Abideler indd

FÜZULİ RAYONU

Azərbaycanın iri yaşayış məskənlərindən olan Füzulinin əsası 1827-

ci ildə qoyulmuşdur. Qarabulaq adlanan yaşayış məskəninin əsasında 

1930-cu ildə rayon təşkil olunmuş və Qaryagin adlandırılmışdır. Rayon 

mərkəzi Qaryagin qəsəbəsi olmaqla, Qozluçay, Köndələnçay, Araz boyu 

və Füzuli-Ağdam magistral yolunun hər iki ətrafında olan kəndləri əhatə 

etmişdir. 

1959-cu ildə böyük şairimiz Məhəmməd Füzulinin 400 illik yubileyi 

münasibətilə rayonun adı dəyişdirilərək, Füzuli rayonu adlandırılmışdır. 

Rayonun ərazisi 1390 kvadrat kilometrdir. Tərkibinə bir şəhər və 

78 kənd daxildir. Avqust ayının 23-ü 1993-cü ildə Ermənistan silahlı 

qüvvələrinin rayon ərazisinə hücumu nəticəsində Füzuli şəhəri daxil ol-

maqla, 58 kənd işğal olunmuşdur. 

Füzuli rayonu tarixi-dini abidələrlə, xüsusən də türbələrlə zəngindir. 

Bu abidələr sırasına rayonun Babı kəndində yerləşən səkkizguşəli Şeyx 

Babı Yaqub (XIII əsr) türbəsini, Aşağı Veysəlli kəndində XIV əsrə 

aid Mirəli türbəsini, Əhmədalılar kəndində orta əsr qəbiristanlığının 

ərazisində sənduqə formalı qəbirdaşının  üzərindəki türbəni,  XIX əsrə 

aid olduğu söylənilən Cəlil türbəsini aid etmək olar. 

Qarğabazar 

Karvansarası 

FÜZULİ RAYONU

27

---

Karvansara 1681-ci ildə Füzuli rayonundakı Qarğabazar kəndinin 

mərkəzində, çox da hündür olmayan bir təpənin döşündə inşa olun-

muşdur. Karvansara tikilisinin eni 23,7 metr, uzunluğu isə 34,7 metr-

dir. Qarğabazar kəndində tikildiyi üçün o, Qarğabazar karvansarası adı 

ilə tanınır. Bu tarixi abidəyə bəzən Şah Abbas karvansarası da deyirlər. 

Onun memarı məlum deyil.

Memarlıq üslubuna görə Qarğabazar karvansarası Alban dövrü me-

marlıq ənənələrinin oxşarıdır. Girişin sağ və sol tərəflərində gözətçi otaq-

ları qarşısında iki böyük sal daş vardır. Görünür, gözətçilər həmin daşların 

üstündə dayanıb, karvansaraya daxil olan karvanların yüklərinə baxırmış-

lar. Karvansara ölkənin daşınmaz tarixi abidələrindən hesab edilir.

Qarğabazar kəndinin işğalından sonra ermənilər bu tarixi-memarlıq 

abidəsini mal tövləsinə çevirmişlər.

Qarğabazar 

(Hacı Qiyasəddin) 

məscidi

İŞĞAL ALTINDAKI

TARİXİ-DİNİ 

ABİDƏLƏRİMİZ

28

---

Qiyasəddin məscidi Qarğabazar kəndində, Şah Abbas karvansarasın-

dan yuxarı, qayanın üstündə yerləşir. Yerli əhali onu Şah Abbas məscidi 

də adlandırmışdır. Hacı Qiyasəddin Ağa Dizaği 1633-cü ildə Dizaq ma-

halının Qarğabazarı kəndində anadan olmuşdur. Sayılıb seçilən Hacı 

Qiyasəddin Qarğabazarı kəndinin kəndxudası olmuşdur. Deyilənlərə 

görə o, qurucu və xeyirxahlığı ilə seçilib. O, hicri-qəməri 1095-ci (miladi 

1683/84) ildə doğma kəndlərində məscid tikdirmişdir. Həmin məscidin 

qapı çatı üzərindəki kitabədə yazılıb: “Bu məscidi Böyük Allahın mərhəmətli 

bəndəsi Hacı Qiyasəddin tikdirib. h. t. 1095”. Bu da miladi tarixi ilə 1683-84-

cü illərə təsadüf edir. 

Məscidin planı

Hacı Qiyasəddin məscidi eyvansızdır. Tamamilə yerli daş material-

ları ilə bir zaldan ibarət tikilmişdir. Dam örtüyü tağtavan şəkilindədir. 

Giriş qapısı nəzərə alınmasa burada ağac materialından istifadə olun-

mamışdır. Məscid kəndin mərkəzindəki sal qayalı təpənin üstündə inşa 

edilmişdir. Həmin məbəd Hacı Qiyasəddin məscidi adlanır. Tarixi abidə 

kimi qorunur.

FÜZULİ RAYONU

29

---

HACI ƏLƏKBƏR MƏSCİDİ (İNV №4208)

Füzuli şəhərindəki Hacı Ələkbər məscidi memar Kərbalayı Səfixanın 

ilkin işlərindəndir. Məscidin giriş qapısı üzərindəki daş kitabədə “Me-

mar Kərbalayı Səfixan Qarabağinin işidir” – sözləri yazılmışdır. Kitabədə 

məscidin tikilmə tarixi də – hicri tarixi ilə 1307-ci il göstərilir. Bu tarixi 

miladi təqviminə çevirəndə 1889-1890-cı illərə uyğun gəlir. Bu dini ocaq 

Hacı Ələkbər məscidi adlandırılmışdır. Hacı Ələkbər xeyriyyəçi olub. 

O, bu məscidin inşası üçün vəsait ayırıb və Şuşadan ustalar dəvət edib. 

Xeyirxah işlərinə hörmət və ehtiram əlaməti olaraq yerli camaat Hacı 

Ələkbər bəyi öz tikdirdiyi məscidin ibadət zalının sol pəncərələrindən 

birincisinin qənşərində dəfn etmişdir.

1993-cü ilin avqustunda Füzuli şəhərinin Ermənistan tərəfindən iş-

ğalı zamanı Hacı Ələkbər məscidi yararsız hala düşmüşdür.

Xeyirxah işlərinə 

hörmət və ehtiram 

əlaməti olaraq yerli 

camaat Hacı Ələkbər 

bəyi öz tikdirdiyi 

məscidin ibadət zalının 

sol pəncərələrindən 

birincisinin qənşərində 

dəfn etmişdir.

İŞĞAL ALTINDAKI

TARİXİ-DİNİ 

ABİDƏLƏRİMİZ

30

---

MİRƏLİ TÜRBƏSİ

Füzuli rayonunun Aşağı Veysəlli kəndində təpə üzərində ucalan 

qülləvari türbə xalq arasında Mirəli türbəsi adı ilə tanınır. Türbənin iç 

quruluşu ikiqatlı olub yeraltı sərdabə və yerüstü kameradan ibarətdir.

Üzərində kitabə və ornament olmasa da inşaat texnikası və həcm-

məkan quruluşuna görə, onun Elxanilər dövründə - XIII əsrin sonu 

XIV əsrin əvvəllərində tikildiyi şübhə doğurmur.

FÜZULİ RAYONU

31

---

Tarixi-dini abidələri 



Məscid (XVII əsr) – Qarğabazar kəndi (İNV № 4212)



Məscid (XVIII əsr) – Qoçəhmədli kəndi (İNV № 4228)



Məscid (XIX əsr) –Qaçar kəndi (İNV № 4216)



Məscid (XIX əsr) –Dədəli kəndi (İNV № 4214)



Məscid (XIX əsr) – Mərdanlı kəndi (İNV № 4217)



Məscid (1889-cu il) – Horadiz qəsəbəsi (İNV № 4220)



Məscid (XX əsr) – Horadiz qəsəbəsi (İNV № 4221)



Məscid (XIX əsr) – Böyük Bəhmənli kəndi (İNV № 4211)



Məscid (XIX əsr) – Yuxarı Veysəlli kəndi (İNV № 4225)



Məscid (XIX əsr) – Aşağı Diləğarda kəndi (İNV № 4227)



Sərdərli məscidi (XIX əsr) – Qoçəhmədli kəndi (İNV № 4231)



Məscid (XIX əsr) - Gecəközlü kəndi (İNV № 4223)



Məscid (XIX əsr) – Qoçəhmədli kəndi (İNV № 4233)



Məscid (XVIII əsr) – Qaradağlı kəndi (İNV № 4237)



Məscid (XIX əsr) – Qaraxanbəyli kəndi (İNV № 4240)



Məscid (XIX əsr) – Qorqan kəndi (İNV № 4205)



Məscid (XIX əsr) – Bəy Pirəhmədli kəndi (İNV № 4239)

Ziyarətgahları



Məngələn ata piri – Qoca kəndi 



Mirami piri – Dilgəradə kəndi



İbrahim türbəsi (XVIII əsr) – Aşağı Aybasanı kəndi 



Palıd ocağı – Böyük Bəhmənli kəndi 



İmamzadə ocağı (XIX əsr) – Horadiz qəsəbəsi (İNV № 4222)



Yel piri – Pirəhmədli kəndi 



Sarı baba ocağı – Qoçəhmədli kəndi 



İlan ocağı – Sadarlı kəndi 



Pirocaq ocağı – Qacar kəndi 



Cəlil türbəsi (XIX əsr) – Qarğabazar kəndi 



Arqalı türbəsi (XIII əsr) – Aşağı Veysəlli kəndi



Türbə (XIII əsr) – Əhmədallar kəndi 



Türbə (XVIII əsr) – Qarğabazar kəndi (İNV № 4213)



Türbə (XIX əsr) – Seyidəhmədli kəndi (İNV № 4226)

Üzərində kitabə və 

ornament olmasa 

da inşaat texnikası 

və həcm-məkan 

quruluşuna görə, 

onun Elxanilər 

dövründə - XIII 

əsrin sonu XIV əsrin 

əvvəllərində tikildiyi 

şübhə doğurmur.

İŞĞAL ALTINDAKI

TARİXİ-DİNİ 

ABİDƏLƏRİMİZ

32

---