XəZƏr universiteti erciyes universiteti
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat sıyahısı
- Keywords
16
1577-1578-ci illərdə Şirvanda da bir xalq üsyanı olmuşdur. Tarixçi H. Rum- lunun təsvir etdiyinə görə üsyan qəddarcasına yatırılmış və onun iştirikçılarından 400 nəfərin başı kəsilib şahın sarayına göndərilmişdir. P. Əfəndiyev İ. P. Petru- şevskiyə istinadən göstərirdi ki, Azərbaycan kəndlərində 35 növ vergi və mükəl- ləfiyyat tətbiq edilirdi[4]. Azərbaycan xalqının qədim mədəniyyət abidələrindən biri də “Kitabi-Dədə Qorqud” adı ilə məşhur olan qəhrəmanlıq dastanlarıdır. Dastan xalqımızın orta əsrlər həyatında baş vermiş tarixi, mədəni hadisələrin öyrənilməsi üçün çox böyük əhəmiyyətə malik olan bu zəngin xalq yaradıcılığı məhsuludur. Bu dastanlarda təsvir edilən hadisələr doğurdan da Azərbaycanda cərəyan edir. Burada Gəncənin, Bər- dənin, Dərbəndin, Əlincə çayı və Əlincə qalasının, Dərəşam, Göyçə gölü və s. adları çəkilməkdədir. Daha doğru deyilsə, hadisələr Azərbaycan mühitində cərəyan edir. “Dədə Qorqud”un Azərbaycanla bağlı olduğu vaxtilə müxtəlif məqsədlə Azərbaycana gəlmiş alimlərin, səyyahların əsərlərindən də aydın surətdə görün- məkdədir. Adam Oleari 1638 ildə Dərbənddə olduğu zaman, azərbaycanlılardan Dədə Qorqud hekayələrini eşitdiyini, Qazan xanın və arvadı Burla xatunun, eləcə də Dədə Qorqudun özünün burada qəbrləri olduğunu qeyd edir. Həmin əsrin ortalarında Şamaxıya gəlmiş səyyah Övliya Çələbi isə öz səyahətnaməsində Dərbənddə Dədə Qorqudun qəbri olduğunu və şirvanlıların bu qəbrə böyük ehtiram bəslədiklərini, hətta, etiqad etdiklərini yazır [1]. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanları XI-XII əsrlərdə və daha əvvəllər (islamın yayılmasından qabaq) Azərbaycanda baş vermiş hadisələrlə səsləşir. Dastandakı hadi- sələrin əksəriyyəti Dəmirqapı Dərbənd, Bərdə, Gəncə, Dərəşam, Əlincə, Qaradağ, Göyçə gölü, Qaraçuq dağı və s. yerlərdə cərəyan edir. “Kitabi-Dədə Qorqud”u yazıya köçürən şəxs Dədə Qorqudu bu dastanların yaradıcısı, həm də iştirakçısı kimi təqdim edir. Bayat elindən çıxmış bu bilicini oğuzun müşkül məsələlərini həll edərək gələ- cəkdən belə xəbər verdiyini göstərir. Bəzi məlumatlara görə Dədə Qorqudun məzarı Dərbənddə yerləşir. XIX əsr səyahətçilərinin əsərlərində bu fakta rast gəlmək olar[1]. Müasir Azərbaycan cəmiyyəti “Dədə Qorqud” eposu ilə XX əsrin birinci ya- rısında tanış olmasına baxmayaraq, o, ilk növbədə milli ədəbi düşüncənin konkret mərhələ-sidir. Onun təşəkkül, formalaşma, canlı ifa dövrü var. Bu cəhətdən, “Kitabi- Dədə Qorqud” eposu həm də Azərbaycan ədəbiyyatının - ümumədəbi düşüncə ta- rixinin konkret bir dövrüdür [6]. Mədəniyyət ən geniş mənada insanın həyat fəaliyyətinin bütün əsas sahə- lərinin –maddi istehsal, sosial, siyasi münasibətlər, mənəvi inkişaf, məişət, insanlar arasında qarşılıqlı əlaqələrlə səciyyələnir. Milli özünüdərk, milli ləyaqət, mədəni və siyasi qloballaşmanın əsas problemidir. Milli –mənəvi dəyərlər gələcək nəsillərə daha da zənginləşdirilmiş halda ötürülməlidir, çünki başqa cür mədəniyyət varlığını qoruya bilməz. Bu baxımdan xalqımızın qəhramanlıq dastanları milli kimliyimizin formalaşmasında mühüm rol oynadığı ki, bu kimliyin ortaya çıxarılmasında mühüm rol oynamaqdadır. Dastanlarda Dədə Qorqud kimi söz söyləyib, söz qoşan müdrik, Qazan xan, Qaraca çoban kimi qəhrəmanlar, eləcə də Koroğlu, onun silahdaşları ki- mi, qəhrəmanlar, onların düşmənə qarşı mübarizəsi, haqq-ədalət uğrunda çarpış- ması milli kimliyin ifadə formaıarından biridir.
17
1.
Təhmasib), Bakı, Azərbaycan EA Nəşriyyatı, 1965-1968 2.
Səfərli Ə., Yusifov X. Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı. B., «Maarif», 1982, s. 7. 3.
4.
http://anl. az/down/meqale/sherq/2011/iyul/190780. htm 5.
İsen M. Təzkirədən bioqrafiyaya və seçilmiş məqalələr. Bakı 2012 6.
İsmayilova Y. «Dədə Qorqud kitabi»və müasir Azərbaycan ədəbi düşüncəsi. Bakı 2011 AZƏRBAYCANIN QƏHRƏMANLIQ DASTANLARINDA MİLLİ KİMLİYİN İFADƏSİ Təranə Nəsimi Quluzadə
The world states not depending on period of their independence, could not stay marginal from globalization movement and integration processes. Thus, the new attitude towards the solution of global, regional and local problems and issues of globalization and cultural integration is being observed in modern world policy. In broader term culture is characterized by the all main fields of life such as material production, social, political relations, moral development, mode of life, the mutual relations between people. The national cognition and the national dignity are the main problem of cultural and political globalization. The national-cultural values should be conveyed to future generation in more enrichment form, otherwise the culture could not protect its existence. The history is studied with the aim to repeat the occurred positive and to reject the negative events. Although we are far from the quality praised in heroic eposes of Azerbaijani people is currently very topical from the perspective of the expression of nation’s identity. The expression of national honor, dignity, the respect to older, and the loyalty to country is really the embodiment of identity. Taking into an account that the national values of nations are studied broadly in globalized world, the study of ancient identity peculiarity has a substantial role.
Yüklə 4,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|