AntropolojiNİn konusu ve alani ralph Leon Beals Harry Hoijer Çev. Yrd

18 GÜRBÜZ ERGİNER 

tığını ve geniş bir alana nasıl yayıldığını; bazı  d u r u m l a r d a  o n u n yavaş 

y a v a ş nasıl  o r t a d a n kalktığını da keşfedebiliriz. Fiziksel ayırd edici 

özellikler tarihsel açıdan araştırılırken, bir topluluk içinde bu özellik­

lerin ilk defa  o r t a y a çıkışlarının ve söz konusu  t o p l u l u ğ u n yapısal ba­

k ı m d a n  t a m a m e n farklı  b a ş k a topluluklarla  t e m a s a geldiğinde bu özel­

liklerin nasıl bir değişime uğradığını da görebiliriz.  İ n s a n atalarının 

evrimini  k a n ı t l a y a n fosil kalıntılar zincirinden bazı halkalar eksiktir. 

Bu da insanın insan biçiminin evrim sürecinin yeniden kurulmasında 

boşluklar  o l u ş t u r m a k t a d ı r .  B u n a karşın gene de şu sorular sorulabilir 

ve yanıtlanabilir:  İ n s a n ı n ilk atası nerede ve ne  z a m a n  o r t a y a çıktı? 

Bu insan ataları neye benziyorlardı ve  b u n l a r ı n birbirleriyle olan ben­

zerlikleri ya da birbirlerinden farklılıkları nelerdi ?  İ n s a n ı n  y e r y ü z ü n d e 

yaşadığı süre içinde değişmiş olan fiziksel özellikleri nelerdi? 

B u g ü n insanlar dış görünümlerindeki farklılıklarına karşın temel 

yapılarıyla hepsi birbirlerine benzerler. Onların  t a m a m ı ,  t a r i h i oldukça 

iyi bilinen  t e k bit  t ü r e ,  h o m o sapiens  t ü r ü n e aittirler.  T a r i h öncesinin 

erken dönemlerinde  b a ş k a  t ü r l e r de  o r t a y a çıkmıştır. Eğer  z a m a n içinde 

yeterince geriye gidersek insanın henüz  o r t a y a çıkmadığı bir dönem 

buluruz. Şurası gerçektir ki,  g ü n ü m ü z insanı insan biçiminde  o l m a y a n 

d a h a eski biçimlerden  o r t a y a çıkmıştır.  E v r i m sürecinin incelenmesiyle, 

insanın insan  o l m a y a n bir  a t a d a n geliştiğini ve yavaş yavaş fakat 

sürekli olarak seyreden değişme sürecinin insan  v ü c u d u n d a  o r t a y a 

çıkardığı değişmelerin de biyolojik antropolojinin bir dalını oluşturdu­

ğ u n u görürüz. Bu  t ü r  a r a ş t ı r m a l a r d a n , insanın yavaş yavaş diğer 

h a y v a n l a r d a n nasıl farklılaştığını,  o n u n  b u g ü n beliren bedensel özel­

likleri nasıl edindiğini, insanların  k e n d i aralarında nasıl bir farklılaş­

m a y a uğradıklarını ve insan biçimlerinin sınırsız çeşitliliğine yol açan 

bazı faktörleri de öğrenebiliriz. 

i n s a n d a k i evrimsel değişimin incelenmesi  b ü y ü k ölçekli evrim 

(macroevolution) ve  k ü ç ü k ölçekli evrime (microevolution) ayrılır. 

H e r ikisi de  y a ş a m biçimlerinin genel evriminin ilkelerinin ve  y a ş a m ı n 

ne'liğiyle ilgili bazı bilgilerin bilinmesini gerektiril.  B u n u n l a birlikte 

biyolojik antropolog çalışmalarını, insana en yakın,  y a n i insanın ait 

olduğu  p r i m a t l a r ,  m a y m u n l a r ve insanımsı  m a y m u n l a r ı içine alan 

y a ş a m biçimleri üzerinde yoğunlaştırır. Canlıyla fosil biçimlerin karşı­

laştırılması, evrime ve insanın birçok ayırd edici biyolojik özelliklerinin 

önemine ışık  t u t m a k t a d ı r .  B u g ü n , insanın ve insanımsı  m a y m u n dav­

ranışının incelenmesi üzerine yoğunlaşan özel ilgi, insanın sosyal yaşa­

mının çoğu yönlerine ve  k ü l t ü r ü n ü n  o r t a y a çıkışma ışık tutabilir. 

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI 19 

i n s a n l a r  t e k başlarına yaşamazlar, onlar sürekli olarak çevreleriyle 

alışveriş içindedirler. Bu çevre (environment) sadece toprağı, denizi, 

havayı,  d ü n y a n m diğer birçok fiziksel özelliklerini içermekle kalmaz, 

aynı  z a m a n d a insanla aynı  d ü n y a y ı paylaşan diğer canlı varlıkların 

t o p l a m ı d ı r da.  İ n s a n ı n incelenmesi, hiçbir  z a m a n ve hiçbir şekilde 

o n u n çevresi ve  o n u n  y a k ı n ilişkilerini görmezlikten gelerek  t a m a m -

l a n a m a z . Çevrenin nasıl etkilediğini ve insan yapısına çevre etkisinin 

nasıl süregittiğini  t a m anlamıyla bilmek isteriz. Biyolojik antropolo­

jinin  ü ç ü n c ü önemli aşaması, insanın içinde yaşadığı çevresiyle karşı­

lıklı ilişkilerin ve bu karşılıklı ilişkilerin insanın biyolojik doğası üzerine 

olan etkilerinin incelenmesidir. Böylece, insan biçimlerindeki farklı­

l a ş m a y a yol  a ç a n çevre koşullarının bilgisini de  b u n a ekleyebiliriz. 

Biyolojik antropolojinin en önemli ve nisbeten yeni dalı,  i n s a n d a 

o r t a y a çıkan biyolojik değişikliklerin  b u g ü n k ü süreçlerinin incelenme­

siyle ilgilidir. Bu  k o n u n u n  d a h a eski bir aşaması,  e m b r i y o d a n erişkin 

olma  d u r u m u n a  k a d a r insan gelişiminin ve bu gelişmede farklı çevre 

koşullarının etkilerinin incelenmesiydi.  Y a k ı n geçmişteki son evre 

i n s a n genetiğidir. Bu ise kalıtım mekanizmasının; kalıtımın değişme 

türlerinin; insanın birey ya da  t ü r olarak yeni koşullara biyolojik  u y u m 

biçimlerinin incelenmesini içerir. 

B u g ü n genetikte ya da kalıtımın incelenmesindeki en önemli 

ilerlemelerin bazıları, insan topluluklarının analizinden elde edilir. 

Açıktır ki, insan  t e k başına  y a ş a m a z . 0, bir aileye, ve bir klana, bir 

devlete ya da bir ulusa aittir. Birbirinden ayrılmış klanlar, devletler 

ve uluslar arasında belli ölçüde karşılıklı etkileşimler vardır. Bu ger­

çekte insanın yapısını etkileyebilir ve onu değişmeye uğratabilir. 

Nisbeten soyutlanmış halklar, diğer  h a l k l a r d a n fiziksel biçim bakı­

m ı n d a n gözle görülür ölçüde çok yavaş değişirlerken, yapıları açısından 

çok farklı halklarla  t e m a s eden topluluklar bedensel yapıları bakı­

m ı n d a n nisbeten hızlı değişebilirler. Ayrı özelliklere sahip  t o p l u m l a r 

arasındaki temaslar, insanlar arasındaki farklılıkların anlamı ve doğası 

ile ilgili sorunları bir anda durdurabilir. Böylece, örneğin biyolojik 

antropolog, aşağıdaki  t ü r d e n soruların yanıtlarına gerek duyabilir. 

F a r k l ı türlerdeki insanların birbirlerine karışıp melezleşmeleri ne  z a m a n 

o l d u ? İnsanların bazı türleri diğerlerine  b a k a r a k doğuştan  ü s t ü n mü­

d ü r ? İnsanlar arasında yapı, huy, zeka, özel yetenek ya da genel 

davranış  y ö n ü n d e n herhangi bir ilişki  v a r  m ı d ı r ? 

Biyolojik antropolojinin oldukça yeni bir dalı, davranışların 

evrimsel açıdan incelenmesidir.  İ n s a n ı n da biyolojik olarak ait olduğu 

---