AntropolojiNİn konusu ve alani ralph Leon Beals Harry Hoijer Çev. Yrd

14 GÜRBÜZ ERGİNER 

bir grup içinde yaşarken, genellikle  t e k bir kişinin gücünü aşan görev­

lerin,  g r u b u n birlikte çalışmasıyla  d a h a iyi başarılacağını keşfedecektir. 

H e m  k ü l t ü r ü n gelişmesi  h e m de  y a ş a m a alışkanlığı ve ortaklaşa 

çalışma, belki de insanın elinde  b u l u n d u r d u ğ u en değerli varlığı olan 

güdümsel emeğine olanak sağlayan dil, yalnızca insanın diğer insanlarla 

d o ğ r u d a n iletişimim olanaklı kılmayıp, aynı  z a m a n d a  o n u n deneyim­

lerinin ve bilgilerinin saklanmasına,  b u n l a r ı n gelecek kuşaklara ak­

tarılmasına da olanak sağlamıştır.  H a y v a n l a r a benzemeyen insanlar 

diğer insanların  d o ğ r u d a n deneyler ve gözlemler aracılığıyla bildiklerini 

y e n i d e n öğrenmek ve onların hareketlerini  t a k l i t  e t m e k zorunda değil­

lerdir. Onlar bilgilerinin çoğunu  k o n u ş m a ya da yazılmış sözcükler ara­

cılığıyla kazanırlar. Dil, insanlara sadece çağdaşlarının deneyimlerini 

değil, aynı  z a m a n d a kendilerinden önce yaşamış pek çok kuşağın de­

neyimlerini  p a y l a ş m a olanağını da sağlar. Yazıyı bilmeyen  t o p l u m l a r d a 

bile insanların  u z a k geçmişteki kuşaklarının başardığı yararlı icat ve 

keşiflerden,  h a t t a  b u n l a r  d a h a da geliştirilerek, kolayca yararlanılmıştır. 

İ n s a n ı n ,  y e r y ü z ü n ü n herhangi bir yerinde yaşayabilme özgür­

lüğüne sahip olması  o n u n fizik yapısını, davranışını ve  k ü l t ü r ü n ü 

köklü bir biçimde etkilemiştir. Böylece,  t a m a m e n  t e k bir  t ü r e ait 

olmasına karşın  b u g ü n ü n insanları  h a y v a n l a r ı n diğer pek çok  t ü r ü n d e n 

d a h a farklı bir fizik  y a p ı y a sahiptirler. Aynı şekilde, insanın kültürleri 

ve dilleri geniş bir çevrede ele alındığında her yerde benzer olup, doğa-

daki ve fizik çevredeki farklılıklar, diğer gruplarla  t e m a s a geçme, her 

bir  i n s a n  g r u b u n a özgü tarihsel olaylar, sürekli olarak şaşırtıcı kültürel 

ve dilsel farklılıklara neden olurlar. 

Çok  b ü y ü k bir olasılıkla ilk insanlar bir milyon yıldan  d a h a önceki 

bir  z a m a n d a  o r t a y a çıkmışlardır. İnsanlığın  k a y n a ğ ı belki de Afrika'nın 

y ü k s e k  t r o p i k a l akınlarıydı. İlk insanlar, önce basit bir dil ve  k ü l t ü r 

edindiler. Hızla eski  d ü n y a n ı n  h e r  t a r a f ı n a yayıldılar. Kültürleri ara­

cılığıyla çeşitli çevrelere yavaş yavaş  u y u m sağladılar. Böylece,  b u g ü n k ü 

jeolojik çağın  h e m e n başlangıcında, farklı fakat çok basit kültürle 

ayırıcı niteliğini  o r t a y a  k o y m u ş ilkel insanlar  k ü ç ü k gruplar halinde 

sırasıyla İngiliz  a d a l a r ı n d a n kuzey Çin'e ve  J a w a adasına  k a d a r çeşitli 

bölgelerde yaşadılar. O  z a m a n l a r ve  d a h a sonra geçen binlerce yıl 

içinde  p e k çok insan  t ü r ü yaşamıştır. Bu  t ü r çeşitliliği yavaş yavaş 

b u g ü n k ü jeolojik çağın ortalarına  k a d a r ya da  b u n d a n kısa bir süre 

sonrasına  k a d a r sayıca azalarak sadece bir  t ü r e  ( H o m o Saphiens) 

inmiştir.  G ü n ü m ü z d e k i insan ırkları  b u  t ü r e aittir.  B u n u n l a beraber, 

---

ANTROPOLOJİNİN KONUSU VE ALANI 15 

en eski insan türlerine ait bazı izlerin kalıtsal olarak çağımız insanına 

geçtiğine ilişkin kimi kanıtlar da vardır. 

Kültürel ve dilsel değişmelere ilişkin belgelerimiz henüz eksiktir. 

Öyle görülüyor ki, insanın kültürel ve dilsel gelişmesinin çok geniş ve 

genel dönemleri dışında ilk evrelerini yeniden kurmak olası değildir. 

Yine de kültürel farklılıkların zamanın ilerleyen akışıyla birlikte tü­

müyle arttığı görülebilir. Günümüz dillerinin ve kültürlerinin yoğun 

bir biçimde karşılaştırılması, onlar arasındaki sayısız farklılıkları ve 

uzak geçmişteki kökenlerini açığa çıkaracaktır. Bu kültürel ve dilsel 

farklılıkların bazı psikolojik farklılıklar gibi kalıtım yoluyla geçmiş 

olamayacağı belirtilmelidir. Bütün insan toplumları, davranışları 

kültürel çevre tarafından etkilenmediği sürece eşit ölçüde değişebilir 

görünürler. Binlerce yıllık temas ve değişik insan türleri arasındaki 

karışım ve melezleşme sonucunda kültürel ya da öğrenilmiş davranışlar 

hatta yemek yemek, uyumak, nefes almak gibi dürtüler ya da gerek­

sinimler bile bütünüyle değişir. Eğer insanlar arasında kalıtsal yolla 

kazanılmış ve fiziksel nitelikli olmayan özelliklere yani psikolojik ve 

insanî değerlere dayalı herhangi bir anlamlı çeşitlilik oluşturulamı-

yorsa birarada yaşam zorlaşır. 

Şimdi, bütün antropolojik araştırmalarda vurgulanan ana konuyu 

daha iyi anlayabiliriz. İlk olarak bu konu insanın fiziksel ve kültürel 

gelişmesini yöneten ilkeler dizisini araştırmaktır. Niçin insan fiziksel 

olarak değişmiştir? İnsanlar ortak bir kökenden gelmelerine karşın 

niçin pek çok ayırıcı özelliklere sahip insan toplulukları vardır? Eğer 

insanın kültüründen ve dilinden kaynaklanan farklılıkları, davranı-

şındaki biyolojik kalıtsal farklılıklarının sonucu değilse, diller ve kül­

türler arasında var olan çok büyük farklılıklar nasıl açıklanabilir? 

Kültürün doğası nedir ve kültürler nasıl değişirler? İnsanın sosyal 

ve kültürel davranışının çeşitli yönleri arasında hangi sistematik iliş­

kiler vardır? Bireyler kendi kültürlerinin belirlediği amaçları ve ideal­

leri nasıl gerçekleştirirler? Kültür ve kişilik arasında ne gibi bir ilişki 

vardır? Bu sorunların çözümleri bütün insan türlerinin yoğun araştırıl­

ması ve karşılaştırılmasını gerektirir. Pek çok insan kültürünün böy­

lesine yoğun karşılaştırmalı incelemeleri yapılmıştır. İnsan ve onu 

kültürlerine ilişkin konular ele alındığında deneysel yaklaşım yöntemi 

olması değildir. Ancak antropolog, ister istemez karşılaştırma yön­

temini yeğleyecektir. Geçmişin az rastlanır ve bölük pörçük kalıntı­

ları ile birlikte günümüz dünyası, antropolojik araştırmalar için' tek 

laboratuardır. 

---