A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ö r n ə k ü ç ü n d e y ə k k i , g ö r k ə m l i r u s ş a i r i Y . T e r a p i a n o n u n h ə y a t ı n d a ə n mü h ü m h a d i s ə l ə r d ə n b i r i 1 9 1 3 - c ü i l d ə İ r a n a g e t mə s i v ə z ə r d ü ş t i l ə r l ə g ö r ü ş mə s i o l mu ş d u . Bu g ö r ü ş l ə r i n ə d ə b i y e k u n u T e r a p i a n o n u n 1 9 6 8 - c i i l d ə P a r i s d ə n ə ş r o l u n m u ş v ə 1 9 9 7 - c i i l d ə M o s k v a d a y e n i d ə n i ş ı q ü z ü g ö r mü ş " M ə z d ə k i l i k . Z ə r d ü ş t ü n ç ağ d a ş a r d ı cı l l ar ı " k i t a b ı o l m u ş d u . ( 1 6 1 ) B a ş q a b i r g ö r k ə ml i r u s ş a i r i N . A . K l y u y e v " Q a q a r y a s u d b i n a " a d l ı av t o b i o q r a f i k n ə s r ə s ə r i n d ə u z a q İ r a n t o r p aq l ar ı h a q q ı n d a y a z ı r d ı k i , o r a d a " q ı l m a n l a r i n s a n l a r l a ü n s i y yə t ə g i r i r " ( 1 2 5 , s . 2 5 . ) ; m ü ə l l i f el ə c ə d ə b ab i l ə r t ə r i q ə t i h aq q ı n d a m ə l u m a t v e r i r v ə f a r s " x a ç p ə r ə s t ə l ə r i " - r u h p ə r ə s t l ə r v ə m i s t i k l ə r h a q q ı n d a y a z ı r d ı . X X ə s r i n ə v v ə l l ə r i r u s m ə d ə n i y y ə t x ad i m l ə r i n i mü s ə l m a n mi s t i s i z mi q e y r i - ad i d ə r ə c ə d ə m a r a q l a n d ı r ı r d ı ; o n l a r b u n u r u s p r a v o s l a v m i s t i s i z m i n ə q o h u m h e s a b e d i r d i l ə r . M ə s ə l ə n , K l y u y e v r u s s e k t a n t l ı ğ ı n ı n s u f i t ə r i q ə t l ər i i l ə y a x ı n l ı ğ ı n d a n b ə h s e d i r d i . B i r ç o x r u s ş a i r l ə r i v ə f i l o s o f l ar ı s u f i z ml ə x l ı s t o v ç u l u ğ u n , s u f i mə r a s i m r ə q s l ə r i i l ə x l ı s t o v " f ı r l an ma l a r ı n ı n " , m u s i q i v ə p o e z i y a n ı n i l a h i e k s t a z ü s u l u k i m i q a v r a n ı l m a s ı n ı n ü z v i y a x ı n l ı ğ ı n ı s ü b u t e t mə y ə ç a l ı ş ı r d ı l a r . B u n a g ö r ə d ə d ö v r ü n k o n t ek s t i n d ə Y . E . B e r t e l s i n s u f i l i y i n me y d a n a ç ı x m a t a r i x i n ə v ə s u f i z m p o e z i y a s ı n a d ə r i n m a r a ğ ı t a ma mi l ə q a n u n au y ğ u n g ö r ü n ü r . A n c a q r u s i r a n i s t i k as ı n ı n b aş l a n ğ ı c ı n ı , M o s k v a l a t ı n mə k t ə b l ə r i n i n b e ş ş a g i r d i n i ş ə r q d i l l ə r i n i ö y r ən mə k ü ç ü n İ r an a g ö n d ə r ə n I P y o t r q o y mu ş d u r . X I X ə s r i n b i r i n ci y a r ı s ı n d a R u s i y a d a f a r s v ə ə r ə b d i l l ə r i n d ə n b aş q a g ü r c ü , A z ə r b a y c a n , e r mə n i , ç i n , i v r i t , ma n c u r , t ü r k d i l l ə r i d ə ö y r ə n i l i r d i . P e t e r b u r q U n i v e r s i t e t i n d ə a ç ı l mı ş f a r s d i l i k a f ed r a s ı n d a a z ə r b a y c a n l ı ş ə r q ş ü n a s l a r d a n M . Q . K a z ı m b ə y v ə p r o f e s s o r M i r zə C ə f ə r T o p çu b aş o v d ə r s d e y i r d i l ə r . S o n r a l a r Y . E . B e r t e l s mə h z h ə mi n k a f ed r ay a mü ə l l i m k e ç m i ş d i . R u s z i y a l ı l ar ı İ r an ı " ş a i r l ə r ö l k ə s i " a d l a n d ı r ı r d ı l ar , X X ə s r i n ə v v ə l l ər i n d ə i s ə P e t e r b u r q d a ş a i r V y a ç e s l a v İ v a n o v h ə t t a h a f i z i l ə r d ə r n ə y i d ə t əş k i l e t m iş d i . B u d ə r n ə y i n ü z v l ə r i ü ç ü n ə f s a n ə v i f a r s ş a i r i H af i z i n ş əx s i y y ə t i ü l v i m i s t i k p o e z i y an ı s i mv o l i zə e d i r d i . D ə r n ə y i n t ə r k i b i n ə r u s mə d ə n i y y ə t i n i n g ö r k ə ml i x ad i ml ə r i n d ə n L . S . B a k s t , N . A . B e r d y ay e v , S .M . Q o r o d e t s k i , L . D . Z i n o v y e v a - A n n i b a l , V . İ . İ v a n o v , M . A . K u z m i n , V . F . N u v e l v ə K . A . S o mo v d a x i l i d i l ə r . ( 1 0 9 , s . 1 6 7 - 2 1 0 . ) Ş a i r , f i l o s o f , ə d ə b i t ə n q i d ç i V y a ç e s l a v İ v an o v ö z g ü n d ə l i k l ə r i n d ə h a i f zi l ə r i n y ı ğ ı n c a q l a r ı n ı b e l ə t ə s v i r e d i r d i : " H a f i z i t a m a m i l ə s ə n ə t ə b a ğ l ı o l m a l ı d ı r . H ə r g e c ə n i n p r o q r a mı ə v v ə l d ə n d ü ş ü n ü l mə l i v ə b i r g ə h az ı r l an m ı ş p r o q r a m ü z r ə g e t mə l i d i r . D o s t l ar ı n s ə r b ə s t ü n s i y y ət i z a m a n - z a m a n b u p r o q r a mı n n ö v b ə t i n ö mr ə s i n i n i f a s ı i l ə k ə s i l mə l i d i r . B u , h a mı n ı n d i q q ə t i n i b ü t ü n l ü k d ə i cma y a y ö n ə l t mə l i d i r . Bu n ö mr ə l ə r ş e i r l ə r , n ə ğ mə , m u s i q i , r ə q s , n a ğ ı l v ə m ü b ah i s ə o b y e k t i o l a b i l ə c ə k h ə d i s l ə r i n i f a s ı o l a b i l ə r … " ( 1 0 9 , s . 2 0 1 ) " H a f i z i l ə r d ə r n ə y i n i n " b i r i n c i y ı ğ ı n c a ğ ı 1 9 0 6 - c ı i l i n m a y ı n d a S a n k t - P e t e r b u r q d a k e ç i r i l d i . N ö v b ə t i g e cə ü ç ü n y a z ı l mı ş d ə v ə t n a m ə l ə r d ə d ə r n ə k i ş t i r a k ç ı l a r ı P et r o q r ad ı " P e t r o b ağ d ad " a d l an dı r d ı l a r . B u , " 1 0 0 1 g e c ə " n a ğ ı l l ar ı n ı n b a ş v e r d i y i ə f s a n ə v i B a ğ d a d ş ə h ə r i n i n ş ə n i n ə i d i . D ə v ə t l i l ə r i İ r a n v ə ə r ə b n ağ ı l l a r ı n ı n a l ə mi ə h a t ə e t mə l i i d i . H a f i z i l ə r P e t e r b u r q d a p a r l a q Ş ə r q a t m o s f e r i y a r a t m a ğ a ç a l ı ş ı r d ı l a r . B ö y ü k r u s ş a i r i N . S . Q u m i l y o v L . M . R e y s n e r l ə y a z ı ş m a d a " H a f i z " t ə x ə l l ü s ü n ü i ş l ə d i r d i . N . S . Q u m i l y o v u n " T a n r ı ö v l a d ı " p y es i n i n b a ş q ə h r ə m a n ı d a H a f i z i d i . N ə h a y ə t , o r t a ə s r l ə r i n b u Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|