Uot 81. 373. 47 BƏDİİ ƏSƏRLƏRİn diLİNDƏ DİalektizmləRİn yeri VƏ MÖvqeyi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
91 1. Gələcək müəllimdə ideya-vətəndaşlıq keyfiyyətlərinin formalaşdırılması. Bura daxildir: ideyalılıq, inam, məslək və əqidə, vətəndaşlıq yetkinliyi, fəal həyat mövqeyi, ictimai borc hissi, ictimai mənafeyi şəxsi mənafedən üstün tutulması və.s. Ali məktəbdə şəxsiyyət tərbiyəsinin formalaşması üçün hər bir müəllim vətəndaş təhsilinin vasitə və üsullarından səmərəli istifadə etməli, bu istiqamətdə işlər aparılmalıdır.Ümummilli Lider Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, gərək hər bir insan, hər bir gənc Azərbaycanın tarixini, xalqımızın keçdiyi inkişaf yolunu yaxşı bilsin, tariximizi bilməyənlərə, adət-ənənələrimizi gözləməyənlərə vətənpərvər demək olmaz. Bu şəxsiyyət tərbiyəsində, vətəndaş təhsilində ən vacib məsələlərdən biridir. 2. Gələcək müəllimdə şəxsi mənəvi keyfiyyətlərin formalaşdırılması. Bura daxildir: insansevərlik, xeyirxahlıq, ədalətlilik, düzlük, doğruçuluq, təvazökarlıq, vicdan, şərəf və ləyaqət hissi və s. Söz vasitəsi ilə öyrətmələr, izahlar nə qədər təsirə malik olsa da, şəxsi nümunələr, praktik hərəkət və davranışlar, müəllimin şəxsi keyfiyyətləri,əxlaqı, mənəviyyatı, əməlləri, davranışı, problemlərə ədalətli yanaşması, intizamlılığı, qanunların aliliyinə əməl olunması gələcək müəllimlərdə vətəndaş mövqeyinin formalaşmasına güclü təsir göstərir. 3. Gələcək müəllimdə peşə keyfiyyətlərin formalaşdırılması. Bura daxildir: pedaqoji prosesə dərindən bələdlilik, yeni pedaqoji- psixoloji problemləri həll etmək bacarığı, didakatik, kommunikativ, konstruktiv, təşkilatçılıq, ünsiyyət, perseptiv qabiliyyətlər, pedaqoji mərifət, pedaqoji takt, pedaqoji texnika, pedaqoji ustalıq və s. 4. Gələcək müəllimdə iradi-emosional keyfiyyətlərin formalaşdırılması. Bu keyfiyyətlər müəllim üçün çox zəruri olan keyfiyyətlərdir. Pedaqoji fəaliyyətin səmərəsi bu keyfiyyətlərdən daha çox asılıdır. Bura daxildir: iradəlilik, səbrlilik, təmkinlik, öz hiss və emosiyalarını idarə etmək və s. Pedaqoji səriştəsizlik isə əsəbilik, hədə- qorxu, kobudluq, anlaşılmazlıq yaradır. Formalaşdırılması zəruri olan bu keyfiyyətlər gələcək müəllimlərə tələbəlik illərinin ilk günlərindən aşılanmalıdır. Tədris müəssisələrininin rejimi, daxili nizam-intizam qaydaları, tədris prosesinə, təhsilə məsuliyyətlə yanaşmaq, tələbələrin bir-birinə qarşılıqlı münasibətləri, etik davranış qaydalarına riayət olunması, tədris avadanlıqlarına münasibət, digər tərəfdən müəllimlərin şəxsi münasibəti, müəllim – tələbə münasibətiləri, tədris prosesinin düzgün təşkili, insan amilinin önə çəkilməsi, tərbiyə prosesinin təşkili, ideya-siyasi, əxlaqi-mənəvi, estetik, huquqi, ekoloji istiqamətdə tədbirlərin keçirilməsi. tələbələrin birlikləri,gənclər təşkilatlarında fəaliyyəti, tələblərin mədəni – kütləvi işlərə cəlb edilməsi tələbə-gənclərin şəxsiyyət kimi formalaşmasında böyük rol oynayır. Bunlar isə onların gələcəkdə müəllimlik fəaliyyəti üçün baza rolunu oynayır. Müəllimin mənəvi-etik keyfiyyətləri, geniş erudisiyası, yaradıcı təfəkkürü, elmi məlumatları şərh etmək bacarığı, geyimi, mədəni və intellektual səviyyəsi ilk gündən tələbələrin diqqətini cəlb edir, onlar müəllimlərin ən yaxşı keyfiyyətlərinin daşıyıcısı olur, bu keyfiyyətləri əxz edirlər və mənimsəyirlər. Müəllimin ideya inamı, dünyagörüşü, vətəndaşlıq mövqeyi, həyata baxışı da gələcək müəllimlər üçün güclü təsir və tərbiyə vasitəsidir. Müəllimin mənəvi-etik keyfiyyətlərinin əsasını təşkil edən pedaqoji ədalət, pedaqoji vicdan, pedaqoji peşə şərəfi və ləyaqəti, pedaqoji nüfuzu gələcək müəllimlərdə bu keyfiyyətlərin formalaşmasının əsasını qoyur. Gələcək müəllimin şəxsiyyətinin formalaşmasında pedaqoji ünsiyyət mühüm yer tutur. Tələbələrdə bir çox şəxsi keyfiyyətlər məhz ünsiyyət prosesində formalaşır. Son illərdə təhsildə interaktiv metodların tətbiqi və onun mütərəqqi cəhətləri ünisyyətin interaktiv funksiyalarını da önəmə gətirir. Ünsiyyətin interaktiv funksiyası müəllim-tələbə münasibətlərinin, qarşılıqlı əməkdaşlığın əsasını təşkil edir. Bu prosesdə tələbələrin axtarışa, tədqiqatçılığa əməkdaşlığa sovq etdriliməsi, onların özünütəsdiqinə, özünüifadəsinə şərait yaradır Hüseynov Ş.Ə. 92 və onları gələcək müəllimlik fəaliyyətinə hazırlayır. Müəllim tələbəni ali sərvət kimi qəbul etməli, onun bir insan kimi qavramalı və yüksək mövqedən yanaşmalıdır. Təcrübə göstərir ki, bəzən ali məktəblərdə müəllimlər mühazirə və seminar məşğələlərində infromasiya verməklə ünsiyyət yaratmaq funksiyasını yerinə yetirir, digər tərəfdən interaktiv, perseptiv tələblər unudulur. Tələbənin hissi aləminin duymamaq, sevincinə, kədərinə şərik olmamaq, onun problemlərini görə bilməmək, qiymətləndirməmək, onu düzgün qavramamaq maneələr və münaqişələr yaradır. Tələbələrdə bəzən təlim fəaliyyətinə marağın azalması, zəif mənimsəmə, fənnə diqqətin azalması yalnız pedaqoji ünsiyyətin yanlış təşkili ilə bağlıdır. Sorğular göstərir ki, tələbələr o halda müəllimə rəğbət bəsləyirlər ki,müəllimlərlə onlar arasındakı münasibətlər demokratik və humanist prinsiplərə, qarşılıqlı hörmətə, əməkdaşlığa əsaslanır. Belə halda müəllimin akademik qabiliyyəti aşağı səviyyədə olsa belə, tələbələr belə müəllimləri daha yaxşı qəbul edirlər. Ali məktəbdə müəllim hazırlığında, tələbələrin gələcək müəllim, şəxsiyyət kimi formalaşmasında pedaqoji təcrübənin müstəsna rolu vardır. Gələcək müəllimin uğurları pedaqoji təcrübəni təşkiliındən çox asılıdır. Pedaqoji təcrübə müəllim peşəsinin, onun şəxsi keyfiyyətlərinin formalaşmasının bünövrəsi, ilk göstəricisi, müəllimliyin ilk yolu hesab edilir. Ona görə də pedaqoji təcrübənin təşkili, keçirilməsi, təcrübəyə cəlb ediləcək rəhbərlərin, metodistlərin seçiləməsi diqqət mərkəzində olmalıdır. Pedaqoji prosesi, pedaqoji-psixoloji problemləri mükəmməl bilməyən müəllimlər tələblərə hər bir faydalı göstəriş, məsləhət verə bilməzlər. Ali məktəbdə gələcək müəllimlərin bir şəxsiyyət kimi inkişafında, onları peşə və şəxsi keyfiyyətlərinin formalaşmasında pedaqoji elmlərin, xüsusilə, pedaqogika və psixologiya fənnlərininn tədrisinə diqqətin artırması olduqca zəruridir. Pedaqogika, psixologiya fənnləri müəllim hazırlığında aparıcı fənlərdən hesab edilir və bu fənnlər tələbənin təhsil aldığı dörd illik fəaliyyətində, eyni zamanda gələcək fəaliyyətində istiqamətləndirici, bələdçi rolunu oynayır və bu dörd ilin yekunda yekun dövlət attestasiya ilə nəticələnir. Burada bir məqama diqqət yetirməyi vacib hesab edilir. Məlumdur ki, müəllim hazırlayan ali məktəb bakalavr pilləsini bitirmək üçün yekun Dövlət Attestasiya keçirilir.” İbtidai sinif müəllimliyi” ixtisasının bakalavr pilləsini bitirən gələcək müəllimlər üçün pedaqogika fənnindən dövlət imtahanını keçirilməsi nəzərdə tutulur. Lakin digər ixtisaslarda, o cümlədən, Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi, tarix və coğrafiya müəllimliyi, biologiya müəllimliyi ixtisaslarında pedaqogika fənnindən dövlət imtahanını keçirilməsi nədənsə nəzərdə tutulmur. Həmin ixtisasları bitirənlərin hamısı bakalavr dərəcəli diploma layıq görülür və müəllim peşəsinə yiyələnir. Belə olan halda ixtisaslar arasında fərq qoyulması qəbul edilməməlidir və bu mənada ixtisasdan asılı olmayaraq müəllim peşəsinə yiyələnən gələcək müəllimlər pedaqogika fənnindən dövlət imtahanın keçirilməsini məqsədəuyğun hesab edirik. Çünki müəllim pedaqoji prosesi, pedaqoji prosesin qanunauyğunluqlarını, təlimin, tərbiyənin prinsiplərini, metodlarını, yeni təlim texnologiyalarını bilmədən uğur qazana bilməz. I semestr müddətində pedaqogika fənnin tədrisi keyfiyyətli müəllim hazılığına yaxşı təsir göstərmir. Ali pedaqoji təhsil müəssisələrinin fəaliyyətini daha effektli qurmaq, keyfiyyətli müəllim hazırlamaq məqsədilə ali məktəblərin strukturu təkmilləşdirilməli və demokratikləşdirilməlidir. Tədrisin keyfiyyətinə diqqətin artırılması, professor-müəllim heyətinin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksədilməsi, onların maddi vəziyyətlərini, iş şəraitlərini yaxşılaşdırılması, tədris prosesində müasir metod və texnlogiyalardan istifadə edilməsi diqqət mərkəzində olmalıdır. Bu mənada Sumqayıt Dövlət Universitetində aparılan işləri təqdirəlayiq hesab etmək olar. Tələbə-gənclərlə aparılan əxlaqı, ideya-mənəvi tərbiyə, onlarda milli-mənəvi dəyərlərin formalaşdırılması, gənclərin mədəni- kütləvi tədbirlərdə iştirakı, onların fəaliyyətini stimullaşdırılıması artıq ənənə halını almış, bu isə tələbələrdə fəal həyat mövqeyinin formalaşmasında, şəxsiyyət kimi özlərini tapmaqda yardımcı olur. Yeni elmi-pedaqoji, tədris-metodik işlərin səmərəliliyini artırmaq, səriştəli demokratik və humanist prinsiplərə söykənən idarəetmənin, İKT-nın imkanlarından yaradıcılıqla istifadə, professor-müəllim heyətinin səmərəli fəaliyyət göstərməsi üçün imkanların genişləndirilməsi, bunun üçün maksimum şəraitin yaradılması, tədris prosesində müasir texnologiyaların tətbiqi, Ali məktəbdə gələcək müəllim şəxsiyyətinin formalaşdırılması Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|