A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
s i m v o l i k k o n s t r u k s i y a l a r ı n ı y a r a t mı ş b ü t ö v b i r sı r a mə k t ə b l ə r d ə n ( X o r a s an , H e r a t v ə b .) i b ar ə t d i r . " N u r ə l - ü l u m. Ş e y x Ə b ü l h ə s ə n X ə r ə q a n i n i n h əy a t ı " ə s ə r i n ə ş ər h l ə r i n d ə B e r t e l s q e y d e d i r d i k i : " B i z ə g ə l i b ç a t mı ş ə n m ü h ü m i l k i n q ay n aq l ar n ə ş r o l u n d u q c a b i z g ö r mə y ə b a ş l a y ı r ı q k i , v a h i d s u f i z m h a q q ı n d a ə v v ə l k i f i k i r l ə r , h ə t t a a ğ n a ğ a z n ə z ə r i y y ə s ə v i y y ə s i n d ə b e l ə b i r k ə n a r a q o y u l m a l ı d ı r ; ç ü n k i h ə m i n n ə z ə r i y y ə b i zi n ə i n k i i r ə l i y ə a p a r mı r , ə k s i n ə , b i z i ma r a q l a n d ı r a n h ad i sə n i n d ü z g ü n q i y mə t l ə n d i r i l m ə s i y o l u n d a b a ş l ı c a m a n eə l ə r d ə n b i r i n ə ç e v r i l i r . " ( 9 6 ) S u f i z mi n v ə t ə n i k i mi Y . E . B e r t e l s İ r a q ı n a d ı n ı ç ə k i r . M ü s ə l ma n mi s t i k mə k t ə b i n i n n ö v b ə t i i n k i ş a f mə r h ə l ə s i i s ə mə r k ə z i N i ş a p u r ş ə h ə r i o l an " X o r a s an m ə k t ə b i " i l ə b a ğ l ı d ı r . D a h a s o n r a İ r a q ı n t ə s i r i z ə i f l ə y i r , s u f i z m t ə l i m i i s ə X o r a s a n s ə r h ə d l ə r i n i a ş a r a q u z a q l a r a , o s ı r a d a n i n d i k i Azə r b a y ca n ə r a z i s i n ə y a y ı l ı r . A n c a q s u f i z m t a r i x i n i v ə s u f i l ə r i n f ar s d i l l i ə d ə b i a b i d ə l ə r d ə ö z ə k s i n i t a p mı ş o b r a z l ı - t er mi n o l o j i d i l i n i t ə h l i l e d ə r k ə n B e r t e l s i s t ə r - i s t ə m ə z s u f i z m i n ə n ə n ə v i mü s ə l ma n s ü n n i t ə r i q ə t i i l ə n i s b ə t i p r o b l e m i i l ə q a r ş ı l aş ı r d ı . Y e v g en i E d u a r d o v i ç i n f i k r i n cə , " s u f i z m q ı r ı l ma z ş ə k i l d ə Q u r a n l a b a ğ l ı d ı r , ç ü n k i o n u n a y ə l ə r i n i n a l l e q o r i k mə n a l a n d ı r ı l m a s ı n ı b i z h ə l ə i l k s u f i mü r ş i d l ə r i n d ə g ö r ü r ü k " . ( 1 0 3 ) A l i m s u f i m i s t i k y o l u n u n ə s a s m ə r h ə l ə l ə r i n i t u t u ml u v ə k o n s e p t u a l ş ə k i l d ə s ə c i y y əl ə n d i r mə y ə n a i l o l mu ş d u r . Ö z ə l l i k l ə t ə d q i q a t ç ı ü ç ə s a s mə r h ə l ə mü ə y y ə n l əş d i r i r : ş ə r i ə t , t ə r i q ə t v ə h ə q i q ə t . B i r i n ci mə r h ə l ə – h ə r f i mə n a d a h ə r b i r m ö m i n mü s ə l m a n ı n ə mə l e t mə l i o l d u ğ u a l i q a n u n u n y e r i n ə y e t i r i l mə s i d i r . M ü s ə l ma n l ı ğ ı q ə b u l e t m i ş i n s a n i s l amı n ə s a s e h k a ml a r ı n ı t a m a m m ə n i ms ə d i k d ə n s o n r a o n u n q a r ş ı s ı n d a t ə r i q ə t – h ə r f i mə n a d a " y o l " a ç ı l ı r . " T ə r i q ə t " t e r m i n i n i b i r ço x h al l ar d a " s ü l u k " ( s ə y a h ə t , s ə f ə r ) t e r m i n i ə v ə z e d i r , s u f i - m i s t i k i s ə s ə y y a h a d l an dı r ı l ı r . B e l ə l i k l ə , s ə y a h ə t , y o l çu l u q İ l a h i h ə q i q ə t ə a p a r a n y o l k i m i a n l aş ı l ı r . M a r a q lı d ı r k i , " İ s k ə n d ə r n a m ə " p o e ma s ı n d a N i z a m i G ə n c ə v i h ö k m d a r v ə s ə r k ə r d ə İ s k ə n d ə r i s ə y y a h a ç e v i r i r v ə o n u s u f i o b r a z l ı l ı ğ ı r u h u n d a t ə s v i r e d i r . " S u f i z m i n m ə n ş ə y i v ə s u f i ə d ə b i y y a t ı n ı n me y d an a ç ı x ma s ı " ( 1 5 7 , s . 5 0 8 ) a d l ı t a r i x i - ə d ə b i o çe r k i n d ə B e r t e l s y a z ı r : " S ə y ah ə t o b r az ı y a r ad ı l d ı ğ ı ü ç ü n , t ə b i i k i , y o l d ak ı d a y a n a c a q l a r o b r a zı d a me y d a n a ç ı x ma l ı d ı r . B u d a y a n ac a q l a r ı v ə y a ş ə x s i y y ə t i n mə n ə v i t ə k a mü l mə r h ə l ə l ə r i n i s u f i l ə r " m ə q a m " a d l a n d ı r ı r d ı l a r . M i s t i k y o l u n b a ş l a n ğ ı c ı v ə y a i l k d a y a n a c a q k i m i " t ö v b ə " - ş ə r i ə t ə f o r ma l mü n a s i b ə t i ar a d a n q a l d ı r ma q q ab i l i y y ə t i n ə z ə r d ə t u t u l u r d u . İ k i n c i mə r h ə l ə e h t i y a t k a r lı q d ı r ( v ə r ə ) k i , b u mə q a m d a h a l a l ı n h ar a m d a n ay r ı l ma s ı q a b i l i y y ə t i n ə z ə r d ə t u t u l u r . E h t i y a t k a r l ı ğ ı n a r d ı n c a ü ç ü n c ü m ə r h ə l ə – ö z ü n ü s a x l a m a q ( z ö h d ) g ə l i r . B e r t e l s b u n u b e l ə i z a h e d i r : " X ə s r d ə z ö h d a n l a y ı ş ı g ö z ə l p a l t a r , mə n z i l , y e mə k v ə q a d ı n d an i mt i n a e t m ə k d ə n t u t m u ş h ə r b i r a r z u d a n v ə h ə r c ü r m ə n ə v i i s t ə k d ə n ə l ç ə k mə y ə q ə d ə r g e n i ş l ə n i r . " ( 1 5 7 , s . 5 0 9 ) D ö r d ü n c ü m ə r h ə l ə y o x s u l l u q ( f ə q r ) o l u b , d ü n y a n e mə t l ə r i n d ən v ə v a r - d ö v l ə t d ə n k ö n ü l l ü ə l çə k mə y i b i l d i r i r ; f i z i k i y o x s u l l u q r u h u n zə n g i n l i y i d i r . D ö r d ü n c ü m ə r h ə l ə d ə n b e ş i n c i d a y an ac a q d o ğ u r ; b u – s u f i n i n ə s as m ə z i y y ə t i o l an s ə b r d i r . S ə b r – h ə m s e v i n c i , h ə m d ə b ə d b ə x t l i y i s a k i t q a r ş ı l a m a q , r u h i s a k i t l i k v ə i t a ə t d e mə k d i r . A l t ı n c ı d a y an a c a ğ ı s u f i l ə r t ə v ə k k ü l – T a n r ı y a s ı ğ ı n m a q a d l a n d ı r ı r l a r . S u f i b u a n l a , b u g ü n l ə y a ş a y ı r , s ab ah k ı g ü n Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|