AntropolojiNİn konusu ve alani ralph Leon Beals Harry Hoijer Çev. Yrd

16 

GÜRBÜZ ERGİNER 

Çeşitli sorunların  b ü y ü k bir bölümü, bizim az önce tanımladığımız 

a n a  k o n u ile ilişkilidir.  H e r bir sorunlar kümesi özel ve oldukça gelişkin 

t e k n i k l e r ve  y ö n t e m l e r i gerektirir. Bu nedenle antropoloji, diğer bilim­

lerde olduğu gibi çeşitli dallara ayrılmıştır. Bu dallardan her biri genel 

k o n u n u n özelleşmiş yönlerini ele  a l m a k t a d ı r . Gene bu bilim dalları en 

iyi şekilde biyolojik antropoloji ve sosyal /kültürel antropoloji olarak 

iki  a n a başlık altında toplanabilir. 

Biyolojik Antropoloji 

H e m araştırdığı sorunların karmaşıklığı ve çeşitliliği, hem de uy­

g u l a m a d a kullandığı gelişkin ve çok  u s t a c a teknikler biyolojik antro­

polojiyi son yirmi yıl içinde antropolojinin diğer dallarından  d a h a fazla 

değiştirmiş ve özelleştirmiştir. Fizik antropoloji ilk dönemlerinde 

iskeletler,  y a ş a y a n insan toplulukları ve insanın  y a k ı n akrabaları üze­

r i n d e giderek standartlaştırılmış ölçümleme ve morfolojik gözlemlerle, 

bir dereceye  k a d a r basit istatistik analizlerin uygulanışını içermiştir. 

Boylar, kafatası,  v ü c u t ölçüleri ölçülmüş ve toplumlar sınıflandırılmış 

ya da değişmenin  k a r m a ş ı k dizilişine doğru eğilimli ortalamaların temeli 

üzerine  o t u r m u ş  t a m a m e n açık çeşitli kriterlere göre tiplendirilmiştir. 

Bu  d ö n e m d e gerekli ek bilgi, karşılaştırmalı  a n a t o m i , fizyoloji, sınırlı 

paleontoloji bilgisi ve basit Mendelci genetikle sınırlı alan içinde kalı­

y o r d u .  B u g ü n , özel sorunlarla ilgilenen biyolojik antropolog, yoğun 

bir biçimde moleküler biyoloji, electrophoresis gibi tekniklerle, hemog­

lobin araştırması, grup genetiğinin karmaşık  m a t e m a t i ğ i gibi sorunlara 

d a y a n m a k t a d ı r . Fizik antropologlar için gerekli yeteneklerin  a r t a n 

çeşitliliği ve karmaşıklığı, ancak giriş niteliğindeki genel bir  k i t a p t a 

yeterince ele alınabilecek olan,  a r a ş t ı r m a n ı n  d a h a özel bir alanının 

o r t a y a çıkmasıyla sonuçlanmıştır. 

B u n l a r :  İ k l i m , yükseklik,  k a y n a k l a r ı n dağılımı, insan nüfusunun 

yoğunluğu ve dağılımı, toplulukların genetik yapısını etkileyen seçici 

faktörler ve  u y u m mekanizması gibi faktörler arasındaki ilişkilerin 

ekolojik açıdan araştırılması gibi konulardır. Gene  b u n l a r öte  y a n d a n , 

sosyal ve kültürel olgular ile  k a r m a ş ı k bir ilişki içindedirler. Ekolojik 

yaklaşımla ilgili çevre fizyolojisi, yerleşik  y a ş a m d a düzenlemeler,  d a h a 

yüksek yerlere göç ya da bazı  b a k ı m l a r d a n  u z a y uçuşlarındaki ağır­

lıksız  o r t a m sorunu ile ilgilenir. Bunların bir kesimi, gençlerde  b ü y ü m e 

örüntüleri, beslenmenin etkileri, fizik ya da  v ü c u t biçimlerinden  t u t u n , 

b u n l a r l a az çok bağıntılı diğer biyolojik ve  k ü l t ü r e l işlev biçimleri ara-

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI 17 

sındaki ilişkiler, hastalıkları ve bunların sağaltılmasını etkileyen çev­

resel ve genetik faktörleri belirlemeye çalışan tıbbî antropolojinin 

araştırma alanı içine girer. 

İnsan biyolojisinin pek çok yönü diğer alanlardaki uzmanlar tara­

fından da araştırılır. Biyolojik antropolog insan çeşitliliği, uyum, özel­

likle de kültür olayları ile ilgili konularda farklılaşır ve antropolojinin 

temel bir kesimini kendisine çalışma alam olarak seçer. İnsan pek çok 

biyolojik özelliği, hayvanlar dünyasının geri kalan üyeleri ile açıkça 

paylaşır. Diğer hayvanlar gibi insan ve onun ataları, yeni ya da değişen 

çevresel koşullara uyum için çeşitli biyolojik değişmelere uğramıştır. 

Bununla birlikte, bazı noktalarda insanın ataları, insanın uyum meka­

nizmasının hız ve çeşitliliğinin büyük bir oranda artmasına olanak 

sağlayan kültür yeteneğini geliştirmiştir. Kültür aracılığıyla insan, 

biyolojik uyumun yavaş seyreden süreci olmaksızın sadece yeni çev­

resel baskı ve güçlere uyabilir hale gelmemiş, aynı zamanda kendi 

çevresinin çeşitli yönlerini kontrol edebilmeyi de giderek artırmıştır. 

Bu yeni uyum yeteneği insanın nüfusça çoğalmasında ve çok değişik 

çevrelerde yaşamasında, biyolojik gelişiminin hızı ve yönünde etkili 

olmuştur. 

Biyolojik antropolojideki araştırmaların çok farklı boyutları iki 

ana bölüme ayrılır. Bu bölümlerden birincisi: Evrimleşme sürecinin 

bir ürünü olarak insanın incelenmesi, ikincisi: İnsan toplumlarının 

analizi ve incelenmesidir. Bu ikinci alanda çok farklı yöntemler kul­

lanılmasına karşın sonuçlar birbirleriyle yakından ilişkili olup bilimin 

bir dalında elde edilen bilgiler diğerinde ortaya çıkan sorunlara ışık 

tutar. İnsan çeşitliliğinin ortak konusu hakkındaki her iki merkezi 

yaklaşım hem fizik hem de kültürel antropolojinin ana sorunu olup, 

birbirini izleyen bu iki konu, insan uyumunun anlaşılması için temeldir. 

Evrimin bir ürünü olarak insanı anlamak için, bütün yaşam biçim­

lerinin gelişmelerinin bazı noktalarının ve yaşamın kendi doğasının 

anlaşılması gerekir. Biyolojik antropolog ilgisini daha çok, insanın fizik 

özelliklerinin tarihi üzerinde yoğunlaştırır. O, ilk insanın izlerini bulmak 

için yeryüzünde araştırmalar yapar. İlk insan biçimleri kendi aralarında 

ve modern insan ile dikkatlice karşılaştırılırlar. Bu tür karşılaştırmalar­

dan; en eski insan topluluklarından günümüzde yaşayan insan top­

luluklarına kadar geçen süre içinde ortaya çıkan belli yapısal özel­

likler ya da bu özelliklerin bir bölüğü izlenebilmektedir. Böylece, belli 

ayırd edici bir özelliğin insanlar arasında ilk kez ne zaman ortaya çık-

---