AntropolojiNİn konusu ve alani ralph Leon Beals Harry Hoijer Çev. Yrd

12 

GÜRBÜZ ERGİNER 

B u n a karşıt olarak antropoloji, biyolojik ve sosyal  b i l i m l e r i n yak­

laşımlarını birleştiren  t e k bilimdir.  O n u n  t e m e l uğraş alanları, bir yan­

d a n  h a y v a n l a r aleminin bir üyesi olarak insanın araştırılması, diğeı 

y a n d a n  t o p l u m u n bir üyesi olarak insanın davranışlarının araştırıl­

masıdır.  B u n d a n başka antropolog, insanlığın herhangi bir özgül gru­

b u y l a ya da  t a r i h i n herhangi bir dönemiyle kendisini sınırlandıramaz. 

Aksine, insanın en erken biçimleriyle ve onların davranışlarıyla en 

az  b u g ü n k ü l e r  k a d a r ilgilenir. En eski  z a m a n l a r d a n  g ü n ü m ü z e ulaşmış 

h e r h a n g i  b i r belgeden  h e m insanlığın fiziksel evrimi,  h e m de uygarlığın 

gelişmesi araştırılır. Aynı şekilde antropolog, ilgi alanına giren çağdaş 

i n s a n  t o p l u l u k l a r ı ve uygarlıklar arasındaki karşılaştırmalı araştırma­

larla önemli  n o k t a l a r ı  o r t a y a çıkarır. O, üyesi olduğu bilimin bir dalında 

bir  y a n d a n insanı  y a ş a y a n diğer  b ü t ü n  y a r a t ı k l a r d a n ayıran fiziksel 

özellikleri keşfetmeyi ve betimlemeyi, öte  y a n d a n insan ailesinin ken­

disindeki  y a r a r l ı ayırt ediciliği araştırır. Uygarlık (ya da antropolog­

ların adlandırdığı gibi  " k ü l t ü r " ) merkezlerinin karşılaştırmalı araştır­

maları,  t o p r a ğ a yerleşik birçok  i n s a n grubu arasında- seçkinleşmiş 

k ü l t ü r l e r d e  o r t a y a çıkan farklılıklar ve benzerlikler üzerinde  o d a k l a n ı r . . 

Böylece, bu karşılaştırmalı  a r a ş t ı r m a l a r ı n amacı insan toplumları ve 

kültürlerinin  o l u ş u m u n u ve gelişimini  y ö n e t e n ilkeleri ya da yasaları 

b u l u p  o r t a y a  ç ı k a r m a k t ı r . 

İ n s a n ı n  h a y v a n l a r  d ü n y a s ı n d a k i biricikliği bu  t ü r d e k i araştır­

m a l a r d a n açıkça görülebilir.  H a y v a n l a r l a akrabalığını su götürmesi 

bir biçimde  k a n ı t l a y a n  o n u n  v ü c u t yapısıyla ilgili  p e k çok benzerlik­

lere karşın, insan,  t a m a m ı  h a y v a n l a r  d ü n y a s ı n d a k i en  y a k ı n akraba­

sında bile  b ü t ü n ü y l e  b u l u n m a y a n belli bedensel özelliklere sahiptir. 

İ n s a n diğer  h a y v a n l a r d a n  d a h a  k a r m a ş ı k bir beyin yapısına sahiptir. 

İ n s a n  y ü r ü r , dik  d u r u r ve  b u n u n bir sonucu olarak da farklı bir ayak 

yapısına sahiptir.  İ n s a n ı n leğen kemiği diğer  h a y v a n l a r ı n k i n d e n  d a h a 

geniş ve incedir. Bacakları  b e d e n i n d e n ve kol  b o y u n d a n  d a h a  u z u n , 

omurgaları düz  y a  d a  y a y biçiminde  o l m a k t a n çok  - S - biçimindedir. 

Çünkü insan ellerini,  y ü r ü m e d e  y a r d ı m c ı olarak  k u l l a n m a k t a n çok, 

bir şeyleri  t u t m a k için kullanır. Eller, diğer  h a y v a n l a r ı n elleri ile kıyas­

landığında farklı bir  y a p ı y a sahiptirler. 

Yine de, insanın biricikliğini en iyi şekilde davranış alanında de­

ğerlendirebiliriz.  İ n s a n ı n  v a r olduğu  h e r h a n g i bir yerde,  k ü l t ü r ü ne 

k a d a r basit olursa olsun aletleri, gereçleri, besin sağlamada kullandığı 

az çok  k a r m a ş ı k teknikleri, gelişi güzel iş  b ö l ü m ü n ü , bir sosyal ve po-

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI 13 

litik örgütlenmeyi, dinsel inançlar ve ritüeller sistemini, bir konuşma 

dili aracılığıyla diğer insanlarla iletişim yeteneğini buluruz. Onun 

bütün bu kültürel nitelikleri diğer hayvanlar arasında yoktur. Antro­

pologların kültür diye adlandırdıkları sürekli ilerleyen ve gelişen dav­

ranış modelleri yalnız insanoğluna özgüdür. 

Bununla beraber, insanın yapabilecekleri ve yapamayacakları, 

onun biyolojik niteliklerinin izin verdiği ya da vermediği şeylerin dere­

cesine bağlıdır. Köpek yüksek frekanslı ses dalgalarını çok iyi bir şekilde 

duyabilir, ama insan bunları duyamaz. Öte yandan, bir köpek yerden 

bir taşı alıp fırlatamaz ya da matematiksel oran pi ile ilgilenmez. İşte 

insanla hayvanlar arasında böylesine büyük farklılıklarda insanın hay­

vanlarla karşılaştırılmasından onun hem fiziksel özelliklerinin hem de 

davranışının kökenlerini anlamak için yararlı ipuçları bulunabilir. 

Bugün yaşayan tüm hayvan türleri, çoğunlukla yalından daha 

karmaşığa ve daha genelden daha özelleşmiş biçimlere doğru gelişmeyi 

içeren bir uyum sürecinden geçerek ulaşırlar, insanın evcilleştirdiği 

hayvan türleri dışındaki tüm hayvan türleri özel çevre koşullarına 

bağımlıdırlar, işte bu hayvan türleri kalıtsal yapıları yüzünden çev­

redeki ani bir değişmede yaşamlarını sürdüremezler, bu nedenle yer­

yüzünün ancak özel bir alanına öylesine uyum sağlarlar ki, bu alan dı­

şında yaşayamazlar. Öte yandan insan, bilinenler içinde pek çok yol­

larla hayatta kalan en genelleşmiş hayvandır, insanın en önemli özel­

liklerinden, örneğin, nesneleri en iyi biçimde kavrayabilen elinin ve 

sinir sisteminin çok yüksek gelişimi, gerçekte insanın çeşitli koşullara 

uyum yeteneğini artırmıştır. Julian Huxley'in de belirttiği gibi, bu 

özellikler içinde en önemli olanı, insanın kültür adı altında geliştirdiği 

yetenektir. Bu yetenek, biyolojik değişimler için uzun bir döneme 

gerek kalmadan, insanın yeni koşullara uyumuna izin veren ve onu 

bir yığın çevresel engellerden kurtaran tümüyle yeni bir uyum meka­

nizması olarak ortaya çıkar, İnsan fizik yapısına uygun olmayan iklim 

koşullarında (insan, yakın akrabası olan maymun gibi yaradılışı itiba­

rıyla tropikal bir hayvandır) vücudunu örtmeyi, dış tehlikelerden ko­

runmak için barınaklar yapmayı öğrendi. Onun beslenmesinde çiğ 

besinler uygun değildir. O, bunları yenebilir duruma getirmenin yol­

larını bulmalıdır. Diğer yüzlerce ayrıntı içinde insan, fiziksel güçlerini 

nasıl genişletip ona eklemeler yapacağını ve gereksinimlerini karşılamak 

için çevresini nasıl yeniden şekillendireceğini keşfetmiştir. Çok önemli 

bir gerçek de, her ne kadar yetkin bir düzeye ulaşmış olmasa da insanın, 

türünün diğer üyeleri ile iş birliğini öğrenmiş olmasıdır. O, sürekli olarak 

---