Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK
Yüklə 424,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turkish Studies
- A.g.e.
- Hazar Çevresinde Bin Yıl
- Artvin ve Yöresi Ağızları
- Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu
724
Ömer SUBAŞI
ganimetleri alıyorlardı. Türkler, ilkbaharda da Somkheti ve Ağrı Dağı eteklerine çekilmeye baĢlarlar, bu güzel ve yeĢil ovalardan yazın da büyük miktarda ot ve membalar bulurlardı. Nüfuslarının çokluğundan dolayı hiç kimse onlara dokunamıyor veya bu bölgelerden uzaklaĢtırmıyordu. 108
Bununla bilekte 1110 yılında Mastata civarındaki savaĢ sırasında Tao bölgesinde konaklamıĢ bulunan Türk kabilelerine ait binlerce çadırın bulunduğunu bildirilmektedir. 109
Gerek Mastata savaĢından sonra gerekse Rustof‟un alınmasına müteakip Türklerin kıĢlık karargâhlarından kral tarafından uzaklaĢtırıldıkları iddia edilmektedir. Ancak aynı kaynak Türklerin daha sonraki seferler ardından da KıĢlık karargâhlarından mahrum kaldıklarına dair bilgiler vermekte, bu ise David‟in Türkleri uzaklaĢtırma çabalarının uzun dönem sonuçsuz kaldığının bir kanıtı olarak gösterilebilmektedir. 110
Kral David‟in uzun uğraĢlar sonucunda büyük Türk kitlelerini Tao-Klarceti bölgesinden uzaklaĢtırmıĢ olmasına rağmen kısa zaman sonra bölge yeniden bir Türk zümresinin iskân yeri halinde geldi. Çünkü Kral David, yapacakları hizmet karĢılığında, Kıpçaklara yazlık-kıĢlık olmak üzere yurtluklar vererek yerleĢmeleri ve göçebelik yapabilmeleri için güzel bölgeler tahsisi edip onları ödüllendirmiĢti. Bölgede bunlar yaĢanırken 1125‟de Vladimir Monomakh‟ın ölümünün ardından Kıpçak reisi Atrak‟ın mahiyeti ile Don nehri civarına geri dönmesi, yeni bir dönemin baĢlamasına neden oldu. 111 Çünkü Gürcistan‟a gelen Kıpçakların bütün bir kısmı liderleri ile geri dönmemiĢ ve buralarda kalarak Yukarı-Kür ve Çoruh Boylarına yerleĢmiĢlerdi. Doğu Anadolu‟da Çıldır Gölü çevresindeki Kıpçaklar iĢte bunların halefleridir. Ayrıca Kırzıoğlu‟na göre, Kıpçakların yerleĢtiği yerler arasında Tao, Klarceti ve ġavĢat‟da bulunmaktadır. 112
Ayrıca Gürcü kaynağı, Kral David‟in Tiflis‟i zapt ettiği sırada Heret, Somkheti, TaĢir, Javakheti, AĢağı Ardahan ve Ardahan kaleleri dıĢında hiçbir yerde halkın bulunmadığını hatta Tao bölgesinin Dimitri döneminde yeniden halk ile dolduğunu iddia etmiĢtir. 113 Bu iddia, Kral David‟in son dönemleri ile Dimitri zamanında, büyük bir çoğunluğu terk edilmiĢ bölgelere yeniden nüfus kazandırılması için katkıda bulunan ve sürekli olarak HristiyanlaĢtırılması baĢarılan Kıpçak ve ailelerinin Tao ve çevresine yerleĢtirilmeleri ile açıklanabilir. 114
Bu yerleĢimlerin bir sonucu olarak, Ahılkelek, Ahıska, Ardahan, Oltu, Tortum ġavĢat ve Artvin yerli halkının konuĢtuğu Türkçe, Kıpçak ağzına dönmüĢtür. 115
Aynı Ģekilde özellikle Trabzon ağızlarında Kıpçak Türkçesi‟nin izleri bu gün bile yaĢamaktadır. Ayrıca yöredeki güneĢ duası, sayı kurmak gibi günümüzde de devam eden ġamanizm gelenekleri, bu gün Müslümanlığı
108 Thomson, A.g.e.,p.323; Vryonis, A.g.e., p.284. 109 Juansher's Concise History of the Georgians, p.110. 110
Brosset, A.g.e., s.316,317; Alasania, A.g.m., s. 794. 111
Atrak‟ı geri götürmek için gelen kabiledaĢları hiçbir netice elde edememiĢler, Bunun üzerine huzuruna gelen elçilerden biri ona bir demet kuru çimen otu göstermesi üzerine Atrak hemen otağını toplayıp Don nehri boylarına geri dönmüĢtür. L.N. Gumilev, Hazar Çevresinde Bin Yıl, Çev.: Ahsen Batur, Selenge Yay., Ġstanbul 2003, s.270. 112
Kurat, Ag.e., s.84; Togan, A.g.e., s. 200; Kırzıoğlu, Kıpçaklar, s.112; Yücel, A.g.e., s.62,63. 113
Brosset, A.g.e., s. 339. 114
Vryonis, A.g.e., p.285. 115
Gökbel, A.g.e., s.160; Turgut Acar tarafından düzenlenen Artvin Ağızları haritasında dört ayrı bölgeye ayrılan Artvin ilinde, I. Grubu oluĢturan Artvin Merkez, Ardanuç, ġavĢat ve Yusufeli ilçelerinde Kıpçak özelliklerini görmek mümkündür. Turgut Acar, Artvin ve Yöresi Ağızları, BasılmamıĢ Doktora Tezi, Erzurum 1972, s.31,22; Yusufeli ağzında, Ġstanbul Türkçesinde mevut olmadığı için Gürcüce sanılan pek çok Kıpçakça kelime mevcuttur. Bunlar Oğuzca ile ortak kullanılan “ĢiĢek, Ģora tavarcuh, aluĢ, kete” gibi kelimelerdir. Bölgede Kıpçak varlığına bir kanıt olarak sunulabilecek kelimeler, Osoy -onun gibi tıpkısı-, Gadana- Köpeklerin boğazına takılan diĢli halka-, Gatıh-Gatuh,Gatoh, Kıpçak Türkçesi sözlüğünde ekmekle beraber yenilen süt, yoğurt gibi Ģeylerdir. Kelime, Katık manasında olup Kıpçakcanın bir kalıntısıdır ve Kıpçak lehçelerinde “Yemek”, “Yoğurt” ve “EkĢimiĢ Süt” manalarına gelmektedir. Sinan Uygur, “Yusufeli Ağzındaki Kıpçakça Kelimeler”, Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu, Ġstanbul 2010, s.342,343; GeniĢ bilgi için bkz.: Erdinç Demiray, Ahıska Türkleri Ağzı, Erciyes Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıĢ Doktora Tezi, Kayseri 2011.
Yüklə 424,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|