Almaniya tarixi
Yüklə 275,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1871
-ci ilin yanvarın 18-i Versal Sarayında Almaniya İmperiyasının qurulması, ortada ağ hərbi fomada dayanmış Otto fon Bismark . respublika hakimiyyəti qururldu. Yeni hökumət tələm-tələsik təslimçi sülh müqaviləsini imzaladı. 1919 -cu ilin İyun ayında imzalanan və Versal müqaviləsi adlanan bu razılaşmaya əsasən Almaniya böyük torpaqlar itirdi, həmçinin ölkə çox böyük təzminat ödəməyə məhkum edildi. Almaniya həmin təzminatı tam olaraq yalnız 2010 -cu ildə ödəyib bitirdi. [3] Razılaşma Almaniyada "Müharibənin alçaldılmış formada davamı" kimi adlandırıldı. Versal müqaviləsindəki ağır şərtlər Almaniyada milliyətçiliyin artmasına və sonradan İkinci dünya müharibəsinə gətirib çıxardı. Veymar Respublikası Üçüncü Reyx dövründə Almaniyanın gerbi 1935 -ci il. Nürnberq -də keçirilən reyxparad Müharibə Almaniya bütün sosial ziddiyyətləri kəskinləşdirdi. 1918 -ci ilin payızı üçün ölkənin sosial-iqtisadi və sosial vəziyyəti partlayış ərəfəsində idi. Bunun üçün bəhanə komandanlığın donanmanı on minlərlə dənizçinin qurban verilməsinə səbəb olacaq uğursuz döyüşə göndərmək cəhdi oldu. Matroslar bu əmri yerinə yetirməkdən imtina etdilər. Eskadra Kil limanına qayıtdıqdan sonra matroslara qarşı cəza tədbirləri görüldü. Buna cavab olaraq matrosların etiraz çıxışları başlandı. Fəhlələr də onlara qoşuldular. Gəmilərdə və kazarmalarda əsgər deputatları sovetləri yaradıldı. Matros və fəhlələrin çıxışları gəmilərin açıq dənizə çıxmasına mane oldu. 1918 -ci il noyabrın 7-də Münhendə fəhlə və əsgərlərin güclü nümayişi keçirildi. Bavariya kralı Münhendən qaçmalı oldu. Monarxiya devrildi, kayzer könüllü olaraq taxt-tacdan əl çəkdi. Noyabrın 9-da kansler Maks fon Baden dinc yolla hakimiyyəti demokrat Fridrix Ebertə verdi. Almaniya respublika elan olundu. Noyabrın 10-da sosialistlərin nümayəndələrindən ibarət Xalq Müvəkkilləri Şurası yaradıldı. Rusiyanın təcrübəsindən nəticə çıxaran alman sosial-demokratları ölkədə geniş vətəndaş müharibəsinin baş verməsinə imkan vermədilər. Almaniyada respublikanın qurulması sabitliyi bərqərar etmədi. Nəticədə ölkədə bir sıra qüvvələr hakimiyyəti zorla ələ keçirməyə cəhd etdilər. Bavariyada kommunistlər inqilab edərək orada hakimiyyəti ələ keçirdilər. Bavariya Sovet Respublikası ( 1918 - 1919 ) cəmi bir il mövcud olduqdan sonra mərkəzi qüvvələrin Münhenə hücumu nəticəsində dağıdıldı. Bunun ardından 1919 -cu ilin avqust ayında Veymar Respublikası quruldu. Avqustun 11-də prezident Fridrix Ebert Veymar Konstitutsiyasını təsdiq etdi. Lakin bunlar ölkədə sabitlik yaranmasına kömək etmədi. İqtisadi kriz, Versal müqaviləsinin ağır şərtləri ölkənin iqtisadiyyatının dirçəlməsinə imkan vermirdi. Həmçinin ölkədə kommunistlərlə millətçilər arasında olan düşmənçilik siyasi sabitliyin bərqərar olmasına imkan vermirdi. 1919-cu ilin fevralında Veymarda açılan Müəssislər Məclisinə seçkilər keçirildi. Seçkilərdə sosial-demokratlar qələbə qazandılar. Sosial-demokratlar partiyasının liderləri Fridrix Ebert prezident, F.Şeydeman isə hökumətin başçısı oldular. Xalq Müvəkkillər Şurasının qərarı əsasında 1919-cu il iyunun 31-də Veymar şəhərində Müəssislər Məclisi tarixdə Veymar konstitusiyası kimi tanınan konstitusiyanı təsdiq etdi. Bu konstitusiya Almaniyanı federal quruluşlu, parlanmentli prezident respublikası elan etdi. Veymarda konstitusiya qəbul edildiyi vaxtdan 1933-cü ilə qədər olan dövrdə Almaniya Veymar Respublikası adlandırılmışdır. Konstitusiya ümumi səsvermə yolu ilə 7 il müddətinə seçilən prezidentin hüquqlarını müəyyənləşdirdi. Bu konstitusiyaya görə Almaniyanın muxtar dövlətlərə, yəni əyalətlərə bölünməsi saxlanıldı. Konstitusiyaya görə qanunvericilik reyxstaqa və landtaqlara məxsus idi. Almaniya tarixinin ən əsas dönüş nöqtələrindən biri nasist partiyasının meydana gəlməsi və hakimiyyəti ələ almasıdır. Almaniyada nasist partiyasının əsasını 1919-cu ilin yanvarında Anton Dreksler qoymuşdur. Təşkilat əvvəllər Almaniya Fəhlə partiyası, sonralar isə Almaniya nasional-sosialist fəhlə partiyası (NSDAP) adlanmışdı. Nasistlər sosial qrupları əməkdaşlığa çağırır, irqçiliyi, sosial darvinizmi təbliğ edir, güclü totalitar və avtoritar dövlət yaratmaq uğrunda mübarizə aparırdılar. Onların başlıca şüarları "millət, güclü dövlət və güclü rəhbər" idi. Onlar marksizmin və sionizmin qatı düşmənləri idilər. Bununla yanaşı, sosializm ideyalarından istifadə edərək özlərinə geniş sosial baza yaratmağa çalışırdılar. 1921-ci ildən bu partiyaya Adolf Hitler başçılıq etməyə başladı. Siyasi fəallığını artıran NSDAP 1923-cü ildə Pivə qiyamını təşkil etdi. Lakin bu qiyam müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum edildi. O, həbsdə Mənim mübarizəm kitabını yazmışdı. 1929-1933-cü illər dünya iqtisadi böhranının baş verməsi ilə Almaniyada da sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət gərginləşdi. Vergilər artırıldı, əmək haqqı azaldıldı. Ölkədə millətçilik meylləri gücləndi, kütlələr arasında nasistləri nüfuzu artmağa başladı. Böhran dövründəki çətinliklərdən istifadə edən nasistlər çıxışlar və vədlər ilə kütlələri öz tərəfinə çəkməyə başladılar. Onlar nasist hakimiyyətinin qurulmasını Versal müqaviləsi buxovlarından xilas olmağın, böhrandan qurtulmağın yeganə yolu hesab edirdilər. Nasist təbliğatını dəstəkləyən müxtəlif təbəqələr, həmçinin demokratiyadan yorulmuş gənclər də nasistlərin tərəfdarı idilər. Belə bir zamanda Almaniyada iki əsas siyasi qüvvə yüksəlməyə başladı. Bunlar Adolf Hitlerin başçılıq etdiyi Alman Nasional Sosialist Fəhlə Partiyası və Ernest Telmanın başçılıq etdiyi Almaniya Kommunist Partiyası idi. Hər iki partiya 1932 -ci ildə keçirilmiş parlament seçkiləri zamanı böyük səs çoxluğu yığaraq parlamentdə əksər yerləri əldə etsələr də, koalisiya hökuməti qurmaq məsələsində bir razılığa gələ bilmədilər. Bir neçə dəfə onların qurduğu nazirlər kabineti dağıldığına görə nəhayət 30 yanvar 1933 -cü ildə prezident Paul fon Hindenburq Adolf Hitleri reyxkansler elan etdi. Bununla da Almaniya və dünya tarixində dərin iz qoymuş Üçüncü Reyx hakimiyyəti başladı. Hitlerin hakimiyyətinin ilk illərində Almaniya Birinci dünya müharibəsində itirdiyi torpaqları geri əldə etməyə başladı. Belə ki, 1935 -ci ildə Saarland , 1936 -cı ildə isə Reyn vilayəti Fransadan geri alındı. Almaniyanın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etməyə başladı, ölkədə işsizlik durmadan azalırdı, bununla paralel Almaniya qalib dövlətlərə ödəməli olduğu təzminat ödənilməsini dayandırdı. Eyni zamanda Almaniya öz ordusunu sürətlə gücləndirirdi. 30-cu illərind axırı üçün Almaniya dünya sənaye məhsulunun 15%-ni istehsal edirdi. Artıq 1939-cu ildə Almaniya Avropanın ən güclü hərbi-sənaye kompleksinə və müasit hərbi texnika ilə silahlanmış orduya malik dövlətlərindən birinə çevrildi. Bunun ardınca 1938 -ci ildə Avstriya, 1939 -cu ildə isə Çexoslovakiya könüllü şəkildə Almaniyanın tərkibinə daxil oldu. Almaniya 1936-1939-cu illərdə davam edən İspaniya vətəndaş müharibəsində birbaşa olaraq öz müttəfiqi Fransisko Frankonun qoşunlarına dəstək verərək orada da faşist hakimiyyətinin qurulmasına yardım Hitlerin hakimiyyətə gəlişi etdi. 1936-cı ildə Almaniya və Yaponiya arasında Anti-Komintern paktı imzalandı. Bu razılaşmaya 1 ildən sonra İtaliya da qoşuldu. 1939 -cu ildə isə Almaniya və SSRİ arasında Molotov-Ribbentrop paktı imzalandı. Bu müqaviləyə əsasən Polşa və Baltikyanı ölkələr iki imperialist dövlət arasında bölüşdürüldü. Həmçinin Almaniya və SSRİ 10 il arzində bir-birinə hücum etməmək barədə öhdəlik götürdülər. 1939-cu il sentyabr ayının 1-də Almaniyanın Polşaya hücumu ilə İkinci dünya müharibəsi başladı. Ardınca SSRİ də Polşa və Baltikyanı ölkələrə hücum edərək onları işğal etdi. Müharibənin ilk günlərindəcə alman ordusu Yüklə 275,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|