Antik dövrdə maşınqayırma
Yüklə 6,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
Renessans dövründə maşınqayırma 179 Leonardo hərəkətli toplar üzərində də işləyərək, istər yüngül, istərsə də ağır topların döyüş meydanında, eləcə də hücum vaxtı daşınmasını asanlaşdırmaq üçün çevik və effektiv işləyən yeni mexa- nizmlər layihələndirmişdir. Dişli çarx ötürmələrini başqa sahələrdə uğurla tətbiq edən Leonardo topların hazırlanmasında da bu texnikadan istifadə etmişdir. Təkərli araba üzərində yerləşdirilmiş top ox ətrafında dönmə imkanına malikdir. Topun düşmən istiqamətində dəqiq nişan almasını təmin etmək üçün qüllə arxa tərəfdən tənzimləmə mexanizminə malikdir. Bu toplar əsasən yüngül olub, süvarilər üçün nəzərdə tutulmuşdur (şəkil 1.127). Şəkil 1.128 və 1.129-da Leonardonun təkərlər üzərində çevik yerləşmiş və eyni zamanda bir neçə qüllədən atəş açmaq üçün nəzərdə tutduğu topların modelləri göstərilmişdir. Bu top eyni zamanda 8 qüllədən atəş açmaq imkanına malikdir. Bununla bərabər qüllələr yerləşən lövhəni gövdəyə nisbətən xüsusi vintin köməyi ilə döndərmək mümkündür. Bu, atəş zamanı hədəfi dəqiq nişan almaq imkanı verir. İlk atəş açıldıqdan sonra nişan almanı dəqiqləşdirmək olur. Leonardo hücum zamanı artilleriya atəşindən zərər çəkmədən düşmən sərhəddini dağıdaraq içəriyə irəliləmək üçün ilk dəfə olaraq zirehli maşın layihələndirmişdir (şəkil 1.130). Maşın, üst hissəsi metal lövhələrlə örtülmüş tısbağa formasına malik idi. Maşının içəri hissəsində səkkiz adamın yerləşməsi üçün yer nəzərdə tutulmuşdur. Şəkil 1.127. Toplar. Renessans dövründə maşınqayırma 180 Adamlar əl ilə çarxqolunu fırladaraq təkərləri hərəkətə gətirirdilər. Leonardo öncə maşının iç tərəfində atlar yerləşdirmək istəyir. Ancaq sonra o, atların qaranlıq şəraitdə və gur səs-küydə narahat olacaqlarından ehtiyat edərək bu fikrindən daşınır. Maşının içəri hissə- Şəkil 1.128. Çox qülləli topun cizgisi və modeli. Şəkil 1.129. Qülləli topun cizgisi və modeli. sində düşmənə atəş açmaq üçün kiçik toplar yerləşdirilir. Atəş açmaq üçün göstəriş maşının üst hissəsində oturmuş və xüsusi deşiklərdən döyüş meydanına nəzarət edən adamlar tərəfindən verilirdi. Daşları uzaq məsafəyə atmaq üçün Leonardo o dövrdə geniş istifadə olunan arbaleti təkmilləşdirərək yeni layihə vermişdir (şəkil 1.131). Renessans dövründə maşınqayırma 181 Təsvir olunmuş arbaletin qollarının arasındakı məsafə 21 m və qalınlığı 0,3-0,75 m arasında yerləşir. Oxun yerdən hündürlüyü 7 m, gövdənin eni isə 10 m-dir. Bu arbalet ağırlığı 100 funt olan daşları atmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Şəkil 1.130. Zirehli döyüş maşını. Şəkil 1.131. Daş atan arbalet. Renessans dövründə maşınqayırma 182 Vanukkio Birinkuçio ( 1480-1540) V anukkio Birinkuçio (ital. Vanuccio Biringuccio) Siena şəhərində yaşamış, ilk dəfə olaraq italyan dilində metallurgiya haqqında yazmış mühəndisidr. Onun məşhur əsəri “De la Piroptechnia” 1540-cı ildə Venedikdə çap olunmuşdur. Birinkuçio bu əsərlə metallurğiyanın əsasını qoymuşdur. Bu antik dövrdən bəri müharibə texnikasından bəhs etməyən ilk texniki kitab idi. Bu kitabı maraqlı edən müəllifin öz şəxsi təcrübələrinin nəticələrini əsaslandırmış şəkildə təsvir etməsi idi. O kitabın girişində yazır [1.85] “ ... Mən öz gözlərimlə gördüklərimdən başqa biliklərə malik olmadığımdan, təmiz vicdanla danişıram.” Birinkuçionun həyatı haqqında bizə çox az məlumat gəlib çatmışdır. Maçuşelli (alm. Mazuchelli) 1760-cı ildə Breskia şəhərində çap etdirdiyi kitabında Vanukkionun bir çox hökmdarlar tərəfindən işə dəvət olunduğunu yazır. Bu, onun o dövrdə xüsusi ad-sana malik olmasından xəbər verir. O da məlumdur ki, Birinkuçio Roma Papası III Paul ilə yaxın münasibətdə olmuş, onun təyinatı ilə uzun müddət Romada tikinti, artilleriya və tökmə işlərinə rəhbərlik etmişdir. Birinkuçionun əsəri 10 kitabdan ibarətdir. Birinci və ikinci kitabında o, filizlər, qızıl, gümüş, qurğuşun və dəmirin, poladın xassələrindən, kükürddən, duz, maqnit daşlar və şüşələrdən yazır. O həm də, ilk dəfə olaraq təmiz gümüşün alınması üsulunu ətraflı təsvir edir. Üçüncü kitabını Vanukkio dəmir filizlərin hazırlanmasına, sobaların layihələndirilməsi və qurulmasına, kömürlərdən istifadə edilməsinə həsr etmişdir. IV və V kitabında əsas yeri qızılın emalı, gümüşün və sinkin legirlənməsi və onların töküklərinin hazırlanması texnologiyası tutur. VI kitabda müəllif tökmə, modelləşdirmə və formalama kimi texnoloji proseslərdən bəhs edir. Sobaların quruluşu, mexaniki tərtibatlar, üfürcəklərin işlənməsi kimi texniki avadanlıqlar VII kitabda təsvir olunur. VIII kitabda tökmə tərtibatları, qum qarışığının formalar üçün hazırlanması, IX kitabda əl kimya, distilə etmə məsələləri və nəhayət X kitabda barıt, topların işlədilməsi, minalar və fişəng haqqında Yüklə 6,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|