AntropolojiNİn konusu ve alani ralph Leon Beals Harry Hoijer Çev. Yrd

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI* 

Ralph Leon Beals - Harry Hoijer 

Çev. Yrd. Doç. Dr. Gürbüz ERGİNER 

Antropoloji Nedir ? 

Antropoloji, fizik ya da biyolojik antropoloji ve sosyal / kültürel 

antropoloji olmak üzere iki büyük bölüme ayrılabilir. Bu bölümlerden 

birincisi, insanın fizik yapısının ve davranışının evrimi, eskinin ve 

günümüz insan topluluklarının birbirlerinden farklı biyolojik özellik­

leri ile ilgilenen biyolojik antropoloji; ikincisi, insan toplumlarını ve 

kültürlerini araştıran bölümdür. Bu bölüm de kendi içinde iki ana 

dala ayrılır. Bunlardan biri, toplumların ve kültürlerin tarihini ve 

tarih öncesini araştıran bir bilim olan arkeolojidir. Arkeologlar örneğin: 

Eski Yunan ve Mısır uygarlıklarında gün ışığına çıkartılanlara benzer 

antik belgelerde bilgi bulabilirler. Çoğu durumlarda, yazılı belge yoktur, 

hatta Mısır'da olduğu gibi yazılı belge bulunsa bile pek eskiyi aydın­

latmaz. Sonuçta arkeolog, tarih öncesi yerleşim yerlerinin araştırıl­

masından ve kazılarından sağlanan dolaylı kanıtlarla başvurmak 

zorundadır. Geniş ölçüde özdeksel gereçleri içeren böylesine bilgilerle, 

tarih öncesi sosyal grupların büyüklüğünü ve örgütlenmelerini belir­

lemek, kısmen de tarih öncesi kültürleri yeniden kurmak olasıdır. 

Bu yöntemlerle arkeolog, insanın toplumsal ve kültürel geçmişinin 

öyküsünün büyük bir bölümünü yeniden kurabilir. Bu kurgu, insan-

' oğlunun doğa üzerindeki denetimini artırmasının, insanın kendisi için 

değişik çevre koşullarına büyük bir yetenekle uyumunun, bilinmeyenle 

ve doğaüstüyle başetme çabalarının, güzele ulaşma uğraşlarının, insan­

lar arası çatışmaların, irili ufaklı kültürlerin zaman içinde yavaş geliş­

melerinin karmaşık bir öyküsüdür. 

* Bu çeviri An Introduction to Antropology, Second printiııg, 1972 New, York. The 

Macmillan  C o m p a n y " isimli kitabın 1.-18. sayfaları arasındaki  " T h e  N a t u r e and Scope of 

Anthropology ' başlıklı birinci bölümünden yapılmıştır. 

---

10 

GÜRBÜZ ERGİNER 

Söz konusu dallardan diğeri, sosyal /kültürel antropolojidir. Sosyal 

ve kültürel antropologlar,  g ü n ü m ü z ü n biribirinden oldukça farklı 

toplumlarıyla ve kültürleriyle, özetle,  t o p l u m l a r ı n  y a ş a m biçimleriyle 

ilgilenirler. Bu  y a ş a m biçimleri ise, bireylerin, yaşadıkları  t o p l u m 

içinde nasıl eğitildikleri; birlikte yaşayacakları eşlerini nasıl seçtikleri; 

nasıl evlendikleri;  k e n d i toplumları ya da diğer  t o p l u m l a r ı n üyeleriyle 

nasıl örgütlü ilişkiler  k u r d u k l a r ı gibi konuları içerir. 

Sosyal ve kültürel antropolojinin ilk araştırıcıları çalışmalarını 

aralarında Amerika kızılderilileri, Avustralya ve  G ü n e y Pasifik yerli­

leri gibi toplulukların da bulunduğu, ilkel (primitive) diye adlandırılan 

topluluklar ve onların kültürleri üzerinde yoğunlaştırmışlardı. Ancak, 

b u g ü n bu toplulukların ve kültürlerin Amerika kızılderili kabileleri 

örneğinde olduğu gibi  t a m a m e n  y o k edilmeleri ya da bunların modern 

uygarlıklarla  t e m a s a geçmeleri sonucunda geniş ölçüde  o r t a d a n kalk­

mışlar, geride  k a l a n ilkel kültürler de  k ö k t e n değişime uğramışlardır. 

Bu nedenle  g ü n ü m ü z antropologları, toplumsal ve kültürel araştır­

malarını  b u g ü n k ü Meksika,  G ü n e y Amerika ve güneydoğu Asya'nın 

köy toplumlarını  h a t t a , Avrupa, Asya, Afrika ve  A m e r i k a ' n ı n şehir 

toplumlarını içerecek biçimde genişletmişlerdir. 

Sosyal ve  k ü l t ü r e l antropolojinin önemli bir  y ö n ü de dil antropo-

lojisidir. Bu bilim dalı,  a d ı n d a n da anlaşılacağı gibi,  b u g ü n  d ü n y a d a 

k o n u ş u l a n birçok dille ilgilenir. Dil antropolojisi  h e m dillerin belirli 

gruplarının  t a r i h i n i ya da  t a r i h öncesini  h e m de  b u g ü n konuşulan 

dilleri inceler. Dil antropologlarının çoğu, İngilizce, Çince, Rusça gibi 

bilinip  t a n ı n a n dillerden geniş ölçüde farklı, Amerika kızılderililerininki 

gibi yabanıl (exotic) dillerle de ilgilenirler. 

Dil antopolojisi, sadece dillerin tarihsel ve betimsel incelenmesiyle 

değil dilin,  k ü l t ü r ü n diğer yönleriyle olan ilişkisiyle de ilgilenir. Örneğin: 

Dil antropologlarının sosyal örgütlenmeye ve dilin  t o p l u m d a oynadığı 

özgül role olan ilgileri giderek  a r t m a k t a d ı r . Bir  b a ş k a deyişle dil  a n t o ­

polojisi, dili yalnız dil adına incelemekle  k a l m a z aynı  z a m a n d a , dilin 

t a m anlamıyla içinde yer aldığı sosyal ve kültürel  o r t a m l a ilişkisini de 

inceler. 

Sonuç olarak denebilir ki, antropologlar  p r a t i k sorunların çö­

z ü m ü n d e diğer bilim  a d a m l a r ı gibi bilgi ve bulgularını  o r t a y a koyarlar. 

Antropologlar, az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde sosyal de­

n e t i m , eğitim ve halk sağlığı sorunlarına  y a n ı t  b u l m a k için resmî hü-

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI 

1 1 

k ü m e t yetkilileriyle birlikte çalışırlar. Yine antropologlar,  d ü n y a n ı n 

çeşitli bölgelerinde yer alan çoğu şehir  t o p l u m l a r ı n d a  o r t a y a çıkan ırklar 

ve kültürler arası sorunlar, ulusal nitelikteki sorunlar, endüstrileşmeden 

k a y n a k l a n a n  k a r m a ş ı k ve önemli sorunlarda; çocuk eğitimi, kişilik 

gelişimi, çağdaş  y a ş a m biçimine  a y a k  u y d u r m a y a çalışan yalıtılmış 

t o p l u m l a r a  y a r d ı m gibi  k o n u l a r d a geliştirilmiş özel teknikler ve yön­

t e m l e r uygularlar. 

İ l k  b a k ı ş t a antropolojik  a r a ş t ı r m a l a r ve bu araştırmaların uygu­

lamaları, birbirleriyle ilişkisi  o l m a y a n girişimlerin bir karmaşası olarak 

görünebilir. Oysa, Ojibwa kızılderilileri arasında kişilik ve  k ü l t ü r , Avus­

t r a l y a yerlileri arasında  k a n gruplarının dağılımı, Navajo dilinin yapısı 

ve  o r t a Afrika Nuerlerinin kültürlerinin bir analizi gibi araştırmalar 

arasında pek göze  ç a r p m a y a n ilişkiler vardır.  B u n u n l a birlikte,  d a h a 

ileri ve  d a h a dikkatli bir inceleme bu araştırmaları ve bilimin geneli 

içinde  y e r  a l a n  p e k çok  a r a ş t ı r m a y ı birbirine kenetleyen  o r t a k bağı 

açığa çıkarabilir. Antropolojide temel bir  t e m a vardır. Bu,  a r a ş t ı r m a n ı n 

her bir biriminin  k ü ç ü k ölçekle de olsa,  a r a ş t ı r m a n ı n geri  k a l a n bölüm­

lerine eklenmesine yardımcı olduğu temasıdır. Bu  t e m a n ı n elden geldi­

ğince açık bir biçimde  t a n ı m l a n m a s ı , antropolojinin ilk görevi olmalıdır. 

Antropolojinin Temel Sorunu 

Etimolojik olarak antropoloji kelimesinin kökü olan anthropos 

-(insan) ve isim  t a k ı s ı - logos (bilim)  Y u n a n c a d a n gelir. Bu nedenle 

o n u n gerçek  a n l a m ı insanbilimdir.  Y u k a r ı d a sıraladığımız çeşitli etkin­

liklerden çıkan sonuç odur ki: Antropologlar, antropolojinin bu gerçek 

t a n ı m l a m a s ı n a bağlı  k a l a r a k insanı ve  o n u n kültürlerini incelemeye 

yönelmelidirler. 

Antropolojiye ilişkin bu  y o r u m doğrudur. Antropoloji temelde, 

i n s a n ve  o n u n kültürlerini ele alan belki en kapsamlı bir bilim dalıdır. 

A n c a k o insanı ve  o n u n kültürlerini inceleme alanında biricik değildir. 

Biyoloji de insanı inceler. Örneğin,  a n a t o m i  h e m insanın  k e n d i fizik 

yapısını hem de  o n u n karşısında olan diğer  h a y v a n l a r ı n fizik yapısını 

inceler. Fizyoloji, embriyoloji ve diğer  p e k çok bilim de insan  v ü c u d u n u n 

çeşitli kısımlarının özel yönleriyle ilgilenmek zorundadırlar,  i n s a n ı n 

davranışı,  a r a l a r ı n d a psikoloji, sosyoloji ve  t a r i h i n de yer aldığı bilimler 

t a r a f ı n d a n ele alınır. 

---