Anadolu university journal of art & design cilt / volume sayi / number aralik / december 2016 issn: 2146-7692

205
SANAT & TASARIM DERGİSİ
Vitreografinin en önemli avantajlarından biri de renk faktörüdür. Oksidasyona neden olup 
renkleri kirleten veya parlaklığını kaybettiren metal ve bakır kalıbın aksine, camlarda oksidas-
yon meydana gelmez. Özellikle metal kalıp ile temas ettikleri zaman yeşil ve griye dönen, sarı 
ve beyaz renkli mürekkeplerin bileşenleri tepkimeye girmediğinden cam kalıplarda üzerinde 
kirlenmez. Baskıda renkler hazırlandığı ve kalıba verildiği gibi elde edilir (Kerlake, 1992).
Cam kalıp kullanmanın sunduğu olanakların biri de, esneklik faktörüdür. Metal ve bakır 
kalıplar presten geçirildikçe zamanla deforme olmaya başlar. İnce ayrıntılardan başlayarak ezil-
me nedeniyle desende bozulmalar meydana gelir. Cam kalıpta ise uygulanan basınç miktarı ve 
alınan baskı sayısı ne olursa olsun kalıp hiçbir aşınma belirtisi göstermez. Bu sayede tutarlı geniş 
seriler elde etmek mümkündür. Cam kalıbın kalınlığından yararlanılarak derin kazıma ve aşın-
dırmalarla başarılı kabartma baskılar da elde etmek mümkündür. Renkli kabartma baskılar da, 
daha önce kazıma işlemi yapılmış kalıp üzerine merdaneyle mürekkep verilerek elde edilebilir 
(Bkz. Görsel 9).
Görsel 11. Ursula Merker.”Der König und der grosse Hund”, 17x23 cm, vitreografi, 1999. Privat Collection.
Vitreografinin olumsuz yönlerinden bahsedecek olursak; Tekniğin kritik bir parçası olan 
kumlama makinesi pahalı bir ekipmandır. Bazı sanatçılar, fiziksel açıdan kumlama makinesi ile 
çalışmaktan memnun iken bazıları, çoğu kez kalıbı görmek zor olduğu için makineyi faydasız 
bulmuşlardır. Çok büyük kalıpları kumlamak oldukça zordur. Cam kalıbı işlemek için kullanı-
lan bazı malzemelerin baskı atölyelerinde bulunmuyor olması yöntemi zorlaştırmaktadır. Me-
sela cam kalıbı işleme sırasında kullanılan ve en önemli araçlardan biri olan kumlama makinesi, 
baskı atölyelerinde değil, cam atölyelerinde bulunmaktadır. 
Cam kalıbın sunduğu olanaklardan bahsederken kalıbın tutarlılığı baskı sırasında avantaj 
sağlarken istenilmeyen çizgi ve lekelerin yok edilememesi bakımından dezavantajdır. Bu deza-
vantaj, cam kalıp üzerindeki istenmeyen çizgi ya da lekelerin perdahlanamaz olmasıdır; çinko 
veya bakır bir kalıpta bu mümkündür. Yine kalıba bağlı olarak camın kırılganlığı, vitreografi 

---

206
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
tekniğinin en önemli sorunudur. Sanatçıların, hem yaralanmaları önlemek hem de kalıba zarar 
vermekten kaçınmak için cam ile çalışırken dikkatli olmaları gerekir. Cam kalıbının ince olma-
sı, pres yatağının düz olmaması veya baskı sırasında cam kalıbın altında toz ya da kum partikül-
lerinin kalması camın kırılmasına neden olur. Kırılmasına neden olabilecek sebeplerden biride 
cam kalıbın büyüklüğüdür. Kalıbın boyutları büyüdükçe kırılma olasılığı da artmaktadır. Buna 
bağlı olarak bir ağaç baskı, serigrafi veya gravür baskıdaki kadar çok büyük boyutlu vitreogarfi-
ler basma şansı yoktur ya da çok zordur.
Ed Blackburn, tekniğin zor olan yönlerine pozitif bir şekilde bakmıştır: “Tekniğin sanırım 
en çok takdir ettiğim yanı, kendine özgü aksiliklere ve tersliklere sahip olmasıdır. Bu kulağa 
olumsuz gibi gelebilir ancak sanatta önemli bir değere sahiptir. Çoğu tekniğin yapısında, sizin 
tamamıyla kontrol edemeyeceğiniz, onunla işbirliği yapmanızı ve kendi yolunu çizmesine izin 
vermenizi gerektiren bir şeyler vardır... Bunun gibi bir teknik ise sizin en iyi planlarınızdan daha 
iyi ve daha büyük bir şeyi keşfetme yolu olabilir” (Kessler, 1987, s. 12-13).
Görsel 12. E.Feyza Ulu, “Kalabalık”,15x15 cm, 
Vitreografi, 2010
Görsel 13. E.Feyza Ulu, isimsiz, 24x36 cm, 
Vitreografi, 2010

---

207
SANAT & TASARIM DERGİSİ
SONUÇ
Baskıresim sanatı, teknik yenilikler bakımından verimli bir alandır. Desenin bir yüzeyden 
diğerine transfer edildiği bu yöntemin sınırları, kişinin hayal gücünün sınırları ile orantılıdır. 
Yöntemin, bu dikkate değer çok yönlülüğü, uygun bir kişisel dışavurum metodu arayan birçok 
sanatçının dikkatini çekmektedir. Vitreografi, baskıresmin sürekli kreatif gelişim kapasitesini 
ortaya koyan önemli bir keşiftir.
Yirminci yüzyıldaki baskıresim tekniklerinin çeşitliliği, çok yönlülüğü ve 60’lı yıllardan bu 
yana baskı atölyelerinin yaygınlaşması göz önüne alındığında, yeni bir tekniğin keşfi ancak al-
ternatif, yardımcı veya kolaylık sağlayan teknikler olarak değerlendirilebilir. Vitreografi de bu 
anlamda kullanıma açık yeni bir tekniktir. Açık bir şekilde görmek mümkündür ki bu yöntem, 
potansiyel açıdan kendine özgü, değerli ve ümit verici alışılmamışlıklara sahiptir. Aynı zaman-
da, baskıresim için sıra dışı olan bir atmosferde yer alması, normalde baskıresim tekniği uygu-
lamayan sanatçıları da etkilemektedir. 
Makalede bahsedilmiş  teknik uygulamalara dair veriler, kaynaklardan yararlanılarak ve 
Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Baskı Sanatları Bölümü ve Cam Bölümü atölye-
lerinde bizzat uygulanarak elde edilmiştir. Vitreografi uygulamaları sırasında elde edilmiş so-
nuçlardan memnun kalınmış ve tekniğin deneysel uygulamalara açık olmasıyla estetik keşifler 
için geniş olanaklar sunduğu gözlemlenmiştir.
Littleton ve çalışmak için stüdyosuna gelen sanatçılar, baskı teknisyenleri, bu tekniğin potan-
siyellerinin keşfinde ilk adımı atmışlardır. Vitreografi, yeniliklere açık ve farklı arayışlar içinde 
olan sanatçılar için denemeye değer bir yöntemdir. Teknolojinin gelişiminden sağlanabilecek 
kolaylıklardan faydalanarak, sanatçıların yöntemi kullanması ve deneyimlerini paylaşması ile 
vitreografinin daha fazla ilgi çekip talep göreceğini söylemek mümkündür. Teknik yaygınlaşıp 
farklı sanatçılar tarafından denendikçe vitreografinin bahsedilen olumsuzluklarına çözümler 
üretmek de kolaylaşacaktır. Buna bağlı olarak vitreografinin bir baskıresim tekniği olarak terci-
hinin artacağı düşünülmektedir.

---