R edaktor:
İsrafil İsmayılov
Yeni A zərbaycan Partiyası
G ən cə ş ə h ə r Təşkilatının sə d ri
Rəyçi:
Nizami Cəfərov
A M E A -nın m ü xbir üzvü, p rofessor
Yusifov Mübariz İmran oğlu. Azərbaycançılıq.
Bakı, «Elm və təhsil», 2010. -1 3 2 səh.
Kitabda azərbaycançılıq ideyalarının ümumi prinsipləri
barədə bəhs olunur. Azərbaycançılıq ideyaları ictimai şüur for
ması olmaq etibarı ilə tarixi bir kateqoriyadır. Azərbaycançılıq
ideyaları özündə tarixiliyi və müasirliyi, ənənə və varisliyi, ic
timai psixologiyanı və etnik təfəkkürü birləşdirir. Azərbaycan-
çılıq tarixən ictimai şüur forması kimi mövcud olmuşdur. Müs
təqil dövlətçilik şəraitində isə azərbaycançılıq milli şüur for
masına çevrilir. Kitabda azərbaycançılıq ideyaları məhz tarixlə
müasirliyin qovşağında izah edilir. Kitab Heydər Əliyev irsinin
gənc nəslə öyrədilməsi və mənimsədilməsi məqsədi ilə ha
zırlanmışdır. Kitabdan eləcə də politoloqlar, müəllimlər və ic
timai - siyasi hadisələrlə bağlı tədqiqat aparanlar faydalana
bilərlər. Rəy və təkliflər üçün müəllif əvvəlcədən oxuculara
öz təşəkkürünü bildirir.
ISB N 9 7 8 -9 9 5 2 -8 0 9 -8 4 -8
© «Elm və Təhsil», 2010
G iriş
AZƏRBAYCANÇILIQ İDEYALARI HAQQINDA
Biz tarixi köklərimizi həmişə iftixar hissi ilə
qiymətləndirməliyik və tarixi köklərimizin mənasını
dünyaya bəyan etməliyik, yaymahyıq, təbliğ etməliyik,
onunla fə x r etməliyik. Eyni zamanda, öz milli-mənəvi
dəyərlərimizi ümumsbəşəri dəyərlərlə birləşdirib,
zənginləşdirdi Azərbaycan xalqının ümumi dəyərlərini,
m ənəvi dəyərləriniyaratmahyıq.
Heydər Əlyiev
Azərbaycançılıq ideyaları özünün tarixi etibarı
ilə qədim dövrlərlə səsləşir. Azərbaycançılıq ideya
ları Azərbaycan xalqma məxsus etnik və psixoloji
amillərlə, ictimai təfəkkürün qaynaqları ilə, xalqın
məişət həyatı ilə dərindən bağlı olan düşüncə və
təsəvvürlər
bazasmda
yaranır.
Azərbaycançılıq
ideyalarının formalaşmasında insan və cəmiyyət
amili xüsusi yer tutur. Hər bir insan cəmiyyətin bir
üzvüdür. Cəmiyyətdə özünəməxsus mövqe tutan hər
bir şəxs bu və ya digər ideyanm yaradıcısı ola bilər.
Lakin hər bir fərdi ideya cəmiyyətin ümumi
psixologiyasını, təsəvvür və təfəkkürünü təyin edə
bilmir. Cəmiyyət həyatı üçün ümumi xarakter
daşıyan ictimai fikir və düşüncələr zaman - zaman
yetkinləşərək bütöv bir sistemə çevrilir. Cəmiyyət
həyatında bütövləşən ictimai ideyalar cəmiyyət
üzvlərinin ictimai xarakterini təyin edir. Bütün
3
ictimai ideyaların mahiyyəti milli şəxsiyyət obrazının
yaranması ilə nəticələnir. Belə ki, məsələn azərbay-
cançılıq ideyalrı mühitində formalaşan azərbaycanlı
obrazı beynəlxalq ictimaiyyətə özünəməxsus xa
rakterə malik olan milli bir şəxsiyyət nümunəsi kimi
təqdim edilir. Azərbaycançılıq ideyalrı ümumilikdə
azərbaycançılıq anlayışının özünü formalaşdırır.
Azərbaycançılıq ideyalrı azərbaycançılıq anlayışı ilə
üzvi şəkildə bağlıdır. Yəni bu ideyalar mövcud ol
masa, yaranmasa, formalaşmasa, yetkinləşməsə azər-
baycançılıq anlayışından danışmaq mümkün deyildir.
Başqa sözlə, azərbaycançılıq ideyalrı bütövləşir,
ümumiləşir və azərbaycançılıq anlayışını yaradır.
Azərbaycançılıq anlayışının yaranmasında ümumilə
şən azərbaycançılıq ideyalımın bazasını ictimai tə
fəkkürün mövcudluğu, milli - mənəvi dəyərlər və
müstəqil dövlətçilik ənənələri təşkil edir. Azərbay-
cançılıq anlayışının özü isə cəmiyyət həyatında çox
mühüm ictimai, siyasi, ideoloji və hərəkətverici əhə
miyyət daşıyan milli şüur mənasında başa düşülür.
Beləliklə, azərbaycançılıq anlayışının daxili məzmu
nunu
qısa
olaraq
belə
xarakterizə
etmək
mümükündür: azərbaycançılıq ictimai təfəkkürün
canlanması ilə yaranan, milli mənəvi dəyərlər
bazasında yetkinləşən
və
müstəqil
dövlətçilik
ənənələri əsasında formalaşan milli şüurdur. Bu o
deməkdir ki, ictimai təfəkkürdə milli ideyalar
yaranmasa milli - mənəvi dəyərlər də meydana gələ
4
bilməz. İctimai təfəkkür bazasında yaranan milli -
mənəvi
dəyərlər
isə
dövlətçiliklə
qorunur,
zənginləşir və inkişaf edir. Dövlətçilik olmadan milli
ideyalar ancaq
lokal
səviyyədə
qalmaqla
məhdudlaşır. İctimai təfəkkür cəmiyyətlə birlikdə
yaşadığı üçün həm tarixidir, həm də müasir.
Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər
Əliyev öz çıxışları zamanı milli ideyaların formalaş
m asında, tarixliyin və müasirliyin dialektik vəhdət
təşkil etdiyini dönə-dönə bəyan etmişdir.1
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
Əliyev milli ənənələrin qorunub saxlanmasında tari
xiliyin, milli ideyaların bəşəri ideyalarla qovuşdurul-
masmda isə müasirliyin əhəmiyyətli rol oynadığını
göstərir.2
Bu mənada milli ideyalar təkcə tarixi kateqoriya
deyil, həm də müasirdir, daimidir və gələcək
nəsillərin sərvətidir. Milli şüur anlayışına gəldikdə
isə onun başlıca əlamətlərini
aşağıdakı kimi
səciyyələndirmək olar:
1 Bax: Heydər Əliyev. Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılmasının
altına ildönümünə həsr olunmuş təntənəli iclasdakı nitqi «Xalq
qəzeti» , 24 noyabr, 1998: Heydər Əliyev. Müstəqillik yolu Bakı,
1997, 67-75.
2 Bax:İlham Əliyev Gəncə şəhər ictimaiyyəti qarşısında nitqi.
«Azərbaycan» qəzeti, 19 iyun, 2004; İlham Əliyev Cəncə şəhər
ictimaiyyəti qarşısındakı nitqi. «Xalq qəzeti», 12 fevral, 2010;
İlham Əliyev Ağdaş və Göyçay rayonlarında ictimaiyyət qarşısın
dakı niqti. «Xalq qəzeti», 13 fevral 2010; Əlavə olaraq bax: «Res
publika» qəzeti, 26 oktyabr 2004.
5
