Xi. YÜZyilda tao-klarceti BÖlgesinde tüRK

XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti 

 

 

 

         717           

 

Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 8/5 Spring 2013 

sonrası  sahip  olduğu  gücü  kaybeden  ve  yeniden  eski  günlerine  dönmeyi  arzulayan  Kral  Bagrat, 

1065  yılında  Berdea‟yı  yağmalatmıĢ  ve  ertesi  yıl  ise  ġeddadilere  saldırarak  Selçuklular  ile 

arasındaki  barıĢı  bozmuĢtur.  YaĢanan  bu  olaylara  bir  son  vermek  isteyen  Sultan  1068  yılının 

baĢında Arası geçerek ikici kez Aphazia‟ya giriĢ yaptı. Mücadeleye cesaret edemeyen Kral Bagrat, 

kuzeye  çekilirken  Sultan  altı  hafta  içerisinde  Tiflis  ve  çevresindeki  bölgeleri  ele  geçirdi.  Kralın, 

Sultan ile anlaĢma talebi kabul edilince haraç vermek Ģartıyla yeniden Gürcüler, Selçuklu devletine 

bağlandı.

68

 

Alp  Arslan,  Kafkaslara  doğru  düzenlediği  ikinci  seferden  geri  döndükten  sonra  bölgede 

Kral  Bagrat  ile  Gence  emiri  arasında  sıkıntılar  yaĢanmıĢ  ancak  bu  sorunlar  Alp  Arslan  ile  Kral 

arasında  her  hangi  bir  sıkıntıya  sebep  olmamıĢtı.  Sultan‟ın  Malazgirt  savaĢı  sonrası  ölümünün 

ardından Selçuklu tahtına MelikĢah geçmiĢ (1073-1092) yine aynı yıl Gürcü kralı Bagrat ölmüĢ ve 

yerine  oğlu  Giorgi  (1072-1089)  Gürcü  kralı  olmuĢtur.  Sultan  MelikĢah  döneminde  Gürcüler 

üzerine  ilk  Selçuklu  akını  1073-1074  yılında  baĢladı.  Liparit‟in  oğlu  Ġvane,  1074  yılında  Krala 

karĢı  yeni  bir  isyan  tertipledi  ve  Kral  Giorgi‟nin  garnizonunun  bulunduğu  Gag  kalesini  hile  ile 

aldıktan sonra Gence emiri Faldun‟a sattı.

69

 Aynı dönemde  Ġvane  ve oğlu Liparit Sultanın yanına 

gittiler.  Sultan,  yanında  Ġvane  ve  oğlu  ile  birlikte  Gürcistan‟a  giderek  Samsvilde‟yi  zapt  etti.

70

 

Ardından,  Kartli‟yi  baĢtanbaĢa  geçerek  Gence‟yi  Emir  Faldun‟dan  alarak  bütün  bölgenin  baĢına 

Savtegin‟i  tayin  etti.

71

Savtegin,    Gence,  Divin  ve  Dmanis  emirlerinin  askerleri  ile  birlikte  sefere 

çıktı  ve  Giorgi‟ye  karĢı  yürüdü.  Kral  Giorgi  ise  yukarı  ve  aĢağı  Kartli‟nin  askerlerini  toplayarak 

müttefiki  Kaheti  kralı  Ağsartan  ile  birlikte  Savtegin‟e  karĢı  koymak  için  harekete  geçti. 

Phartzkhis‟de  (Partkhisi)  meydana  gelen  savaĢı  kaybeden  ve  çok  sayıda  kayıp  veren  Savtegin 

çekilmek zorunda kaldı (1074).

72

 Bundan sonra, Kral, Bizanslıların zorla zapt etmiĢ oldukları bütün 

kaleleri, Abhazia‟nın baĢlıca müstahkem mevkii olan Anakofya‟yı, Klarceti, ġavĢat, Javakheti  ve 

Ardahan bölgelerinin bütün kalelerini geri aldı. Kral, sonra da Kars Ģehri ve topraklarını, Vanand, 

Kornifor  ve  Arsian  bölgelerini  alarak  Türk  kuvvetlerini  bu  bölgelerden  uzaklaĢtırdı.  Kralın 

gerçekleĢtirdiği sefer sonucunda Artvin ve çevresinin içerisinde bulunduğu Klarceti-Artvin kısa da 

olsa yeniden Gürcü Kralının eline geçti.

73

 

 Savtegin‟in  Gürcüler  karĢısında  baĢarısızlığa  uğraması  1078-1079  tarihinde  Sultan 

MelikĢah‟ın bizzat Gürcistan‟a gelmesine sebep olmuĢtu. Sultan, Samsvilde‟yi zapt ederek buranın 

kumandanı  Liparit‟in  oğlu  Ġvane‟yi  esir  aldıktan  sonra  Somkheti‟yi  de  alıp  Kafkasların  iĢlerini 

düzenledikten sonra Savtegin‟e takviye kuvvetler bırakarak geri döndü. Savtegin yeni kuvvetlerle 

                                                                                                                                                    

sıçradı. ġimdi Kral,  buraya yakın ve uzak her yere korku ve terör saçarak, çok büyük bir ordu ile geldi ve ülkemize girdi. 

O,  Ani  Ģehrine  gelinceye  kadar  pek  çok  bölgeyi  yıktı  ve  ezdi.  O,  Ani  Ģehrinin  karĢısına  çadırını kurdu  ve  ülkenin  her 

tarafına ordularını yaydı. GeniĢ bilgi için bk. Aristakes, Aristakes Lastivertc‟i‟s History, p.163; 

68

  El-Hüseynî,  Ahbârü‟d-Devleti‟s-Selçukiyye  ,  s.30-32;  Brosset,  A.g.e.,s.290,291;    Turan,    Selçuklular  Tarihi, 

s.163,164;  Tellioğlu, Türk-Gürcü İlişkileri,  s.55. 

69

  Rion  Metreveli,  The  Golden  Age,  Georgia  from  the  11  th  Century  to  the  First  Quarter  of  the  13  th  Century, 

Tbilisi 2010, p.23. 

70

 Samsvilde Türkçe “Kemer Mevki” demektir. Brosset, A.g.e., s.6. d.n. 25. 

71

Lordkipanizde, A.g.e., p. 74,75;Ġbrahim Kafesoğlu ise  bu ilk seferi 1076 yılında yapıldığını ve sultanın ikici seferinin 

ise 1078-1079 yıllarında gerçekleĢtirildiğini iddia etmektedir. Ġbrahim Kafesoğlu, Sultan Melikşah, Milli Eğitim Basım 

Evi,    Ġstanbul  1973,  s.  107;    Yınanç,  ilk  seferin  tarihi  hakkında  bir  malumat  vermezken  ikici  seferin  tarihini  tahmini 

olarak  1078-1079  olarak  vermiĢti,  Yınanç,  A.g.e.,  s.110;  Anonim  Selçuknâme,  ye  göre  MelikĢah  1076  yılında  Erran 

Memleketleri, ġirvan, Derbend ve Tiflis‟i aldı. Anonim Selçuknâme, s.9;  El-Hüseynî, Ahbârü‟d-Devleti‟s-Selçukiyye, 

s.50; Minorsky; A.g.e.,p.67,68; Tellioğlu, Türk-Gürcü İlişkileri,  s.58,59. 

72

    CavakhiĢvili‟den  aktaran  Roin  KavreliĢvili‟ye  göre  Sultanın  geliĢi  ve  Phartzkhis  savaĢının  tarihini  1074‟dür.  Rion 

KavreliĢvili, “Gürcistan Kralı IV. David AğmaĢenebeli‟nin Tarihçisi (XII.YY)Tarafından Selçuklular Hakkında Verilen 

Bilgiler‟‟,  I.  Uluslararası  Selçuklu  Sempozyumu,    Kayseri  27-30  Eylül    2010,  s.21;    Rion  Metreveli  de  Sultanın 

geliĢini,  Ġvane‟nin  isyanının  gerçekleĢtiği  1074  yılı    ile  aynı  zaman  dilimde  gerçekleĢtiğini  iddia  etmiĢtir.  Metreveli, 

A.g.e.,p.23. 

73

  Brosset,  A.g.e.,s.304;  Thomson,  A.g.e.,  p.307,308;  Juansher's  Concise  History  of  the  Georgians,  trans  Robert 

Bedrosian,   New York, 1991, p.106. 

---