Zaman sosyolojiSİ



Yüklə 474,71 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/24
tarix14.06.2018
ölçüsü474,71 Kb.
#48828
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24


 

 

db 10/2 



Dinbilim

ler


i Akademik

 Ara


şt

ırm


Dergisi


 

Cilt


 10,

 Say


ı 2,

 2010


 

ss.


 12

1

 ‐



174

 



 

ZAMAN SOSYOLOJİSİ:  

BİR GİRİŞ DENEMESİ 

 

 



Ejder OKUMUŞ

*

 



Özet 

Zaman fenomeni, sosyal boyut ve yansımaları itibâriyle sosyolojinin önemli bir 

konusudur. Çünkü zaman, toplumun, toplumsal hayatın kaderidir. Toplum, za-

man içinde, dünya zamanı içinde ve zamanla var olur, varlığını sürdürür. Top-

lumlar, medeniyetler, kültürler, toplumsal varlıklar, örneğin aileler, dinî grup ve 

cemaatler, siyasal gruplar, ekonomik organizasyonlar, uluslar, meslek grupları 

vs., hayatlarını, sosyal zaman veya sosyo-zamansal düzen içinde düzenlerler. O 

halde zaman, toplumun varlığının ve sosyal hayatın vazgeçilmez bir merkezî bo-

yutunu teşkil etmektedir.  Bu çalışmada toplumsal bir gerçeklik olarak zaman, 

giriş düzeyinde sosyolojik açıdan ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler: Zaman, toplumsal zaman, zaman sosyolojisi, toplum. 

 

Sociology of Time: An Introduction Essay 



Abstract 

The phenomenon of time is an important subject of sociology in consideration of 

its social dimensions and manifestations. Because time is a fate of social life. 

Society exist and continue its existence within time, within time of the world, 

and with time. Societies, civilizations, cultures, social assets, such as families, 

religious groups and communities, political groups, economic organizations, 

nations, professional groups, etc. regulate their lives in social time or socio-

temporal order. So time constitutes an indispensable and central dimension of 

society’s existence and social life. In this study, time as a social reality is 

considered  from the sociological perspective at the level of introduction. 

Key Words: Time, social time, sociology of time, society 

 

 



 

                                                            

*

   Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din



 

Bilimleri

 

Bölümü, ejder.okumus@gmail.com 




 

 

 

EJDER OKUMUŞ 

 

 

DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 



 

122


| db  

1.Toplumsal Zamanla İlgilenmeye Dair 

Tarifi yapılamayan,

1

 ama yaşanan şeylerden olduğunu söyleye-



bileceğimiz zaman, insanın toplumsal bir varlık olarak dünyada 

varoluşunun olmazsa olmaz boyutudur. İnsan dünyada zamansal 

olarak vardır; zaman, hayatı, davranışları, hareketleri, devamlılığı, 

durağanlıkları, dinamizmleri, süreçleri, etkileşimleri ve olayları 

ifade eder; hayat yoksa zaman da yoktur.  

Muhammed İkbal’in belirttiği gibi “zaman gerçeğini ve hayatın 

zaman içinde sürekli bir hareket olduğu gerçeğini anlamak”

2

 son 



derece önemlidir; insan, insana özgü davranış ve olaylar, insanın 

zamansallığı anlaşılarak kavranabilir ve analiz edilebilir. Bu anlam-

da zaman, toplumsal hayatın anahtar bir unsurudur; buna paralel 

olarak sosyoloji için de anahtar konulardan biridir. Zaman-toplum 

ilişkisi, başka bir ifadeyle toplumsal bir fenomen olarak zaman, 

gerçekten de sosyolojide yadsınamaz bir önemi haizdir. Çünkü in-

san hayatı, doğumundan ölümüne kadar zaman içinde gerçeklik 

bulur; insanın ailede dünyaya gelmesi, toplumsallaşması, olayların 

içinde yer alması, üzülmesi, sevinmesi, etkileşimlere girmesi hep 

zamanla ilgilidir ve dolayısıyla zamanla izah edilebilir. Esasen top-

lum, kendi ürettiği zamanla yaşar ve kendi zamanı içinde var olur. 

Zamanı  çıkarıp alın, toplumsal yaşam diye bir şey kalmaz.  Bu ve 

benzeri hususlara ek olarak bazı bilinen sosyologların toplumsal 

zamanla ilgilenmeleri ve bunun yanı  sıra sanayi ve teknolojinin 

bugünkü geldiği noktada insanların, toplumların, devletlerin, çeşitli 

sosyal kurum ve kuruluşların, kitle iletişim araçlarının zamanla 

muhtelif biçimlerde ilgili olmaları, zaman stratejileri, zaman skala-

ları, zaman yönetimi gibi noktalarda zamanla karşılaşmaları, zaman 

politikaları üretmeleri, zaman konusunda sosyolojik araştırmalar 

yapmanın önemini ortaya koymaktadır.  

Çalışmada inceleme konusu olarak seçilen zaman fenomeni, 

sosyal boyut ve yansımaları itibâriyle sosyolojinin önemli ilgi alan-

larından biridir. Sosyolojinin başat isimlerine bakıldığında, teori ve 

çalışmaları içinde zaman ile yakından ilgilendikleri görülür. Zaman-

la ilgilenen sosyologların bir kısmı, genel olarak zaman fenomeniy-

le, tarihî konularla, süreçlerle ilgilenirken, bir kısmı da pür zaman 

                                                            

1

   Robert Chamber, The Books of Days, a Miscellany of Popular Antiquities in Connection 



with the Calendar, c.1, London, Edinburgh 1864, s. 1  

2

   Muhammed İkbal, İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, Çev. Ahmet Asrar, Bir 



Yay., İstanbul 1984, s. 192 


 

 

 

ZAMAN SOSYOLOJİSİ: BİR GİRİŞ DENEMESİ 

 

 

DİNBİLİMLERİ AKADEMİK ARAŞTIRMA DERGİSİ CİLT 10 SAYI 2 



 

db | 


123

 

sosyolojisi yapmışlardır. Başka bir ifadeyle sosyolojik çalışmalarında 



zımnen veya açıkça zamansal görünümleri, zamansal işaretleri ele 

alan sosyologlar olduğu gibi çalışmalarının nesnesi olarak bizzat 

zamanı alan sosyologlar da vardır.

3

 Sosyal zamanı tanımlama çaba-



larını, zamansal düzenliliğin formlarını, sosyal organizasyonun 

farklı formlarıyla ilişkili çoklu zamansallıkları, zaman deneyimi ve 

organizasyonunda çapraz-kültürel veya trans-tarihsel farklılıkları 

konu edinen bir alan olarak zaman sosyolojisi; sosyolojik planda, 

İbn Haldun, Emile Durkheim, Marcel Mauss & Henri Hubert, Ptirim 

Sorokin, Robert K. Merton, Georges Gurvitch, Wilbert Moore, Julius 

A. Roth, Eviatar Zerubavel vd. sosyologların ilgi ve çalışma alanı 

olmuştur. Sosyologların zamana olan bu ilgileri, toplum odaklı ça-

lışmalarda zaman boyutunun önemine dikkatimizi çekmektedir. 

Gerçi sosyologların ve diğer toplum çözümlemecilerinin toplumun 

varoluşunda ve sosyal hayatta zamanın önemini yeterince görüp 

görmedikleri ve ona göre toplum bağlamında zamanı yeterince 

araştırıp araştırmadıkları tartışılabilir. Nitekim Anthony Giddens’a 

göre çoğu toplum çözümlemecisi, zaman ve uzamı eylemin ortaya 

konduğu çevreler olarak görmekte ve zaman kavramını düşünme-

den çağdaş Batı kültürünün karakteristiği olan ölçülebilir saat za-

manı olarak kabul etmektedirler; toplum bilimcileri, düşüncelerini 

toplum dizgelerinin zaman-uzam boyunca oluşturuldukları biçimler 

çerçevesinde tesis etmede başarılı olamamışlardır. Bu sorunun araş-

tırılıp incelenmesi, düzen sorununun ortaya çıkardığı temel bir gö-

revdir. Bu konu, sosyolojinin isteğe bağlı olarak incelenebilecek 

belirli bir türü veya alanı değildir. Sorun, toplum kuramının tam 

merkezindedir.

4

  



Sosyologların zamana ilgi duymalarında, toplumun zamanla 

sürekli olarak ilişki halinde olması temel bir rol oynar. Toplum za-

manla o derece irtibatlıdır ki toplum sadece değişim geçirirken za-

mansallık sergilemez. Toplumun zamansallığı, toplumsal değişimle 

sınırlandırılamayacak derecede toplumla geniş boyutlarda ilişkili-

dir.


5

 Zaman, toplum açısından sadece değişim için değil, durağanlık 

ve istikrar, hatta düzen için de merkezî bir öneme sahiptir; zaman-

                                                            

3

   Gilles  Pronovost,  The Sociology of Time (Current Sociology, La Sociologie 



Contemporaine, The Journal of International Sociological Association, c. 37, Sayı: 3, 

1989), Sage Publication, London ve Newbury Park/CA, 1989, ss. 2, 4-5 

4

   Anthony  Giddens,  Toplumun Kuruluşu, Çev. Hüseyin Özel, Bilim ve Sanat Yay., 



Ankara 1999, ss. 161-62 

5

   Bkz. John Urry, Mekânları Tüketmek, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrıntı Yay., İstanbul, 



1999,  s. 94 


Yüklə 474,71 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə