Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti 

 

 

 

         721           

 

Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

oluĢturulan düzenli bir Gürcistan ordusunun meydana getirilmesi, Kıpçak yerleĢimi ve son olarak 

da  Kıpçakların  HristiyanlaĢtırılması  ile  GürcüleĢtirilmeye  çalıĢılması,  bölge  tarihi  açısından 

meydana gelen diğer hiçbir olayla karĢılaĢtırılamayacak kadar önemlidir. 

91

 

Sultan  MelikĢah‟ın  ölümü  sonrası  baĢlayan  ve  Sultan  Muhammed  Tapar‟ın  (1105-1118) 

son zamanlarına kadar süren Gürcü saldırıları, 1118 yılı itibariyle Kıpçaklarında iĢtirak etmesiyle 

Ģiddetini artırarak devam etti. Kral, yeniden teĢkilatlandırdığı ve büyük çoğunluğunu Kıpçaklardan 

oluĢturduğu  ordusu  ile  1118‟de  Gannuh‟dan  Aras  Nehri‟ne  doğru  ilerledi,  ardından  nehri 

kıyısındaki Türklere saldırarak birçoğunu öldürdü ve büyük bir ganimet elde etti. 1120 yılında Kral 

tekrardan  Kağızman-Pasin‟inde  bulunan  AĢorn‟a  (AĢornek-AĢarunik-Kağızman  Deresi)

92

  giderek 

Türkmenler üzerine saldırdı ve çok sayıda esir aldı.

93 

1121 yılında Gürcü Kralı David‟in Türk bölgelerine yaptığı akınlara bir son vermek isteyen 

Selçuklu Sultanı Mahmud, Artuklu Emir Necmeddin Ġlgazi‟ye Gürcü seferine çıkmasını buyurdu. 

Bunun  üzerine  Emir    Ġlgazi,  1120  yılında  Bağdat  halifesine  ve  Sultan  Mahmud‟a  isyan  ettikten 

sonra  kaçarak  kendisine  sığınan  Seyfüddevle  Dübeys  b.  Sadaka‟nın  da  bulunduğu  bir  ordu  ile  

hareket  etti  ve  yanındakiler  ile  Erzurum‟a  geldiğinde  kadı  ve  vezirini  burada  bırakarak  Kars‟a 

doğru yoluna devam ederek Trialet bölgesine girip Tiflis‟in güneybatısında bir günlük mesafedeki 

Didgori‟nin yakınında bir ovaya karargâh kurdu. Bu sırada Aran ve Gence Meliki Tuğrul, Bitlis, 

Erzen  ve  Divin  hakimi  Togan  Arslan‟a  da  haber  gönderip  sefere  iĢtirak  etmesini  ve  Tiflis‟in 

doğusundan  gelmesini  istedikten  sonra  Tuğrul,  Gence  tarafından,  Togan  Arslan  ise  Divin‟den 

bölgeye  doğru  harekat  etti.  Tiflis‟e  doğru  farklı  rotalarda  ilerleyen  ordular  Tiflis  kapısı  önünde 

toplanmayı  kararlaĢtırmıĢlardı.  Ancak  Emir  Ġlgazi,  Melik  Tuğrul  ve  Togan  Arslan‟ın  orduları  ile 

birleĢemeden,  18  Ağustos  1121‟de  (12  Ağustos1121)

94

  Kral  David‟in  komutasındaki  Gürcü  ve 

Kıpçak kuvvetleri ile Tiflis‟e yakın Didgori isimli dar bir vadide karĢı karĢıya gelip savaĢ düzeni 

aldılar.  Kıpçakların üstün baĢarıları sonucunda meydana gelen savaĢ sırasında Ġlgazi komutasında 

Türk birliği ağır bir yenilgi aldı. Gürcü-Kıpçak ordusunun 1120-1121 faaliyetleri sırasında Gence 

ile  Kür  ve  Çoruh  boylarındaki  Tao-Klarceti  bölümü  Selçuklular  elinden  çıktı.

95

  Saldırılarına  ara 

vermeyen  Gürcü  Kralı  1122‟de  Türklerin  elinde  olan  Tiflis‟i  kuĢatarak  aldı  ve  ardından  Ģehirde 

                                                 

91

  Peter  B.  Golden,  “The  Case  of  Pre-Chinggisid  Rus‟  and  Georgia”    Nomands  in  the  Sedentary  World,    England, 

Curzon 2001, p. 46;  Metreveli,   A.g.e., p.81; Golden, “The Qıpcaqs in Georgia”, p.59,62,63;   Tellioğlu,  Türk-Gürcü 

İlişkileri,  s.75. 

92

 M.Fahrettin Kırzıoğlu, Kars Tarihi, Ġstanbul 1953, s.367. 

93

 Brosset, A.g.e., s.317. 

94

 Metreveli, A.g.e., p.90; Mikaberidze, A.g.e., p.276. 

95

  Süryani Mihail‟e göre, 1021-1022, tarihinde Horasan sultanı, Ġberia üzerine bir general gönderdi. Ġberia kralı bunların 

içeri girince arkalarındaki bütün geçitleri kapattı ve hepsini kılıçtan geçirdi. Süryani Patrik Mihail Vakainamesi,s.69; 

Simbat Vekayinamesi‟ne göre ise 1121-22 tarihinde Gürcü kralı Gazi denilen büyük Ġranlı emiri hezimete uğrattı. Emir 

150  bin  kiĢilik  bir  ordu  ile  Gürcistan‟a  yürümüĢtü,  Başkumandan  Simbat  Vekayinamesi,    s.  52;    Ġbnu‟l  Ezrak, 

Meyyâfârikîn ve Âmid Târihi (Artuklular Kısmı),  Ġnc./Not.: Ahmet Savran, Erzurum 1992, 34,35; Smbat Sparapet‟s 

Chronicle,  s.  68;    Ġbnü‟l  Adim,  Buygetü‟t-taleb  fi  Tarihi  Haleb,  Biyografilerle  Selçuklular  Tarihi,  (Seçmeler), 

Çev/Not/ Açk.: Ali Sevim, TTK. Yay., Ankara 1989, s. 145; Brosset, Ag.e., s.322,323; Ġbnü‟l-Esir, El-Kâmil fi‟t-Târih, 

C.X, s.450; Abû‟l-, Abû‟l-Farac Tarihi,  s, 357; Azimi Tarihi, Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler, s.53; Tellioğlu, 

Türk-Gürcü  İlişkileri,  s.80;  Kırzıoğlu,  Kıpçaklar,  s.117;    Vladimir  Minorsky,  “Caucasica  in  the  History  of 

Mayyafariqin”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies Vol. 13, 1(1949), p.32;  Ġbn Kesîr, El Bidaye 

Ve'n-Nihaye,  C.XII.,  s.350-353;    Ġbn  Kalânisî,    olayları  kısaca  Ģöyle  aktarmaktadır;  Bu  yıl  (H.  515,  1121-1122) 

Durub‟da  Gürcülerin  göründüğünü  ve  bunların  Sultan  Tuğrul‟un  arazisini  iĢgal  ettikleri  rapor  edildi.    Halep  kralı 

Artuk‟un oğlu Emir Necmeddin‟den, Türkmenlerden ve Dübes b.Sadaka b. Mazyad‟dan yardım istendi.  Onlar Tuğrul‟un 

ricasını  kabul  etti  ve  ivedilikle  büyük  bir  ordu  ile  ona  katılmak  için  yola  çıktılar.  Gürcü  orduları  korkuya  kapıldı, 

Müslümanlar onlara baskın yaptılar ve Durub‟da onları kuĢattılar; ama Gürcüler Müslümanları bozguna uğrattı, savaĢta 

onları yendi  ve birçoğunu öldürdüler.  Bundan sonra Tiflis Ģehri  üzerine ilerlediler ve orayı  savaĢarak aldılar ve halkın 

birçoğunu  öldürdüler.  H.A.R.Gıbb,  M.A.,  The  Damascus  Chronicle  of  The  Crusades,  Ext.and  Trans  from  the 

Chronicle of İbn Al-Qalânısî, London 1932, p164. 

---