Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

amal
–
tahlil qilinayotgan davrda ( dekada, oy, kvartal) reja
chegarasida ( ortig`i hisobga olinmaydi) amalda bajarilgan ishlar hajmi.
EV
reja
–
rejadagi ishlar hajmi.
Jadval 2.2
Ritmini baholash bo`yicha misol.
Ko`rsatkichlar
Dekada bo`yicha ishlab chiqarish
Bir oy uchun
1
2
3
V
reja
mln. so`m
20
20
20
60
V
amal
mln. so`m
5
10
50
65
Ushbu misolda ritmlik koeffitsienti quyidagicha bo`ladi:
58
,
0
)
20
20
20
(
)
20
10
5
(






ritm
К
;
2.4. Innovastion menejmentdagi kommunikastiyalar jarayoni
Kommunikastiyalar tizimini
rivojlanishi xaqida gapira turib, yuqori texnologik
telekommunikastion sohani rivojlanishi biz uchun qanday strategik
muhim
ahamiyatga ega ekanligini alohida ta’kidlash zarur. Bugun hayotni kompyuter

---

35
texnikasi, axborot texgologiyalari, internet, uyali telefon aloqasiz tasavvur qilib
bo’lmaydi.
Innovastion faoliyatning xususiyatlari menejmentdagi kommunikastiyalarning
turlari va shakllari oldiga oshirilgan talablarni qo’yadi. Innovastion islohotlarning
harakteri, tadbirkorlikning yuqori hatari, yondashishlarni muqobilligi va qarorlarning
ko’p variantligi yangiliklarni yaratish jarayonidagi kommunikastiyalar shakllarining
turli tumanligi va turlarini tabaqalashuvini taqozo qiladi. Kommunikastiyalar
etarlicha to’liq axborotlarga erishishganda sifatli qarorlarni qabul qilinishini
taminlashga xizmat qiladilar.
Innovastion menejmentdagi kommunikastiyalar
amalga oshirish yo’nalishlari
foydalanish sohalari,
kommunikastiyalarning
usullari
va
shakllari
bo’yicha
tasniflanadilar. Innovastion menejmentdagi kommunikastiyalar turlarining eng
batafsil
tasniflanishi
P.N.Zevlin, A.K.Kazaniev,
L.E.Mindem tahriri oyidagi
ma’lumotnomali qo’llanmada berilgan. Demak, kommunikastiyalardan innovastion
menejmentning amalda barcha vazifalarida foydalaniladi. Kommunikastiya usullari
rasmiy va norasmiy xarakterga egalar. Innovastion faoliyatning kreativ elementi
norasmiy kommunikastiyalarning samarali turlari (ijodiy uchrashuvlar, anjumanlar,
simpoziumlar, xususiy ishga doir suhbatlar)ni talab qiladi. Kommunikastiyalarning
axborotlarning to’liqligi, ishonchliligi va ilmiy tadqiqotlarning sifati bilan bog’liq
mazmunli turlari keng tarqalgandir.
Prostessual kommunikastiyalardan harajatlarni nazorat qilish, rejimlarni
tekshirish. Yangiliklarni sinash muddatlarini belgilash va h.k. foydalaniladi va rasmiy
usul va qat’iy reglamentastiya (ma’lum tartib va qoidalarni belgilash)ga intiladi,
shuning bilan bir vaqtda mazmunli kommunikastiyalar o’zaro hamkorlikning
norasmiy usulida eng katta samaradorlikka erishadi. Innovastion menejmentda tashqi
muhit (etkazib beruvchilar, sheriklar, buyutmachilar, iste’molchilar, davlat idoralari
va tashkilotlari, siyosiy tuzilmalar va jamoa tashkilotlari) bilan kommunikastiyalar
katta ahamiyatga ega. Kommunikastiyalarning samaradorligi butunlay axborotlarni
uzatish jarayonlarini tashkil qilish va ulardan foydalanishning muvofiqligiga bog’liq.

---

36
Innovastion faoliyatning kelajagi kommunikastion tarmoqlarni tarqalishi va axborot
kanallarini muvofiq tashkil qilinishi bilan yaqindan bog’langan.
Innovastion menejmentdagi kommunikastiyalarning turlari 4-rasmda berilgan.
An’anaviy tashkilotlarda kommunikastiyaga bir tomonlama, orasi ochiq jarayon
sifatida qaraladi. Kommunikastiyalarning zamonaviy nazariyalari kommunikastiya
tushunchasining dixotomiyasi (yaxlitni ikki qismga izchil bo’linishi, keyin xar bir
qismni yana ikkiga bo’linishi va h.k)ga uni harakat sifatida tushunish (masalan,
tashkilot rahbarining ijtimoiy kommunikastiyalari yoki operativ kommunikastiyalari)
va o’zaro hamkorlik sifatida ko’rib chiqishga asoslanadi. Kichik guruhlardagi shaxs
ichidagi, shaxslararo kommunikastiyalarni o’rganishning asosida sostial psixologiya
usullari yotibdi.
Shaxs ichidagi kommunikastiya shaxs ichidagi jarayonlarni
bog’lovchi sifatida
vujudga keladi. Bu jarayonlar ijodiyotda alohida ahamiyatga egalar, u erda ongli va
ongsiz qilingan impulslar (undovchi sabablar) obrazlar, fikrlar, g’oyalarni yaratishda
birlashadilar. Tashqi muhit, investorning tuyg’ulari kechikmalari, mulohazalari va
xulosalari ta’siri ostida kelib tushgan signallar miya tomonidan qayta ishlanadi va
amaliy faoliyatda foydalanish uchun axborotlarga aylantiriladi. Axborotlar oqimi
uning yakka elementlarining majmuasi bo’ladi, ular insonning murakkab onglari va
ongchalarida vujudga keladilar.
Shaxslararo kommunikastiya
o’zaro hamkorlikning eng keng tarqalgan va
samarali turlaridan biri bo’ladi. Bu erda shaxslar ham ahborotlarning manbalari va
ham
bir
vaqtda
uning
oluvchilari sifatida
harakat
qiladilar,
shaxslararo
kommunikastiya o’zaro hamkorlikning intensivroq turlaridan biri bo’ladi. U
oqimlarni ko’proq jamlanishi va axborotlarni kamroq sochilib ketishi va yo’qotilishi
bilan
ajralib turadi. Kommunikastiyalarning
bu turi
amaliy tadqiqotlar va
ishlamalarda juda muhimdir.
Kichik guruhlardagi kommunikastiyalar
innovastion faoliyatdagi bog’lovchi
jarayonlarning asosini tashkil qiladilar. Ular tajriba-konstruktorlik ishlamalari,
yangiliklari tadbiq etish va o’zlashtirish bosqichlarida muhim rol o’ynaydilar. Kichik

---

37
guruhlar, qoidaga ko’ra, 7-11 kishidan tashkil topadilar, u erda turli-tuman
axborotlarning ko’pgina kanallari mavjud.
Yakka shaxslar
tomonidan qabul qilinadigan va olinadigan axborotlar
mantiqiy, fiziologik, psixologik faoliyatli sostial va boshqa tabiatga ega bo’lishlar
mumkin. Har qanday axborot sub’ektivizmning katta ulushiga ega bo’lganligi va
xodim tomonidan uning tushunchalari, maslaklari, manfaatlari va oldingi tajribasi
asosida baholanishi sababli, bunday axborot rastional faoliyatda foydalanish uchun
tozalanishi va tartibga keltirilishi kerak.
Shunday
qilib,
axborotlarga
tashkilot
tashqi
muhiti,
kichik
guruh
mikromuhitining omillari, xodimning shaxsiy omillari, uning oldingi tajribasi va
idrok etish tizimi, hamda hulqning belgilangan turi, boshqaruv va rahbarlik usulini
mo’ljallashi, guruhdagi rasmiy va norasmiy yetakchilikning nisbati ta’sir qiladilar.
Kommunikastiya nazariyasining ko’pgina qoidalaridan xodimlarni boshqarish va
innovastion firmalar amaliyotida qo’llaniladi.
Muvofiqlashtirish.
Muvofiqlashtirish innovastion menejmentning korxona katta
ieraxik tizimi kichik tizimlari va tizimchalari barcha elementlarining o’zaro
hamkorligi va muvofiqlashganligini tashkil qilishga qaratilgan markaziy vazifasidir.
Katta va murakkab tizimlarda muvofiqlashtirish jarayoni muhim ahamiyatga ega va
katta qiyinchilik tug’diradi. Yondoshish noaniqligi, ko’p variantlilik va dastlabki
axborotlarning to’liq emasligi sharoitida innovastion faoliyatni muvofiqlashtirish
alohidagi murakkabligi va o’ziga xoslik bilan ta’riflanadi.
Yangiliklarni loyihalashtirish
, o’zlashtirish va ishlab chiqarishni texnologik
tayyorlash
jarayonlaridagi
o’zaro
hamkorlikni
muvofiqlashtirish
bosqichida
xarajatlar-sifat nisbati chegaralovchi shart bo’ladi. Ishlab chiqarish bo’linmalari,
asosiy yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi jarayonlarni muvofiqlashtirishda foyda va
daromadni
ko’paytirish
muvofiqlikning
mezoni
bo’la
olmaydi.
Bu
yerda
muvofiqlashtirish mahsulotni material va energiya iste’mol qilishini pasaytirish,
mehnat mezoni unumdorligini oshirish va asosiy mezon sifatida ishlab chiqarish
harajatlarini pasaytirish maqsadiga ega.

---

38
Muvofiqlashtirishning
yakuniy bosqichi
tashkilotning
bozorni
faol
o’zlashtirish, foydani ko’paytirish, tashkilotni intensiv o’sishi va boshqalar kabi
asosiy maqsadlarini bajarishga bag’ishlangan. Bunga tashkilotning murakkab
vazifaviy tizimchalarini uyg’unlashtirish, boshqaruv vazifalarini muvofiqlashtirish,
markazlashtirish va markazlashishni buzish jarayonlari rasmiy va norasmiy
tashkilotlar, boshqaruvning ma’muriy va ijtimoiy-psixologik usullari o’rtasida
muvofiq nisbatni o’rgatish bilan erishiladi.