A. H. Vahobov biologiya fanlari doktori, professori

Genotexnik 
(grekcha 
genesis
so‘zidan olingan bo‘lib - kelib 
chiqish, paydo bo‘lish, tugMlish degan m a’noni anglatadi) davri 
1972-yildan boshlandi. Shu yili P. Berg xodimlari bilan AQShda 
birinchi rekombinant molekula DNKni topdi. Lekin aytib o‘tish 
kerakki, 1969-yiIi J. Bekuit xodimlari bilan birgalikda ichak tayoq- 
chasidan kimyoviy toza holda laktoz genini oldi.
Albatta, F.K rikk va J.U otsonlarning (1951-1953) asosiy ish­
lari DNK tuzilishini o'rganish bo'lib, ularsiz hozirgi vaqtda bio­
texnologiya sohasi bu qadar rivojlanmagan bo ‘lar edi. Hozirgi 
vaqtda DNK mexanizmi va DNK olinishi, spetsifik fermenilar- 
ni o ‘rganish kabilar gen injeneriyasining rivojlanishining asosi 
bo ‘lib hisoblanadi.
1982-yili inson insulini sotuvga chiqarildi, bunda ichak tayoq- 
chasi ishlab chiqarilib, unga insulin gormoni haqida sun'iv gene- 
tik ma'lurnot kiritilgan. Shu usul bilan gen injeneriyasi vosilalari 
olindi: interferon, interleyken-2, somatormedin S va insonning
i i

---

somatotrop gormoni. Har bir organizmdagi nasi apparatining tuzi­
lishini bilgan holda nuklein kislotalari, xromonlar va hujayralami 
boshqarish mumkin.
Genotexnik davri kuchli jarayonlam ing fundamental davri 
bo‘lib, superprodusentlami va kuchli genetik m a’lumotga ega 
bo‘lgan produsentlar olish, ekologik toza texnologiyalar kiritish, 
avtomatlashtirish va kompyuterlashtirish, sanoatda xomashyodan 
maksimal foydalanish hamda energiyani kam sarflaydigan tejam- 
kor asboblar ishlab chiqarish va shu kabilarga xosdir.
Oxirgi 10-15 yillar ichida biotexnologiyaning qator yo ‘nalish- 
lari keskin rivojlandi, masalan:
• gen va hujayra injeneriyasi;
• ferment va oqsil injeneriyasi;
• immunobiotexnologiya;
• bioelektronika;
• ekobiotexnologiya;
• dori vositalar biotexnologiyasi va boshqalar.
Yuqoridagi yo'nalishlar tibbiy ahamiyatga ega bo'lgan bio- 
texnologiyaga bioobyekt orqali tibbiy moddalar va vositalar olish 
bilan tugaydigan sanoat jarayonlari kiradi, shu jarayonlar yordami­
da antibiotiklar, vitaminlar, kofermenlar, fermentlar va boshqalar 
olinadi.
Immunobiotexnologiya qonning immunoglobulinini, immuno- 
modulyatomi va boshqalarni ishlab chiqarishni o ‘z ichiga oladi.