Xülasə Bu işdə proqram mühəndisliyi və onun əhatə etdiyi bilik
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1 Proqramlaşdırma Dillərinin Müqayisəli Təhlili və İnkişaf Tendensiyaları Şəfəqət Mahmudova AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Bakı, Azərbaycan shafagat_57@mail.ru Xülasə— Bu işdə proqram mühəndisliyi və onun əhatə etdiyi bilik sahələri haqqında məlumat verilmişdir. Proqramlaşdırmanın inkişaf mərhələləri və bu sahədə olan problemlər araşdırılmışdır. Proqramlaşdırma dilləri haqqında məlumat verilmiş, onların müqayisəli təhlili aparılmış, üstün və çatışmayan cəhətləri aydınlaşdırılmışdır. Proqramlaşdırma dillərinin reytingi haqqında ststistik məlumatlar verilmişdir. Açar sözlər—proqram mühəəndisliy, proqramlaşdırma, proqramlaşdırma dilləri, reytinq cədvəli I. GİRİŞ Proqram mühədisliyi dedikdə standartlardan istifadə etməklə həll edilən məsələnin proqram təminatının işlənilməsi, istismarı, müşayiəti və istifadə edilməsi üçün sistemləşdirilmiş, nizamlanmış metodlara malik bir elm sahəsi başa düşülür [1]. İşlənilmiş proqram təminatı texniki, iqtisadi və sosial tələblərə cavab verməlidir. Göründüyü kimi, yüksək keyfiyyətli proqram təminatının yaradılması çox zəhmət tələb edən prosesdir. Burada lazım olan layihənin yüksək keyfiyyətli işlənməsi üçün proseslər, alətlər, texnologiyalar və insan resursları bir-birinə qarşılıqlı təsir göstərməlidir. Proqram mühəndisliyinin müasir texnologiyalarının əsas məqsədlərindən biri müxtəlif problem yönümlü sahələr üçün proqram məhsullarının (PM) yaradılması, onun bütün həyat dövrünün effektivliyini təmin etməkdən ibarətdir. Proqram mühəndisliyi aşağıdakı bilik sahələrini özündə birləşdirir [2]: ➢ Kompyutinqin əsasları; ➢ Riyaziyyatın və mühəndisliyin əsasları; ➢ Peşəkar təcrübə (komanda ilə iş, kommunikasiya bacarıqları, etika); ➢ Modelləşdirmənin (analiz, tələblərlə iş, spesifikasiyalar) əsasları; ➢ Proqram təminatının layihələndirilməsi (konsepsiyalar və layihənin strategiyaları, insan-maşın interfeysinin layihəndirilməsi, layihəyələrə dəstək vasitələri); ➢ Proqram təminatının yoxlanılması və attestasiyası (testləşdirmə, istifadəçi interfeysinin qiymətləndirilməsi, problemlərin analizi və s.); ➢ Proqram təminatının təkamülünün əsasları; ➢ Proqram təminatının işlənilmə prosesləri; ➢ Proqram təminatının keyfiyyəti; ➢ Proqram layihələrinin idarə edilməsi (idarəetmənin konsepsiyaları, planlaşdırma və layihələrin icrasının izlənilməsi, personalın və konfiqurasiyanın idarə edilməsi). Kompüterlər və proqramlaşdırmaya dair müxtəlif standartlar mövcuddur. Kompüterlər və proqramlaşdırmaya dair standartların hazırlanmasına əsas beynəlxalq təşkilatlar IEEE və ACM ciddi yanaşdılar. 2005-ci ildə Kompyutinq standartları dərc edilmişdir [3]: ▪ Kompüter mühəndisliyi ( Computer Engineering); ▪ Informatika (Computer Science); ▪ Informasiya sistemləri (Information Systems); ▪ İnformasiya texnologiyaları (Information Technology); ▪ Proqram mühəndisliyi (Software Engineering) və s. Bu sahələr üzrə standartlar kifayət qədər dəqiqdir və aydın təsvir edilmişdir. Qarşıya qoyulan məsələlərin proqram təminatının yaradılması üçün müxtəlif proqramlaşdırma dillərindən istifadə edilir. Proqramlaşdırma kompüter üçün proqramın işlənilməsi prosesidir. Məşhur isveçrəli alim, proqramlaşdırmanın banısı olan Virt Niklaus (Wirth Niklaus ) proqram haqqında belə demişdir: "Proqramlar = alqoritmlər + verilənlərin strukturu" [4]. Proqramlaşdırmada əsas şərt alqoritmlərin qurulmasıdır. Alqoritm - qarşıya qoyulan məsələni həll etmək üçün yerinə yetirilməsi vacib olan əməliyyatlar (mərhələlər) ardıcıllığıdır. Ümumiyyətlə, alqoritm-verilmiş məsələnin həlli üçün lazım olan əməliyyatları müəyyən edən və onların hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməsini göstərən formal yazılışdır. Alqoritmlərin tərtib olunması prosesi alqoritmləşdirmə adlanır [5]. Proqramlaşdırma dedikdə geniş spektrdə proqram təminatının yaradılması prosesi başa düşülür. Bura analiz və məsələnin qoyuluşu, proqramın planlaşdırılması və layihələndirilməsi, alqoritmlərin və verilənlərin strukturunun işlənilməsi, proqramların mətnlərinin yazılması, yerinə yetirilməsi, testləşdirilməsi (sınaqdan keçirilməsi), sənədləşdirilməsi, sazlanması (konfiqurasiyası), işin tamamlanması və müşayiət edilməsi aiddir. İlk proqramçı, ingilis riyaziyyatçısı Ada Lavleys hesab olunur. İxtisasca riyaziyyatçı olan bu xanım tarixdə ilk 2 proqram yazması ilə məşhurdur. Çarlz Bebbiç tərəfindən ixtira olunan hesablama maşını üçün ilk proqramı Ada Lavleys tərtib etmişdir. Bu xanım həmçinin "seykl" və "işçi xana" terminlərini də ilk dəfə tətbiq etmişdir. 1975-1980-ci illərdə Ada Lavleysin adıyla bağlı universal proqramlaşdırma dili işlənib hazırlanmışdır. Onun adının əbədiləşdirilməsi məqsədilə 1998-ci ildə Ada mükafatı təsis edilmişdir [6]. II. PROQRAMLAŞDIRMA DİLLƏRİ HAQQINDA Proqramlaşdırma dillərinin inkişaf tendensiyasına keçməzdən əvvəl proqramlaşdırma dillərinin hərəkətverici qüvvələri haqqında məlumat vermək lazımdır. Bunlar aşağıdakılardır: • təkmilləşdirilməsi; • səmərəliliyə diqqət yetirilməsi; • məsələnin mürəkkəbliyinin nəzərə alınması; • proqramın həyat dövrünün uzadılması və s. Proqramlaşdırma dillərinin inkişaf tendensiyalarını nəzərdən keçirək [7]. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|