A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
t ə d q i q a t ç ı l a r d a n R . A z a d ə n i n a d ı n ı x ü s u s i ç ə k mə k l a z ı m d ı r . İ s t ər 1 9 7 5 - c i i l d ə n ə ş r e t d i r d i y i " A zə r b a y c a n e p i k ş e i r i n i n i n k i ş a f y o l l ar ı ( X I I - X VI I ə s r l ə r ) " ( 6 ) , m o n o q r af i y a s ı n d a , i s t ə r 1 9 7 9 - cu i l d ə i ş ı q ü zü g ö r mü ş " N i z a m i G ə n c ə v i . H ə y a t ı v ə s ə n ə t i " ( 1 2 ) a d l ı f u n d a m e n t a l ə s ə r i n d ə A z a d ə x an ı m ö z mü ə l l i mi Y . E . B e r t e l s i n n i z a m i ş ü n as l ı q s ah ə s i n d ə k i f ə a l i y y ə t i n i A z ə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı ğ ı n a m ü h ü m t ö h f ə l ə r d ə n b i r i k i m i q i y mə t l ə n d i r mi ş d i r . A l i m, Y . E . B e r t e l s i n n i z a mi ş ü n as l ı q s a h ə s i n d ə k i x i d m ə t l ə r i n i d ü z g ü n q i y mə t l ə n d i r ə r ə k y a z ı r : " Y . E . B e r t e l s i l k d ə f ə o l a r a q N i z a m i ş e i r i n i n b ə d i i m a h i y y ə t i n i o n u n q a b aq c ı l h u m a n i s t mə z m u n u i l ə s ı x ə l a q ə d ə g ö t ü r ü b ö y r ə n m i ş v ə ş ə k l i g ö z ə l l i k l ə r i n , p o e t i k q ə l i b i n a r x a s ı n d a k ı mə n a ü m m a n ı n ı , f ə l s ə f i - f i k r i v ü s ə t i ü z ə ç ı x a r m a ğ a ç a l ı ş mı ş d ı r . Y . E . B e r t e l s i n N i z a m i ş e i r i s a h ə s i n d ə k i ar a ş d ı r m a l a r ı c ə s a r ə t l ə d e mə k o l a r k i , b ü t ü n d ü n y a n i z a m i ş ü n as l ı ğ ı n ı n m ü v ə f f ə q i y y ə t l ər i n d ə n d i r v ə ş a i r i n g ə l ə c ə k t ə d q i q a t ç ı l a r ı n a b u s ə n ə t i n b i r ç o x s i r l ə r i n ə y i y ə l ə n mə k ü ç ü n b aş l an ğ ı c v e r i r . " ( 1 2 , s . 1 9 3 ) A z a d ə x a n ı m b ü t ü n y a r ad ı c ı l ı ğ ı b o y u ö z m ü ə l l i mi B e r t e l s i n e l mi i r s i n i n ö n ə mi n d ə n d an ı ş m a q d a n y o r u l m a mı ş d ı r . K e ç ə n y ü zi l l i y i n 9 0 - c ı i l l ə r i n d ə o , B e r t e l s i n h əy a t v ə f ə a l i y y ə t i n ə b i r n e ç ə mə q a l ə h ə s r e t m i ş v ə b u b ö y ü k a l i m i n e l m i i r s i n i n h ə l ə d ə ö z ə h ə mi y y ə t i n i q o r u y u b s ax l a ma s ı f i k r i n i i r ə l i s ü r mü ş d ü r . X ü s u s i h a l d a , 1 9 9 2 - c i i l d ə A z ə r b a y c a n M i l l i E l m l ə r A k a d e m i y a s ı " X ə b ə r l ə r i " n i n Ə d ə b i y y at , d i l v ə i n c ə s ə n ə t s e r i y a s ı n d a d ə r c e t d i r d i y i v ə g ö r k ə m l i ş ə r q ş ü n a s ı n a n a d a n o l m a s ı n ı n 1 0 0 i l l ik y u b i l e y i n ə h ə s r e t d i y i " N i z a m i G ə n c ə v i y a r a d ı c ı l ı ğ ı Y . E . B e r t e l s t ə d q i q a t ı n d a " m ə q a l ə s i n d ə o x u y u r u q : " M ə n ə o n u n ( Y. E . B e r t e l s i n – A . B . ) s o n ü ç a zə r b a y ca n l ı a s p i r an t l a r ı n d a n b i r i o l m a q n ə s i b o l u b . T ə l ə b ə s i k i m i o n u n k e ç d i y i k eş mə k e ş l i h ə y a t y o l u n u v ə e l m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n b ü t ü n mə r h ə l ə l ə r i n i i z l ə mi ş ə m – q i b t ə v ə r i q q ə t h i s s i l ə . O , g ə n c y a ş l ar ı n d a n f ə a l i y y ə t ə b a ş l ay ı b v ə b u f ə a l i y y ə t i n h ə r z a m a n k ə s i m i d ü n y a ş ə r q ş ü n a s l ı ğ ı n a , Ş ə r q x a l q l ar ı v ə o n l a r ı n mə n ə v i i r s i n ə x i d mə t d i r ." ( 1 3 , s . 7 ) Y . E . B e r t e l s i n b i r n i z a m i ş ü n as k i mi n o v a t o r l uğ u n u n ç o x s a y l ı y ö n l ə r i n i m ü ə y y ə n l ə ş d i r ə n A z ad ə x an ı m ə s a s d i q q ə t i f ə r d i y a r a d ı cı l ı q b a ş l a n ğ ı c ı n ı n g ü c ü n ə , " q ə l b i n p o e t i k a s ı " n a , l i r i k - d r am a t i k m ə q a mı n ü s t ü n l ü y ü n ə , k l a s s i k Ş ə r q p o et i k a s ı n d a N i z a mi n i n t ə k r a r e d i l mə z l i y i n i n m ü ə y y ə n l ə ş d i r i l mə s i n ə y ö n ə l d ə r ə k y a z ı r : " F i k r i - n ə z ə r i v ü s ə t , ə d ə b i h ad i s ə l ə r ə q l o b al mi q y a s d an , ü mu md ü n y a ə d ə b i y y at ı n ı n q a n u n a u y ğ u n l u q l a r ı i ş ı ğ ı n d a n ü f u z – ü m u m i y y ə t l ə Y . E . B e r t e l s e l m i ü s l u b u n a x a s o l a n b u k e y f i y y ə t l ə r o n u n N i z am i s ə n ə t i n i n t ə d q i q i n ə a i d y a z ı l a r ı n ı n d a b a ş l ı c a mə z i y y ət l ər i n d ən d i r . N ə z ə r i - m e t o d o l o j i a x t a rı ş l a r , f ə l s ə f i - es t e t i k ü mu mi l ə ş d i r mə l ə r , t ar i x i l i k i l ə m ü a s i r l i y i n v ə h d ə t i o n l a r ı s ə c i y y əl ə n d i r i r . " ( 1 3 , s . 9 ) A z ə r b a y c a n ı n f i l o s o f - n i z a m i ş ü n a s l a r ı n d a n Z ü m r ü d x a n ı m Q u l u z a d ə d ə Y . E . B e r t e l s i b i r ş ə r q ş ü n as a l i m k i m i y ü k s ə k q i y mə t l ə n d i r i r v ə o n u n A v r o p a ş ə r q ş ü n a s l a r ı a r a s ı n d a f ə r q l i m ö v q e y ə m a l i k o l d u ğ u f i k r i n i i r ə l i s ü r ü r . Ey n i z am a n d a Z . Q u l u z a d ə B o l d ı r e v i n b e l ə b i r mü d d ə a s ı i l ə r az ı l a ş ı r k i , Q ə r b a l i ml ə r i n i n a d ə t ə n d ü n y a d a n t a m t ə c r i d o l u n m a , d a x i l i a l ə m ə q a p ı l ma k i mi ş ə r h e t d i k l ə r i s u f i z m d ə Y . E . B e r t e l s e l m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n l a p b aş l an ğ ı c ı n d an h u ma n i s t c i z g i l ə r , c a n l ı i n s a n d u y ğ u l a r ı , f ə a l l ı q ü n s ü r l ə r i a x t a r m ı ş d ı r . ( 1 2 8 , s . 4 0 ) " F ü zu l i n i n q ə s i d ə l ə r i " mo n o q r af i y a s ı n ı n m ü ə l l i f i V . F e y z u l l ay e v a d a t ə d q i q a t o b y ek t i i l ə b a ğ l ı o l a r a q Y . E . B e r t e l s i n Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|