SSRİ-nin dağılması ilə baş verən boşluqdan istifadə
edərək ya ölkəmizdə gözü olan xarici müdaxiləçilə
rin sifarişlərini yerinə yetirirdi, ya da öz şəxsi mə
nafelərin həyata keçirməklə cəmiyyətdən daha artıq
pay qopartmağa səy göstərirdilər. Ona görə də AXC-
Müsavat cütlüyü özlərinə dayaq tapa bilmədi. Onların
xalqa zidd niyyətləri isə iflasa uğradı. Həmin
partiyalar iqtidarda təmsil olunmalarma baxmayaraq
dövlətçiliyin sükanını əllərində saxlaya bilmədilər.
Yeni Azərbaycan Partiyası isə öz üzərinə düşən tarixi
missiyanı ləyaqətlə, şərəflə yerinə yetirdi. Xalqın
Yeni Azərbaycan Partiyası ətrafındakı mütəşəkkilliyi
onun 2 1 - 2 2 dekabr 1999-cu ildə keçirilən birinci, 21
noyabr 2001-ci ildə keçirilən ikinci və 26 mart 2005-
ci ildə keçirilən üçüncü qurultaylarında bir daha
təsbit edilmişdir.
Hazırda ölkə üzrə partiya üzvlərinin sayı 505
mindən artıqdır. Gəncədə isə partiya üzvlərinin sayı
23 min 525 nəfəri ötüb keçmişdir. Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevin 2007-ci il 9 fevral tarixli
sərəncamı ilə həmin ilin «Gənclər ili» elan edilmə
sindən sonra partiyanın mövqelərinin gənc qüvvələr
hesabına daha da gücləndirilməsi cəmiyyət həyatında
baş verən ən mühüm hadisələrdən biri kimi qiymət
ləndirilməlidir.
Heydər Əliyev tərəfindən bünövrəsi qoyulmuş
milli birlik, mütəşəkkillik və ictimai həmrəylik
ideyası Ümummilli liderimizin hakimiyyətə ikinci
108
qayıdışından sonra tezliklə öz bəhrəsini verdi. Xalq
mütəşəkkil oldu və ölkəni həm daxildən, həm də
xaricdən parçalamaq istəyən qüvvələrin qarşısına
sipər çəkdi. Haqq qalib gəldi. Bu gün xalqın
mütəşəkkilliyi yenilməz bir qüvvəyə çevrilmişdir. Bu
yenilməz qüvvə ölkə prezidenti İlham Əliyevin
ətrafında sıx birləşmişdir. Bu birlik gündən - günə
artır, güclənir və möhkəmlənir.
2) ictimai - siyasi sabitlik
Müstəqilliyin
elan
edilməsindən
sonrakı
müddətdə ictimai - siyasi sabitlik yaradılması ən
vacib bir məsələ kimi qarşıda dururdu. Aydındır ki,
müstəqilliyin elan edilməsi özü ilə birlikdə bir sıra
geostrateji
məsələlərin
də
həll
olunmasını
zəruriləşdirirdi.
Azərbaycanın
müstəqillik
əldə
etməsinin qonşu dövlətlərdə və beynəlxalq aləmdə
necə
qiymətləndiriləcəyini
nəzərə
almadan
ölkədaxili problemlərin həllinə nail olmaq mümkün
deyildi. Həmçinin, nəzərə almaq lazım idi ki, Cənubi
Qafqazda böyük strateji əhəmiyyətə malik olan
Azərbaycan torpaqlarına strateji mövqeyi üçün
marağı olan ölkələrin görünməyən əllər uzanırdı. Bu
əllər bir tərəfdən Azərbaycanla düşmənçilik edən
Ermənistanı qabağa itələyirdi, digər tərəfdən ölkənin
daxilindəki təxribatçı ünsürləri idarə edirdi. Buna
görə də Azərbaycanda ictimai - siyasi vəziyyət çox
çətin idi. Bir tərəfdən xarici müdaxilələr ciddi prob
lemlər yaradırdı, digər tərəfdən ölkədə hakimiyyət
109
üstündə çəkişmələr baş verirdi. Ölkədaxili çəkişmə
lər Ermənistan qüvvələrinə Azərbaycan torpaqlarını
zəbt etməyə daha artıq şərait yaradırdı. Azərbaycanın
əraziləri hakimiyyət uğrunda gedən çəkişmələrin
nəticəsində düşmən əlinə keçirdi. 1992-ci ildə əsrin
faciəsi olan «Xocalı faciəsi» baş verdi. Xocalının
süqutunun başlıca səbəbi bundan ibarət idi ki, ölkəyə
rəhbərlik edən Ayaz Mütəllibov səriştəsiz idi. İctimai
- siyasi hadisələri yaxşı qiymətləndirə bilmirdi. Bu
zəif yeri yaxşı başa düşən təxribatçı qüvvələr
bilməmiş deyildi ki, xalq üzünü Heydər Əliyevə
çevirə bilər. Odur ki, ölkədə daha artıq qarışıqlıq baş
verməsi üçün hakimiyyət uğrunda canfəşanlıq edən
AXC tərəfdarlarını fəallaşdıradılar. Ölkədə erməni
müdaxiləsi davam etdiyi vaxtda AXC-çilər mitinqlər
təşkil edirdilər. Torpaq müdafiəsiz qalmışdı. Ona
görə də məğlubiyyət - məğlubiyyət arxasınca gəlirdi.
«Xocalı faciəsi»də belə baş verdi. Xocalı Ağdama
açılan koridor idi. Ermənilər bu koridora sahib olmaq
üçün dəridən - qabıqdan çıxırdılar. Bunun üçün
məqam yetişdi. Onlar Xankəndindəki Rusiyaya
məxsus 366-cı motoatıcı polkun yardımı ilə Xocalını
ələ keçirə bildilər. Belə qarma - qarışıq dövrdə
ölkədə üç əsas dağıdıcı qüvvə də baş qaldırmışdı. Bi
rincisi, Şimal rayonlarının hesabına «Ləzgi dövləti»
yaradılması, ikincisi, Cənub rayonlarının əsasında
«Talış - Muğan Respublikasının» yaradılması,
üçüncü isə Mərkəzdə quberniyalar yaradılması ide
110
yasından ibarət idi. Bu zaman xalq Ümummilli lider
Heydər Əliyevi hakim iyyətə qaytardı. 1993-cü ilin
avqustunda Əlikram Hümbətovun başçılığı
ilə
yaradılmış qondarma «Talış Muğan Respublikası»
Heydər Əliyevin qətiyyəti ilə ləğv edildi.
1994-cü il oktyabrın 4-də G əncədə Surət
Hüseynovun tərəfdarlan icra hakimiyyətinin binasmı
tutdular. Bakıda qiyamçıları müdafiə edən iki hərbi
hissə də dövlət çevrilişində iştiraka cəlb olundu.
Oktyabrın 3-dən 4-nə keçən gecə Prezident Heydər
Əliyev radio və televiziya ilə xalqa müraciət etdi.
Xalqın Heydər Əliyev ətrafında sıx birliyini görən
qiyamçılar geri çəkilm əli oldular. Heydər Əliyevin
xalqa
müraciətində
deyilirdi:
«Bilin
ki,
indi
Azərbaycanın
sərhədlərində
bizim
qəhrəm an
ordumuz, cəsur oğlanlarımız, övladlarımız torpaqla
rımızın keşiyində durduğu bir vaxtda Azərbaycan
torpaqlarını təcavüzdən qoruduğu vaxtda ölkəmizin
tarixində belə bir vəziyyətin yaranması Azərbaycan
torpaqlarına olan təcavüzə köməkdir, respublikamızın
ərazi bütövlüyünə, müstəqilliyinə xəyanətdir».1
1994-cü il mayın 12-də Qırğızıstanın paytaxtı
Bişkək şəhərində Ermənistanla atəşkəs haqqında
razılıq əldə edildi. Ölkədə sabitliyin, sülhün və əmin
- amanlığm əldə edilməsinə etibarlı zəmin yaradılmış
1 Bax: Heydər Əliyev. Respublika Milli Televiziyası və radiosu ilə
xalqa müraciəti. 4 oktyabr, 1994-cü il. «Müstəqilliyimiz əbədidir».
Bala, 1997, 2-ci cild, s.360.
111