Article in Bingöl Üniversitesi İ lahiyat Fakültesi Dergisi · December 019 doi: 10. 34085/buifd. 622907 citations reads 586 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects
Yüklə 5,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- مجعلاو كلم برغملاو قرشملا
| قرشملا
برغملاو şeklinde tamamlamışken, A. Khachatryan ise kitabenin bu bölümünü ديس كلم مملاا ىلوم برعلا مجعلاو كلم برغملاو قرشملا biçiminde okumuştur. Bkz.: Blair, The Monumental İnscriptions From Early İslamic Iran , 158; Khachatryan, Korpus Arabskih Nadpisey Armenii , 54.
24 Blair bu kısmı “el-maşrik ve’l-magrib” şeklinde okurken, A. Khachatryan ise ilgili kısmı “Seyyidu Muluk’l-Umem mevaliyi’l-arab ve’l-acem meliku’l-maşrik ve’l-magrib” biçiminde tamamlamıştır. Bkz.: Blair, The Monumental İnscriptions From Early İslamic Iran , 158; Khachatryan, Korpus Arabskih Nadpisey Armenii , 54.
134
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/2019 -14
Kitabenin Anlamı “Rahman Rahim olan Allah’ın adıyla. Bu mescidin ve minarenin yapılışı el-Emîru’l-Ecel Şucâu’d- Devle Ebû Şucâ’ Menuçehr b. Şâvur fî Devleti Mevlânâ es-Sultan el-Muazzam Şehinşah el-A‘zam tarafından emredilmiştir.” Fahrettin Kırzıoğlu ise kitabedeki eksik kısımları birbiri içinde tutarsız üç farklı şekilde tamamlama yolunu seçmiştir. َ ت ت ْش … 1
25 لظ ت ْ لَّ 2
ت ْ لَّ تْ َت و ت ت وْ ت بت َت ْج ت ب ت و ت ْج ت ت َ ت 26
تل َ ت ب تلظع
3 (Emere bi-binâ’ü hazihi El-Mescid) el-Emirü’l-Ecell Şücâ’ü’d-Devlet Eb’u-Şücâ Manuçahr bin Şivûr. Fi Devleti Mevlânâ Es-Sult’an el-Mu’azzam, Şehenşâh el-A’(zam Celalü’d-Devleti Ebû’l-Feth Melikşâh bin Alparslan ..) 27 .
Osmanlı Devleti zamanında, duvarın yıkılmadan önceki halini gösteren resim incelendiğinde kitabenin baş kısmının ne şekilde olabileceği ortaya çıkmaktadır. Zira güneybatı köşe açık bir şekilde gözükmektedir. Cephedeki blok taşlar hesaba katıldığında kitabenin baş kısmında 2 yada 3 adet taş malzemenin eksik olduğu açıkça görülmektedir. Mevcut kufi kitabedeki süsleme ve harflerin istifi göz önüne alındığında eksik kısımda besmelenin olmayacağı açıkça anlaşılmaktadır. Bu nedenle de kitabenin baş tarafındaki eksiklik harflerin de istifi dikkate alınarak “ ةران ملاو دجسملا اذه ءانبب رما ” şeklinde olmalıdır. Sonuç itibariyle kitabe şu şekilde olması daha uygun olur:
تْ َت و ت ت وْ ت بت َت ْج ت ب ت و ت ْج ت ت َ ت ْ تلَ وت جَّ ت ت ْ غبت َ لَّ ت ت بت ْ ت لَت..........تتلظعت ت ْش تلظ تت ْ ........
Orijinalde kitabede inşa tarihi olup olmadığı belli değildir. Ancak kitabede Selçuklu Sultanı Melikşah’ın isminin geçmesi caminin tarihlendirilmesi noktasında bir fikir vermektedir. 1086 yılında II. defa Kafkaslara sefer düzenleyen Sultan Melikşah buradaki Müslim, gayr-i Müslim devlet ve beyliklerin itaatlerini kabul ederek tüm bölgeyi egemenliği altına aldı. Bu beyliklerden birisi de Ani’deki Şeddadilerdir 28 . Bu nedenle de Menuçehr Camii 1086-92 yılları arasında inşa edilmiş olmalıdır. 2- Ani Menuçehr Camii Minare Kitabesi Minarenin batı cephesinin üst kısmında yer almaktadır. Koyu renkli düzgün kesme taş malzemeli zemine beyaz renkte düzgün taş malzemeden kakma tekniğinde yapılmıştır. Arapça celî sülüs karakterde tek satırdan oluşmaktadır. İlk harf olan ( ا )’in uzunluğu 0.52 m. olup
25 Fahrettin Kırzıoğlu, Kars Tarih i, I. Cilt, (İstanbul, 1953), 363. 26 Fahrettin Kırzıoğlu, Selçuklular’ın Anı’yı Fethi ve Buradaki Selçuklu Eserleri, Selçuklu Araştırmaları Dergisi 1970, II, (Ankara), 1971, 135. 27 Kırzıoğlu, Ani Şehri Tarihi , 55.
28 Hüseynî, Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye, çev. Necati Lügal (Ankara, 1999), s. 50; Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti , (İstanbul, 1997), 202. 135
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/2019 -14
uzaklardan dikkati çekmektedir.
)س( harfinin üzerinde ise kırmızı renkli taş malzemeden “lale” ye benzer bir motif yer almaktadır (Fot. 21). Kitabenin Okunuşu Kitabenin Metni 1-
Bismillah تلَّب -۱
“Allah’ın adı ile” Kitabenin üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığı gösteren herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.
Kırzıoğlu, minarenin 1125 yılından sonra yaptırıldığını yazmaktadır 29 . Minarenin mevcut camiden daha açık renkli bir taş malzeme ile inşa edilmiş olması nedeniyle; minarenin 1124 yılında Ani’nin Gürcüler tarafından işgal edildiği dönemde yıkılıp, 1125 yılında Emir Fadl tarafından yeniden inşa edildiğini iddia etmektedir 30 .
Ancak Caminin kitabesindeki “ ةران ]ملاو[ ” ifadesi minarenin, cami ile birlikte 1086-1092 yılları arasında inşa edildiğini göstermektedir. Bu bilgilerden hareketle minaredeki kitabenin de Emir Menuçehr b. Şavur dönemine ait olduğu söylenebilir.
Yüklə 5,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|