N1(6) mart 2013
14
o üzünə,
bu üzünə göz gəzdirdi, ölçdü-biçdi, ər-əskiyini
ortaya çıxardı. Bundan sonrakı kərpiçlər daha saf, səliqəli
olacaqdı. Bir şərtlə, kürə yaxşıca qızdırılmalıydı.
Həyətdə bir gözəl şax tut vardı, doğrudu, qocal-
mışdı, putlamışdı. Dava illəri onun meyvəsi qonum-
qonşunun dadına çatmışdı. Bir gün, bir axşam çağı
bacı işdən dönəndə az qaldı səhərcə sağ-salamat qoyub
getdiyi eşiyi tanımasın. Evin, otağın başına gələn indi
həyətin başına gəlmişdi. Elə bil həyətin də damı, taxta-
puşu varmış, söküb götürmüşdülər, yayın günü, payız
dönəli həyət qalmışdı çır-çılpaq, başaçıq, yalın. Şax
tutun yarmaça odunları kürənin altında, sobanın ağzın-
dan qopan alovda qovrulmaqda, yanmaqda idi.
Kərpiç bişdi, çıxdı, soyudu, üst-üstə qalaqlandı.
Oğlan işin yeni
mərhələsinə elə girişdi ki, qapı-qonşu
tamaşasına yığışdılar.
Qonşuda bir qız da vardı. Davadan qabaq Meh-
manda gözü bardı. Onun sağ qayıtmağıyla qonşu qızın
şövqü kükrəmişdi. Mehman o sarıdan hələ öz rəyini
söyləməmişdi. Çəpər başında görünən qız bir axşamüstü
Mehmanın bacısının çağırmağıyla onlara gəldi. Qonşu
qız bəlkə, gəlin kimi bir otağında gərdək arxasında otu-
racağı evin tikilişində yaxından iştirak etməyə başladı.
Qız, maşallah, oğlandan güclü, təpərliydi. Palçıq qat-
maq gərəkdi, donunu dizindən yuxarı çırmayıb girdi pal-
çıq içinə, qıçlarında, ayaqlarında cəngavər təpəri vardı. Nə
iş desən, Mehmanın ağzından çıxmamış onu gördü, hələ
desən, Mehmanı başa saldı ki, təkcə bir divarı yox, arxa-
nı, yanı da söküb yenidən kərpiçlə hörmək yaxşı olar. Ana
və bacısı qonşu qızın gəlməyindən cox sevindilər, özlərinin
deyə bilmədiyini bu qızın dilincə deyə bilərdilər. Deyə
bilərdilər ki, bala, başına dönüm, qabaqdan payız gəlir, ya-
ğışlar başlayacaq. Onun ardınca ağzıqara qış burum-burum
qarıyla. Bizi yağışda-qarda çöldəmi yatırtmaqdı fikrin?
Bunları qonşu qız Gülövşə deməliydi.
Onu demək
əvəzinə, Mehmanı qızışdırır, söküb qoyurdular yerə.
Çaylaqdan axşam, gecələr daş daşımağa başladılar.
Mehmanın evi yola yaxındı, aşağı kəndə, bazar-
dükana gəlib-gedənlər həyətin qabağından ötürdülər.
Mehman oğlanın həyətində gedən quruculuq onları da
maraqlandırırdı. Tanış-biliş səsləyirdi:
- Mehman, işin irəli.
- Mehman, işin avand olsun! Xeyirliyə tik.
- Gün o gün olsun, tezliklə qurtarıb orada bir yaxşı
toy vurdurasan!
Payız doğrudan-doğruya gəldi. Onda gəldi ki,
Mehman ata mülkünün divarlarını tikib qurtarmış-
dı. Qənşəri kərpiçdən, arxaları çaylaq daşından başa
gəlmişdi. Taxtapuş cəncəldi. Köpəyoğlu faşistin dam-
divarını göydən gurultuyla enən bomba çətinliklə uçu-
rurdu. Bunun ata mülküsə himə bənddi, sökməsə, vax-
tında aşırıb yerə qoymasa, bəlkə, anası, bacısı bir gün
himə bənd olan taxtapuşun altında qalacaqdılar. Meh-
man da davadan qayıdıb
görəcəkdi nə ana var, nə bacı.
Onu qınamalı deyildi. Odur ki, payız yağışları başlayıb
töküləndə ana və bacı qonşunun bir otaqçasına sığın-
malı oldular. O, sallama kəsir, qabırğa doğrayır, taxta-
puşun quramasını qovzayırdı.
- Mən taxtapuşu elə quracam ki, ora da yaşanmalı
olsun.Yayda yox təkcə, qışda da. Buna Avropada man-
sard deyirlər.
Qışın ilk qarı ələnib yer üzünü ağardanda Gülöv-
şənin gələcək qayınanası və baldızı gələcək gəlinlərinin
otağından yenidən öz ev-eşiklərinə qayıtdılar. Köhnə
evin tənəkə dəmir örtüyü çürüyüb təndirdən çıxan qaz-
mağa çevrilmişdi. Onu yenidən qabırğa-sallamalara
mıxlamaq çətin oldu. Mehmanın ustalığı sayəsində
taxtapuş da başa gəldi. Bacı gördü ki, taxtapuş tarix
kitablarında
gördüyü sərkərdələrin, bəlkə, Nikolayın
başındakı üçbucaq börkə bənzəyir.
Mehman davadan qayıdanda ana-bacı onun da-
nışığında, davranışığında bir yadlıq sezmişdi. Bacısı
Mənzər görmüşdü ki, qardaşının gözü-qaşı dəyişmiş
təkidi. Oğlanda onların hələ yovuşa bilmədikləri əla-
mətlər sezilmişdi. Ona alışmışdılar. Güllə-boran, top-
tüfəng, yad ölkələr adamı dəyişdirib.
Amma oğlanın söküb yenidən tikdiyi evin bu
sayaq bambaşqa cildə girməyi ana-qızı mat-məəttəl
qoymuşdu. Ana çıxırdı eşiyə, aralanırdı həyət qapısına
sarı, dönüb ürkə-ürkə baxırdı ev-eşiyə. Divarın biri ala,
biri qara, taxtapuş da o yöndə. Bu mənzili onun doğ-
ma övladı öz əliylə qurmuşdu.
Di gəl arvad doğmaca
yurdundan üşənirdi. Ananın elə bil altına su çıxmışdı,
dədə-baba qaydasınca bardaş qurub palaz-kilim üstdə
otura bilmirdi. Oğlan otaqların içini də suvamış, ağart-
mışdı. Divarlar arvada gözünü ağardırdı.
Qurban təpəsində bir bənna kişi vardı. Bu yerin bi-
rinci özül qoyanı, ev tikəni o idi. Bax haman o ustanın
yolu bunların evinin qabağından keçirdi. Bir gün Meh-
man, anası gördü ki, bənna Bəndalı onların həyət qa-
pısından girdi. Gəldi, əyləşib bir stəkan çay içdi, evin
içərisinə tamaşa elədi. Oğlan onun ev sarıdan rəyini
soruşmadı. Kişi özü söz açdı:
- Dədəm balası, - dedi,
- Sənin bu tikdiyin ev ona
oxşayır ki, adamın paltarını soyundurub tərsini, astarı-
nı geyindirmisən.
Mehmanın anasının, bacısının və hələ gəlin kimi
yox, qonşu kimi onlarda oturub, istiqanlılıq göstərən
qızın gözü çıxdı kəlləsinə. Vədələşdilər ki, qış çıxan
təki evi söküb yenidən sahmana salsınlar. İndi yox,
havalar qızanda.
1985-ci il.
Rüblük ädäbiyyat därgisi
15
Səni öldürəcəklər
sənə uca boy verdilər
alçaq tavan
başını çırpa-çırpa keçdin
evinin qapılarından
“bura daş qoyanın...” deyib
başladın amma
dilin gəlmədi ki atanı söyə...
qabarlı əllərlə oxşadın üzün
“əlində tikan var” dedi
hiyləgər qızın
qurtardıqca yağın,
çörəyin, duzun
səni sevmədilər
üz döndərdilər
dizinə döydün
divarı vurdun
səksəndi divarda ananın şəkli
əlin gəlmədi arvadı döyə...
ordudan qayıtdın
ailə qurdun
necə sevinirdin sağ qalmağına…
hər
gün cəbhədəsən
hər gün döyüşdə
bilmədin yenə
səni öldürəcəklər günün birində
öz əcəlinlə...
barı orda bilirdin düşmənin kimdi
atəşkəs olsa da…
arabir cavab atəşiylə
susdururdun düşməni
boşaldırdın hirsini…
qəhrəmanlıq da göstərmədin
bəxtin gətirmədi
qəhrəman adı vermirlər
düşməni
cavab atəşiylə susduranlara…
burda
arxa
cəbhədə vallah
vəziyyət pisdən pis
ağırdan ağır
orda arxalanmağa səngərin vardı
burda söykənəcəyin divarı
söküb aparıb şəhərin meri...
təzə ev tikməli
bağ salmalı
arvada dəbli bir don almalısan
qış gəlir
oğlunun paltosu yoxdu
qonşunun toyuna pul salmalısan
götürüb gücünün yetdiyi daşı
bəlkə də başına
daş salmalısan.
hər an üz-üzəsən mənfur ölümlə
səni öldürə bilərlər
öz əcəlinlə...
hər axşam
üstünə yorğun uzandığın
divan da narazı səndən
soncuxlanır
cırıldayır arvadın kimi
onun da beynini doldurub arvad
televizor qanını qaraldır elə
yenə öldürürlər adamları
yenə ağladırlar uşaqları
bir başqa kanalda şıllaq atırlar
Bir kitab şeir
SEVİNC ELSEVƏR