Article in Bingöl Üniversitesi İ lahiyat Fakültesi Dergisi · December 019 doi: 10. 34085/buifd. 622907 citations reads 586 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

ŞEDDADİ KİTABELERİ 

Askeri Yapılar

 

1-Gence Şehir Kapısı Kitabesi 

Orijinalinde  Gence  Şehri’nin  kapılarında  birisine  ait  iken;  1139  yılında  vuku  bulan  bir 

deprem  sonucu  ağır  hasar  gören  Gence  Şehri’ne  saldıran  Gürcü  Kralı  II.  Dimitri  tarafından 

yerinden  alınarak  Kutais  Şehri’ndeki  kendisi  tarafından  yaptırılan  Gelati  Manastırı’na 

getirilmiştir

3

.  (Fot. 2) 

Kapı, manastır bünyesindeki II. David’in mezarı olarak adlandırılan kare planlı bir binanın 

duvar yüzeyine yerleştirilmiştir. Dikey yerleştirilmiş demir levhaların iri başlı mıh çakılı 7 adet 

yatay  kuşakla  birleştirilmesinden  meydana  getirilmiştir.  En  alttaki  levhalar  ile  mıh  başlarının 

çoğunluğu  kaybolmuştur.  Yanlarda  ise  boydan  boya  dikey  uzanan  sade  birer  kuşak 

görülmektedir (Fot.3)   

Demir malzeme üzerine kabartma tekniğindeki Kûfi hatla Arapça olarak yazılmıştır. Yer yer 

tahribata uğrayan kitabenin bazı parçaları mevcut değildir. 8 satırdan ibaret kitabe ortadan iki 

kısma  ayrılmıştır.  Gerek  alttan  ve  üstten  gerekse  ortadan  iri  başlı  mıh  çakılı  bir  kuşakla 

sınırlandırılmıştır. Alttaki kısım iki yandan iri kabaralarla sınırlandırılmıştır. Bu kabaralarda alt 

ve üstte ikişerden dört küçük kabara ile kuşatılmıştır (Fot. 4).  

 

                         Kitabenin Okunuşu                       Kitabenin Metni                                                   

1-

 

Bismillâhi’r-rahmân 

          

 

 

لي     ت      ت  تلَّب -۱

 

2-

 

e’r-rahim   

 

               

                       

لي      -۲

 

3-

 

emere bi ittihazi haze’l-bâb Mevlânâ [el-E]mir es-Seyid 

     

 

مْتخْبت َ 

4

ت

 يَّ  ت َ]  [تْ   َتبْغ  ت   

 -۳ 

4-

 

el-ecel Şâvur b. el-Fadl adema’llâhu [sul]tanehu ele 

    

يلعت  ْ ل ت  ت    ت ضَ  ت بت وْ ت  ت   -٤

 

                                                           

2

 Erdal, “

Şeddadi Kitabeleri

”, 481-489. 

3

A.A. Khachartyan, 

Korpus Arabskih Nadpisey Armenii VIII-XVI

 vv,I, (Erivan, 1987), 80 ; Erdal, “Büyük Selçuklular Öncesi 

Kafkaslardaki Beylikler: Şeddadiler”,  130. 

4

 Blair ise kelimeyi “

داجياب

”şeklinde okumuştur. Bkz.: Sheila Blair, 

The Monumental İnscriptions From Early İslamic Iran and 

Transoxiana

, (Leiden, 1992), 132. 

---

130 

 

Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi/2019

-14

 

 

5-

 

yedi el-Kadı Ebu’l-Ferec Muhammed b. Abd 

       

تتتتتتتتتتت غعت بت   ت  َ  تبى تيرْ   تن   تتتتتت -٥ 

6-

 

ullah adema’llâhu tevfîkuhu  

تتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتتت  ي   ت  ت    ت  -٦

 

7-

 

amelu i(brahim b. Osman b.) Ankaveyh 

 

   

 

 

 

   ك عت]ت بت ْ  عت بتلي  ب[ ت  ع

5

 -۷

 

8-

 

el-Haddad sene hamse ve hamsin ve erba’mie 

(Fot. 4-5)   

 

 

ت  ْ  ب  وتَ ]ل توت َّخمت   ت [   [ ] -۸

 

 

 

Kitabenin Anlamı 

“Rahman Rahim olan Allah’ın adıyla. Bu kapının yapılmasını  Mevlana, Seyyid, Ecel, Şavur b. Fadl 

–Allah  saltanatını  daim  etsin-  Kadı  Ebu  Ferec  Mehmed  b.  Abdullah  nezaretinde    -Allah  yardımlarını 

daim eylesin- emretti. Kapı Demirci İbrahim b. Osman b. Ankaveyh tarafından yapıldı. Sene 455/1063.” 

2-

 

Ani Orta Kapının Batısındaki Burcun İnşa Kitabesi 

Ani Şehri’nin en zayıf noktası olan ve bu nedenle çifte surlarla takviye edilen  kuzey surları 

üzerinde  yer  almaktadır.  Burcun  üst  kısmındaki  kitabe  orijinal  yerinde  olup,  burcun 

tahkimatını arttırmak için sonradan gerçekleştirilen restorasyonlar neticesinde bir niş içerisinde 

kalmış gibi gözükmektedir. Kitabe hakkında ilk bilgi verenlerden birisi de M. N. Khanikoff’tur

6

 

(Fot. 6-7-8).   

Kitabe  1.16X0.72  m.  ölçülerinde

7

 olup  dikdörtgen  bir  forma  sahiptir.  Koyu  renkli  tüf  taşı 

üzerine  kabartma  tekniğinde  kûfi  hatla  Arapça  olarak  yazılmıştır.  Dıştan  bir  çerçeve  içine 

alınan kitabe dört satırdan oluşmaktadır. Satırlar arasında cetvel bulunmamaktadır. Kufi hatlı 

olması  nedeniyle   

)لا  ل  ا(

  gibi  dikey  harflerin  uç  kısımları  ok  ucu  biçimindedir.  Ayrıca  fazla 

olmamakla birlikte harf aralarında bütünlüğü sağlamak için rumiler göze çarpmaktadır (Fot. 9-

10) 

Kitabenin Okunuşu                            Kitabenin Metni  

1-

 

Bismillâhi’r-rahmâni’r-rahim            

لي     ت      ت  تلَّب -۱ 

2-

 

Emere bi-binâ’i haze’l-burc el-Emir el-Ecel  

   

 

 

          

    ت َ  ت    ت   ت ْ غبت َ  -۲ 

3-

 

el-Mansur Şucâu’d-devle Ebu              

 ب ت  و   ت ْج ت      -۳

 

4-

 

Şucâ’ Menuçehr b. Şavur                  

 ْج 

8

ت

ت  َ

چ

 ووْ ت بت  

 -٤

 

                                                                                                                               

Kitabenin Anlamı 

“Rahman, Rahim olan Allah’ın adıyla 

                                                           

5

 Kitabe hakkında ilk bilgi verelerden Frehn kelimeyi “