilərin orta təzyiqi təxmini olaraq porşenin orta sürətinə 
görə aşağıdakı empirik düsturlarla təyin edilir: 
- silindrlərinin sayı altıya qədər və S/D>1 olan qığılcımla alışdarmalı mühərriklərdə 
                                               
.
por
m
v
.
.
P
0152
0
049
0


 [MPa]                                        (18.10) 
- S/D<1 olan səkkizsilindrli qığılcımla alışdarmalı mühərriklərdə  
                                              
.
por
m
v
.
.
P
0132
0
039
0


 [MPa]                                         (18.11) 
- silindrlərinin sayı altıya qədər və S/D
 1 olan qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə  
                                               
.
por
m
v
.
.
P
0112
0
034
0


 [MPa]                                        (18.12) 
- birkamerli dördtaktlı dizellərdə  
                                               
.
por
m
v
.
.
P
0118
0
089
0


 [MPa]                                        (18.13) 
- önkamerli dizellərdə  
                                               
.
por
m
v
.
.
P
0153
0
013
0


 [MPa]                                        (18.14) 
- burulğan yanma kamerli dizellərdə  
                                              
.
por
m
v
.
.
P
0135
0
089
0


 [MPa]                                         (18.15) 
burada 
or
.
p
v
 – porşenin orta sürətidir 




s
m
.  
Müxtəlif növ mühərriklər üçün porşenin orta sürəti aşağıdakı hədlərdə qəbul edilir: 
- minik avtomobillərinin qığılcımla alışdırmalı benzin mühərrikləri üçün 
15
12 

.
por
v
s
m
, 

---

 
117 
- yük avtomobillərinin qığılcımla alışdırmalı benzin mühərrikləri üçün 
12
9 

.
por
v
s
m
, 
- qaz yanacağı ilə işləyən avtomobil mühərrikləri üçün 
11
7 

.
por
v
s
m
. 
- avtomobil dizelləri üçün 
12
5
6

 .
v
.
por
 m/s; - traktor dizelləri üçün 
5
10
5
5
.
.
v
.
por


s
m
. 
Mexaniki itkilərə sərf olunan güc isə aşağıdakı düsturla təyin edilir: 
                                                    

30
in
V
P
N
h
m
m

 [kVt],                                                      (18.16) 
burada 
m
P
 —
 
 MPa, 
h
V  —
 
dm
3
 və yaxud litr-lə, n isə dəq
-1
 ilə ifadə edilir. 
 
 
YOXLAMA SUALLAR 
 
1. Mühərrikin indikator f.i.ə. nədir, necə təyin edilir və hansı hədlərdə dəyişir? 
2.  Mühərrikin  xüsusi  indikator  yanacaq  sərfi,  qaz  mühərriklərində  isə  xüsusi  indikator  istilik 
sərfi nəyə deyilir, necə təyin edilir və hansı hədlərdə dəyişir?  
3.  Həqiqi  orta  indikator  təzyiqi  nəzəri  orta  indikator  təzyiqindən  nə  ilə  fərqlənir  və  hansı 
hədlərdə dəyişir? 
4.  Mühərrikin  mexaniki  itkiləri  nəyə  deyilir,  hansı  amillərdən  asılıdır  və  hansı  parametrlərlə 
xarakterizə edilir? 
5. Mühərrikin mexaniki itkilərinin orta təzyiqi və mexaniki itkilərə sərf olunan güc necə təyin 
edilir? 
6. Porşenin orta sürəti hansı hədlərdə dəyişir? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---