Abideler indd

mız, muzeylərimiz, mədəni irsimiz də təcavüzə 

məruz qalıb. Bütün bu vəhşiliklərə, işğal altında 

qalan torpaqlarımızdakı insanlıq və mülkiyyət 

əleyhinə olan cinayətlərə, mədəni irsin dağıdıl-

masına görə Ermənistan və separatçı Dağlıq Qa-

radağ rejimi məsuliyyət daşıyır. 

İşğal altındakı torpaqlarımızda tərəfimizdən 

təsbit olunmuş tarixi-dini abidələrin təqribi 

sayı  403-dür. Onlardan 67-si məscidlər, 144-ü 

məbədlər,

1

 192-i ziyarətgahlardır.

2

Ermənilərin tarixi-dini abidələrimizə qarşı 

vandal təcavüzü müxtəlif istiqamətlərdə aparı-

lır. Milli mənsubiyyəti və qədim tarixi milli, dini 

ənənəni özündə ehtiva edən abidələr tamami ilə 

uçurulur. Bu abidələrin erməniləşdirilməsinə, 

özgələşdirilib dəyişdirilməsinə cəhd edilir. İş-

ğal altındakı müsəlman dini kimliyinə aid 

olan abidələr, o cümlədən digər mədəniyyət 

göstəriciləri dağıdılır, təhqir olunur. Son illərdə 

məscidlərdə mal-qara və digər heyvanların sax-

lanılması faktı Qərb ölkələrinin fotomüxbirləri 

tərəfindən də lentə alınmış və bütün dünya 

ictimaiyyəti bu kadrlarla tanış olmuşdur. Ən ağırı 

odur ki, tarixi Alban məbədləri erməniləşdirilib 

qriqoryanlaşdırılır. 

Məsələn, erməni təcavüzünə məruz qalmış 

istər İslam, istərsə də Alban irsinə dair tarixi-

dini abidələrdən İrəvan “Şah Abbas” məscidi, 

1

 Alban irsinə aid kilsələr, sovmələr və monastırlar.

2

 Pirlər, türbələr, ocaqlar,  məqbərələr.

“Buğakar” ziyarətgahı, “Ağadədə” ziyarətgahı 

tamamilə uçurulub; İrəvan “Göy” məscidi, 

“Cəfərabad” türbəsi özgələşdirilib-dəyişdirilib; 

“Yuxarı Gövhər Ağa” məscidi (Şuşa), “Aşağı 

Gövhər Ağa” məscidi (Şuşa), “Saatlı məscidi” 

(Şuşa), Ağdam Cümə məscidi dağıdılaraq təhqir 

olunub; “Ağoğlan” məbədi, “Xudavəng” məbədi 

(Kəlbəcər rayonu), “Tatev” məbədi, “Gəncəsər” 

məbədi erməniləşdirilib-qriqoryanlaşdırılıb.

Dinşünaslarımızın qeyd etdiyini görə, ila-

hi dinlərin hər birində məbəd dağıtmaq böyük 

günah hesab edilir. Lakin görünən odur ki, 

ermənilər Tanrı məbədlərini dağıtmaqla xristian 

ehkamlarını da pozmaqdan çəkinmirlər. İncildə 

bu barədə deyilir: “Kim Allahın məbədini məhv 

edirsə, Allah onu məhv edəcək, çünki Allahın 

məbədi müqəddəsdir…” (İncil, Korinflilərə I 

məktub, 3/17).

Eyni zamanda, Qurani-Kərimdə də buyu-

rulur: “Allahın məscidlərində Onun (Allahın) 

adının çəkilməsinə maneçilik törədənlərdən və 

onların xarab edilməsinə (dağılmasına) çalışan-

lardan daha zalım kim ola bilər? Halbuki onlar 

oraya (məscidlərə) ancaq qorxa-qorxa girməli 

idilər. Onları dünyada rüsvayçılıq, axirətdə isə 

böyük əzab gözləyir!”  (Qurani-Kərim, Bəqərə, 

114).

Ermənilər işğal etdikləri ərazilərdəki qə-

dim Azərbaycan abidələrini məhv edir, yerli 

topo nimləri planlı şəkildə dəyişdirirlər. Onların 

vandal davranışları Beynəlxalq səviyyədə təsbit 

ÖN SÖZ

5

---

olunmuş “Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni 

dəyərlərin qorunması haqqında” 1954-cü il Ha-

aqa Konvensiyasının, “Arxeoloji irsin mühafizəsi 

haqqında” 1992-ci il Avropa Konvensiyasının, 

“Ümumdünya mədəni və təbii irsin mühafizəsi 

haqqında” YUNESKO-nun 1972-ci il Konvensi-

yasının tələblərinə ziddir. 

Bütün cəhdlərinə baxmayaraq, ermənilər 

tarix yazısını dəyişdirə bilməyəcəklər. Çünki, 

gerçək tarix yalnız həqiqətdən keçir, həqiqət isə 

birdir: Qarabağ Azərbaycanın tarixi torpağı, ay-

rılmaz tərkib hissəsidir. 

Təəssüf olsun ki, işğalçıların Azərbaycan 

torpaqlarından qeyd-şərtsiz çıxarılmasına dair 

BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı, 853 

saylı, 874 saylı, 884 saylı qətnamələrinə bax-

mayaraq, bu tələb elə kağız üzərində də qalır. 

BMT kimi nüfuzlu təşkilatın Qarabağ məsələsi 

ilə bağlı qəbul etdiyi qətnamələrin icrasız qal-

ması Azərbaycana qarşı ikili standartlı siyasi 

münasibətin göstəricisidir. 

Heç şübhəsiz ki, münaqişənin bu günədək 

uzanması təhlükəli vəziyyət yaradır. Bölgədə 

sülhün pozulması, müharibənin başlama-

sı ATƏT-in söykəndiyi təməl prinsiplərinə 

ziddir, bütöv 

lükdə, beynəlxalq aləmdə möv-

cud olan sülh və təhlükəsizliyin yaradılması 

istiqamətində atılan addımlara uyğun deyil. 

Ona görə də, beynəlxalq birlik Ermənistanın iş-

ğalçılıq siyasətinə son qoyulması istiqamətində 

ciddi addımlar atmalıdır.

Beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri 

ərazi bütövlüyünü və suverenliyi ön plana çəkir. 

Ərazi bütövlüyü və suverenlik məsələsi də bu 

danışıqlarda Azərbaycan tərəfinin irəli sürdüyü 

başlıca fikirdir. O da məlumdur ki, danışıqlar za-

manı erməni diplomatiyasının faktiki olaraq da-

lana dirəndiyini görürük. Dövlətimizin ədalətli, 

obyektiv mövqeyi qarşısında ermənilər hansısa 

başqa fikir ortaya qoya bilmir. Bütün hallarda 

Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqla-

rının işğalı faktı göz önündədir və bunu inkar 

etmək mümkün deyil. Ona görə də, danışıqlar 

zamanı hələ ki, müəyyən nəticəyə gəlinməməsi 

məhz Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqedən 

çıxış etməsi ilə bağlıdır. 

Ölkə başçısı cənab İlham Əliyev ərazi bü-

tövlüyümüzün bərpası üçün fəal səy göstərir. 

O, hər zaman münaqişənin beynəlxalq hü-

quq normaları, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü 

çərçivəsində öz həllini tapmalı olduğunu bildi-

rir. Cənab Prezidentimizin dediyi kimi bunun 

başqa yolu ola bilməz: “İkili standartlara son 

qoyulmalıdır. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü başqa 

ölkələrin ərazi bütövlüyündən az əhəmiyyət da-

şımır. Əgər Qərb dünyası postsovet məkanında 

münaqişələrin ərazi bütövlüyü çərçivəsində 

həll olunmasını tələb edirsə, bizim münaqişə 

də öz həllini bu prinsiplər üzərində tapmalıdır. 

Amma bizə gəldikdə görürsünüz ki, münasibət 

fərqlidir. Bu, riyakarlıqdır, ikili standartlardır, 

ədalətsizlikdir”.

İŞĞAL ALTINDAKI

TARİXİ-DİNİ 

ABİDƏLƏRİMİZ

6

---