AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI
38
həmin ölkələrin tarixi, adət-ənənəsi, mə-
də niyyə barədə müəyyən məlumat
ver mişlər. Lakin Çin və digər Uzaq
Şərq ölkələri haqqında onların heç bir
təsəvvürü olmamışdır. Аn k mədəniyyət
dünyа sivilizаsiyаsı tаriхində nаdir hа-
di sədir. Həmin dövrün tехniki inkişаf
dərəcəsi ilə hеç cür müqаyisəyə gəlməyən
elm və mədəniyyət nаiliyyətlərinin qеyri-
аdi səmərəliliyi, yüksək səviyyəsi insаnı
hеyrаn qоyur. Alimlər Krit və Yunаnıstаn
sivilizаsiyаsını Аvrоpа mədəniyyətinin
bеşiyi аdlаndırırlаr. Hələ XIX əsrdə
məşhur alman fi losofu, marksizm nəzə-
riy yəsinin banilərindən biri Fridriх Еngеls
yаzırdı ki, kiçik bir хаlqın istеdаdı,
nаiliyyə “bəşəriyyə n inkişаf tаriхində
оnа еlə bir yеr qаzаndırmışdır ki, bаşqа
hеç bir хаlq həmin yеrin iddiаsındа
оlа bilməz”.
ANTİKVAR KİTAB (an guarius – qədimliyin
bilicisi) – qədim və nadir əlyazmalar,
kitablar, qravürlər, litoqrafi yalar, av toq-
rafl ı nəşrlər, ekslibrislərdir. An kvar-
bukinist carə n inkişa nə cəsində an-
kvar kitabın müxtəlif növləri meydana
gəlmişdir: ilk çap nəşrləri və erkən çap
nəşrləri, mülki kitab nəşri, dövri nəşr-
lər, rekomplektlər, psevdo plər, faksi-
mil nəşrlər və s. An kvar kitabın xüsu-
siyyətləri çap məhsulunun orijinallığı,
o cümlədən nəşrin forması, materialı,
kəmiyyət və keyfi yyətcə nadir olması,
xüsusi tələbatçı marağı cəlb etməsi
və s. ilə müəyyənləşdirilir. Azad bazar
şərai ndə “an kvar kitab” anlayışından
çap məhsullarının tələbatçılara təklifi
zamanı is fadə olunur.
ANTOLOGİYA – ayrı-ayrı şair və yazıçı-
la rın seçilmiş əsərlərini, yaxud hər
hansı bir xalqın ədəbiyya ndan seçilmiş
nümunələri əhatə edən məcmuə (toplu).
Qədim zamanlarda an k ədəbiyya n
seçilmiş əsərlərindən, xüsusilə epiqram-
lardan ibarət məcmuələr antologiya
adlanırdı. Ədəbiyyat tarixində ilk an-
to logiyanı e.ə. II əsrin axırı – I əsrin
əvvəlində qədim yunan şairi Maleaqr
tər b etmişdir. Onun “Çələng” adlı an-
tologiyasına öz əsərlərindən başqa 46
şairin şeirləri də daxil idi. Antologiya
orta əsrlərdə Azərbaycanda tər b edilən
təzkirələrə yaxındır.
APOKRİF (apokryphos – gizli, məxfi ) – kilsə
tərəfi ndən müqəddəs kitablar siyahısına
daxil edilməyən və qadağan olunan yə-
hudi və erkən xris an dini ədəbiyyat
əsəridir. “Apokrif” termini ilk dəfə IV
əsrin sonunda papa dekretlərindən bi-
rində işlədilmişdir. Xris an kilsəsinin
tər b etdiyi ilk apokrifl ər siyahısı da bu
dövrə aiddir. Orta əsrlərdə apokrifl ərin
yaranması və yayılması çox vaxt an -
feodal hərəkat və bidətlərlə bağlı idi
(Bolqarıstanda boqomilçiliklə əlaqədar
apokrifi k ədəbiyya n yayılması və s.).
Rus ədəbiyya nda ilk apokrifl ər XI əsrdə
yaranmışdı. Apokrifl ər folklor, boyakarlıq
və musiqidə əksini tapmışdır.
APOSTROF (apostrophos – kənara yö nəl-
dilmiş) – sözdə buraxılan sai əvəz etmək
üçün qoyulan vergülşəkilli sə rüstü işa-
rədir. Kiril qrafi kalı Azərbaycan əli a-
sında apostrof işarəsi (‘) vardı və əsasən
ərəb dilindən keçmə sözlərin (məsələn,
mə’na, tə’mir, tə’sir, ə’la, şe’r, yə’ni və
AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI
39
s.) yazılışında işlədilirdi. La n qrafi kalı
Azərbaycan əli asından apostrof işarəsi
çıxarılmışdır. Lakin bəzən klassik ədəbi
nü munələrdən is fadə zamanı zərurət
yarandıqda və ya Avropa dillərindəki bir
sıra şəxs adlarının (məsələn, d’Annunsio,
d’Artanyan, O’Heyl və s.) yazılışında
is fadə edilir.
ARAMİ YAZISI – Şərq tarixinin son döv-
ründə ən gеniş yayılmış yazı sistеmi.
Arami dili Şərqdə bеynəlxalq dilə çеv-
rilmişdi. Qədim şumеrlər, hindlər, elamlar
piktoqrafi k yazı sistеmindən əsasən tə-
sərrüff at hesabı aparmaq üçün is fadə
еdirdilər. Piktoqrafi yanın ümumi oxşar
cəhətlərinə baxmayaraq, onu işlədən
hər bir xalqın ayrılıqda müstəqil yazı ya-
ra dıcılığı olmuşdur. Şəkli yazı mürəkkəb
fi kirləri ifadə edə bilmirdi. Elamda şəkli
yazı əsasında xətti yazı yaradılmışdı.
Аrtıq burada hər bir işarənin heca
oxunuşu vardı.
ARAN İqrisadi Regionunun Kitabxana-
İnformasiya Resursları – Aran iq sadi
regionunda 1932 nəfər kitabxana mütə-
xəssisi çalışır. Onların 133 nəfəri ali
ix sas təhsilli, 132 nəfəri ali qeyri ix sas
təhsilli, 437 nəfəri isə orta ix sas təh sil-
lidir. İq ti sadi region Ağcabədi, Ağdaş,
Beyləqan, Bərdə, Biləsuvar, Göyçay,
Hacıqabul, İmişli, Kürdəmir, Ne çala,
Saatlı, Sa bi ra bad, Salyan, Ucar, Zərdab
inziba ra yonlarını və Şirvan, Mingəçevir,
Yevlax şəhərlərini əhatə edir. Regionda
1988 kitabxana fəaliyyət göstərir. Bu
kitabxanaların ümumilikdə 13387267
nüsxə kitab fondu var.
ARDI DAVAM EDƏN BİBLİOQRAFİK
VƏSAİT – retrospek v biblioqrafi ya ilə
cari biblioqrafi k vəsaitlər arasında aralıq
formasıdır. Belə vəsaitlərdə sənədlərin
əks olunması xronologiyası tənzimlənmir.
Ardı davam edən biblioqrafi k vəsaitlər
bir qayda olaraq xronoloji baxımdan
uzun müddə əhatə edir. Bu termin
davam edən nəşrlərin anologiyası kimi
təklif olunmuşdur və həm biblioqrafi k
nəşr kimi, həm də gizli, başqa sözlə, çap
olunmamış sənədlərdə və ya nəşrlərdə
yerləşdirə bilər.
ARGENTİNA MİLLİ KİTABXANASI (AMK)
– ideyası hələ XVIII əsrdən siyasi və
ic mai xadim olan M.Moceno tərə-
fi ndən qoyulan kitabxana 1810-cu ildə
ya radılmışdır. Kitabxana rəsmi olaraq
1812-ci ildə açılmışdır. 19-cu əsrin
70-ci illərindən kitabxana Amerika və
Avropanın kitabxanaları ilə əlaqələr ya-