A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
L e y l i q əmz ə o x u v u r ma d a n o n u ə s i r e t d i , Ş ə r a b s ı z , ö p ü ş s ü z o n u mə s t e t d i . ( 3 7 , s . 2 2 6 - 2 2 7 ) S e v g i l i l ə r i n c ə n n ə t d ə k i v ü s a l s əh n ə s i i s ə i r f an i y o zu m d a n d a h a ç o x , mü s ə l m a n s x o l a s t i k a s ı i l ə b a ğ l ı d ı r v ə b u d ü n y a n ı n ə z a b l a r ı n a d ö z ü b , a x i r ə t d ə m ü k a f a t l a n m a ğ ı g ö z l ə mə k f ə l s ə f ə s i n i t ə b l i ğ e d i r . S a l a m B a ğ d a d i n i n i k i n c i d ə f ə M ə c n u n u n y an ı n a g ə l mə s i e p i z o d u n u i n t e r p o l y a s i y a h e s a b e d ə n B e r t e l s l ə p o l e mi k ay a g i r ə r k ə n d ə Ç . S a s an i ö z s ü b u t l ar ı n ı g ə t i r mi ş v ə mü ə y y ə n mə n t i q i d ə i l l ə r i r ə l i s ü r m ü ş d ü r . ( 4 4 , s . 1 7 ) Ç . S a s a n i " L e y l i v ə M ə c n u n " p o e m a s ı n ı n " X ə ms ə " d ə d i s s o n an s tə ş k i l et d i y i n i v ə ə s ə r d ə i c t i ma i - s i y a s i mo t i v l ə r i n o l m a d ı ğ ı n ı s ö y l ə y ə n B e r t e l s l ə r a z ı l a ş ma y a r a q y a z ı r : " L e y l i v ə M ə c n u n " d a i c t i ma i - s i y a s i və f ə l s ə f i mə s ə l ə l ə r i n q o y u l u ş u , ə s ə r i n ü mu mi i d ey a s ı a y d ı n b i r ş ə k i l d ə g ö s t ər i r k i , N i z a mi m ə h z b u ə s ə r i n d ə s ü j e t i n m ə h d u d ç ə r ç i v ə s i d ax i l i n d ə d a h a b ö y ü k i d e a l l a r ı n v ə m ü n d ə r i c ə s i g en i ş o l an m ə h ə b b ə t p r o b l e m i n i n h ə l l i n ə ç a l ı ş mı ş d ı r . " ( 4 4 , s . 6 7 ) A l i m i n b u f i k r i i l ə r a z ı l a ş ma q l a , o n u d a ə l a v ə e t mə k i s t ə r d i k k i , " L e y l i v ə M ə c n u n " p o e m a s ı n ı n g i r i ş i n d ə d ə N i z a m i ç o x k ə s k i n s o s i a l p r o b l e m l ə r q a l d ı r mı ş d ı r . S o n z a m a n l a r R u s i y a d a Y . E . B e r t e l s i n y a r a d ı cı l ı ğ ı n a k ö n t ö y b a x ı ş l a r p ö h r ə l ə n mə y ə b a ş l amı ş d ı r . G u y a B e r t e l s i n e l m i f ə a l i y y ə t i n d ə ə s a s y e r i s u f iş ü n a s l ı q – i s l a md a b a ş l ı c a m i s t i k c ə r ə y a n o l an s u f i z mi n ö y r ə n i l mə s i v ə ə l b ə t t ə k i , İ r a n ə d ə b i y y a t ı t a r i x i n i n t ə d q i q i t u t u r . B u r a d a B e r t e l s q a y n a q k i mi t ə k c ə y e n i d ö v r f a r s k l as s i k a s ı n ı d e y i l , e l ə c ə d ə " A v e s t a " n ı , o r t a d ö v r f a r s p a r f i y a n v ə s o ğ d y a z ı l ar ı n ı ar a ş d ı r m a y a c ə l b e t mi ş d i r . 1 9 2 0 - c i i l l ə r d ə P e t r o q r a d d a a n t r o p o s o f d ə r n ə y i n i n r ə h b ə r i o l mu ş v ə b u n a g ö r ə d ə f a r s s u f i m i s t i k l ə r i n i n ə d ə b i y a r ad ı c ı l ı ğ ı n ı t ə d q i q a t o b y e k t i s e ç mi ş B e r t e l s i n ö zü n ü n d ə mi s t i s i zmi u y ma s ı x ü s u s i k i n a y ə i l ə i d d i a e d i l i r v ə n ə z ə r ə ç a t d ı r ı l ı r . Y . E . B e r t e l s y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n b e l ə q a b a a r a ş d ı r ı l m a s ı s o v e t d ö v r ü n d ə ( 1 9 1 7 - 1 9 9 1 ) s i y a s i t e r r o r q u r b a n l a r ı o l mu ş ş ə r q ş ü n a s l a r ı n b i b l i o q r a f i k l ü ğ ə t i n d ə – " İ n s a n l a r v ə t a l e l ə r " ( 1 3 2 ) k i t a b ı n d a ö z ə k s i n i t a p mı ş d ı r . B u l ü ğ ə t d ə r u h a n i t ə r i q ə t v ə m i s t i k d ə r n ə k l ə r i n ü z v ü o l m u ş , y ax u d h ə t t a h ə mi n t ə r i q ə t v ə d ə r n ə k l ə r ə r ə h b ə r l i k e t m i ş r e p r es s i y a q u r b a n l a r ı o l a n ş ə r q ş ü n a s l a r ı n a d l a r ı s a d a l an mı ş d ı r ( P . A . A r e n s k i v ə L . A . N i k i t i n – R o z e n k r ey s er lə r t ə r i q ə t i n i n cə n g av ə r l ə r i ; Y . E . B e r t e l s – P e t r o q r a d a n t r o p o s o f d ə r n ə k l ə r i n d ə n b i r i n i n r ə h b ə r i ; a n a r x o - m i s t i k l ə r ( t a mp l i y er l ə r ) N . R . L a n q v ə A . A . U y t t e n h o v e n ; e l ə c ə d ə g ü l l ə l ə n m i ş M o s k v a t a mp l i y er l ə r i R . N . N i k o l a y e v a , F . B . R o s t o p ç i n , Y . K . Ş u t s k i , M . Q . P o p o v . ) ( 1 3 2 ) M ə l u m o l d u ğ u k i m i , 1 9 2 5 - c i i l d ə B e r t e l s N K V D o r q a n l a r ı t ə r ə f i n d ə n F r a n s a n ı n x e y r i n ə c a s u s l u q d a q o n d a r ma i t t i h a m l a h ə b s e d i l m i ş , S S R İ El ml ə r A k a d e m i y a s ı i ct i m a i y y ə t i n i n i ş ə q a r ı ş m a s ı n d a n s o n r a a z a d e d i l s ə d ə , b u n d a n s o n r a ö z e l m i f ə a l i y y ə t i n i n i s t i q a mə t i n i b i r q ə d ə r d ə y i ş d i r mə l i o l mu ş d u . X ü s u s ə n a l i m A z ə r b a y c a n v ə t a c i k ə d ə b i y y a t l a r ı n ı n p r o b l e m l ə r i n ə , O r t a A s i y ad a d i l s i y as ə t i n ə ü z t u t mu ş v ə S S R İ - n i n m ü s ə l m a n r e s p u b l i k a l ar ı n d a ə r ə b q r a f i k a s ı n d an i mt i n a e t mə y i n z ə r u r i l i y i n i s ü b u t a g i r i ş mi ş d i . A n c a q b u n u d a d e mə k o l m a z k i , s u f i ş ü n a s l ı q b i r e l mi i s t i q a mə t k i mi B e r t e l s i d a h a ma r a q l a n d ı r m a mı ş v ə o , N K V D o r q a n l a r ı n ı n t ə z y i q i a l t ı n d a o n d a n ə l ç ə k m i ş d i . S u f i z m i n ə d ə b i t a r i x i b ü t ü n ö mr ü b o y u a l i mi n a r aş d ı r m a l a r ı n d a l ay i q l i y e r Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|