Türk biRLİĞİ yolunda avşar türkmenleri sempozyumu biLDİRİler kitabi 21 Temmuz 2017 Kayseri

160
Şeref Kocakaya
 
IRAK TÜRKMENLERİ
Cemal Şan
Irak Türkmen Cephesi Başkanı
Sayın Dünya Avşarlar Birliği Başkanı ve Yönetim Kurulu Üyeleri
Sayın Kayseri İl Kültür Müdürü
Değerli Katılımcı, misafirler ve basın mensupları
Ulu Tanrı Adıyla Türk Birliği Kurultayını Selamlar üstün başarılar dileriz.
Irak Türkmeneli Başkenti Kerkük’ten saygı ve selamlarımı sunuyorum.
Türkmeneli Coğrafyasını dile getiren bir sloganla konuşmama başlıyorum.
Mendeli den Telafer’e  selam olsun Türkmenlere
Bir Iraklı olarak Türk Birliği Sempozyumuna katılmaktan gurur duyuyorum. Türk dünyasının 
kalbi anavatan Türkiye2de bu kurultayın düzenlenmesi önemli bir anlam kazanmaktadır. 
Günden güne ilerlemeye, gelişmeye geçerek dünyanın süper ülkeleri arasında yer alması 
Türk Milletinin büyüklüğünü ortaya koymaktadır. Belki Türkiye dışında yaşayan Türkler 
bu şahlanmanın daha çok farkındadır. BU ilerleme ile Türk dili de uluslararası diller arsında 
yerini almıştır.400 milyonluk Türk Ulusunun bir parçası olan Irak Türkmenleri olarak büyük 
onur duymaktayız. Ulu Tanrı bu asil, şanlı milleti korusun ve yüceltsin.
Irak  Türkmenleri  iki  aşama  ile  bu  toprakları  yurt  edinmiştir.  İslamiyet’ten  önce  Sümer, 
Hititler  ve  diğer  ülkeler  döneminde  Türkistan’dan  gelmiştir.  İslamiyet  sonrası  ise  H.54, 
M.640  yıllarında  Özbekistan’ın  Buhara  ilinden  Irak’a  geldiklerini  saptamaktayız.  Yüce 
İslam dinini kendi özüne, huyuna, suyuna uygun bulan Türkler, İslamiyet’i severek isteyerek 
kabul etmişlerdir. Müslüman olan Türklere, Türk Müslüman denmiştir. BU yüzden zaman 
zaman Türk Müslüman sözü Türkmen diye söylendiği iddia edilir. Tüm değişik iddia ve 
kanıtlar Türkmenlerin Türk boylarından olduğu üzerinde birleşmişlerdir.
Irak Türkmenleri İslamiyet’ten sonra 3 aşama ile Irak’ta çoğalmışlardır. 
I.Aşama, Emevi ve Abbasiler dönemi
II.Aşama, Selçuklular dönemi
III.aşama Osmanlı İmparatorluğu döneminde gerçekleşmiştir.
1055 yılında Irak’ın başkenti Bağdat’a giden Sultan Ertuğrul, Türkçe mevlitlerle karşılanarak 
yer yer Türklükle çalkalanmıştır.
Bu dönemde Irak Türkmenleri 6 devlet kurmuşlardır.
Selçuklular,  İlhanlılar,  Celayirliler,  Karakoyunlular,  Akkoyunlular  ve  Atabekler.  Ayrıca 
çok sayıda emirlikler kurmuşlardır. Musul’da Musul Atabeyliği, Erbil’de Erbil Atabeyliği, 
Kerkük’te 1232 yılında Kıpçaklar Beyliği, Emir Arslantaş başkanlığında ve daha sonrası 
Gökyurt Beyliği kurulmuştur. Ancak 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman önderliğinde 
Bağdat’ı alan Osmanlı Ordusunun girişiyle bu emirlikler ve devletler Osmanlı İmparatorluğuna 
katılmıştır.  BU  dönemde  Irak’ta  özellikle  Türkmeneli  Bölgesinde  Türkmenlerin  sayısı 
artmaya başlamıştır. Sultan Süleyman Bağdat’a girişinde büyük Türkmen şairi. Fuzuli, O’nu 
dini bir kaside ile karşılamıştır. Osmanlı İmparatorluğu dönemi 1918 yılına değin sürdüğü 
sırada  Irak’a  Türkmenler  hakim  durumdaydı.  Fakat  bu  dönem  sonrası  mahkum  olmakla 
mazlumiyet başlamıştı.
Irak  Türkmenlerinin  coğrafyası,  Kuzeyde  Telafer’den  güneyde  Mendeki  şehrine  uzanan 
ince bir çizgi üzerindedir. Araplarla Kürtler arasındaki savaşa engel olan Türkmeneli bölgesi 
önemli stratejik konumdadır. Bu bölgede Telafer,Efgeni,Musul,Erbil, Altunköprü,Kerkük, 
Tuzhurmatu, 
Karahasan, 
Leylan,Tavuk, 
Kifri, 
Süleymanbey,Amirli,Karatepe, 
Karahan,Kızlarbat, Adanaköy, Hanekin, Mendeli, Kazanya,Deliabbas ve çok sayıda köy ve 
kasaba yer almaktadır. 3 milyon kadar nüfusa sahip olan Türkmenler, Irak’ta %13 oranındadır.

---

161
Türk Birliği Yolunda Avşar Türkmenleri Sempozyumu 
 
Türkmen dili ise, Türkçenin batı lehçesinden olup, Azerbaycan, Anadolu ve Suriye 
şivelerine yakındır.
 
Türkmenler,büyük Türk ulusununOğuz Boylarından  Kayı boyuna mensuptur. Bayatlılar, 
Karaoğullar,  Celaliler,Neftçiler,Karauluslar,Şebekler, Bacanlar,Hürmüzlü, Aslanlı, Kaplanlı, 
Karakoyunlu, Akkoyunlu, Tatarlar, Öcüşlü, Avcılar, Bayraktarlar, Salihliler, Çerkezler,Çeçenler 
gibi.büyük  aşiretlerin yanında  mesleğe dayalı ailelerden Demirciler,  Kasaplar,  Kayacılar, 
,  Terziler,Bakkallar,  Attarlar,  Hancılar,Kervancılar,Oturakçılar,Küzeciler,Ekinciler, 
Tandırcılar,Çamurcular, Küreciler,Cambazlar,Bendeler,Çayırlılar ve diğerleri bulunmaktadır.
 
Kültür bakımından:
Zengin bir kültüre sahip olan Türkmenlerden büyük  şair, yazar, araştırmacı, şarkıcı, 
müzisyen, tiyatrocu,  edebiyatçı yetişmiştir. Şairler Şairi Fuzuli, İmadeddin Nesimi,büyük 
araştırmacı Ata Terzibaşı, şarkıcı Abdülvahit Küzecioğlu,gazeteci, ressam,şarkıcı Sinan Sait, 
gazteci  yazar Abdüllatif  Benderoğlu,araştırmacı  Şemsettin  Küzecioğlu,yazar  Fevzi Terzi, 
araştırmacı Faruk Köprülü ve diğerlerinin çalışma yapıtları Türkmenelinin sınırlarını aşarak 
Türk dünyasına geçmiştir.
Irak Türkmenlerinin halk edebiyatı ve halk müziğinde önemli bir yer tutan hoyratlar, 
hem yazılış hem müzik bakımından tüm Türkçe konuşan bölgelerden farklı olmuştur. Artık 
Kerkük demek hoyrat demek olmuştur.
Türkmen edebiyatında şiir birkaç çeşittir. Divan Şiiri, Halk şiiri ve Serbest şiir türleri 
bulunmaktadır. Türkmeneli kültür ve sanatı üzerinde Azerbaycan, Anadolu ve orta Asya’daki 
kimi yazar ve sanatçı uzmanlık derecesi almıştır. Büyük yazar Gazanfer Paşayev, şarkıcı 
Mehmet Özbek, şarkıcı Salih Turhan birer örnektir.
Türkmenelinde, Azarbaycan, Anadolu  ve  diğer  Türk  bölgelerinin  kültür  ve  sanat 
çalışmaları Türkmenler tarafından coşku ve hayranlıkla izlenmektedir. Azerbaycanlı şairler 
Ahmet  Cevad,Şehriyar,  Ali  Agavahit,  Bahtiyar  Vahapzade,  Anadolu’dan  Mehmet  Akif 
Ersoy, Yahya Kemal Beyatlı, Nihal Atsız, Arif Nihat Asya ve diğerlerinin eserleri örnektir.
Irak Türkmenleri, Osmanlı döneminde kitap ve gazeteler yayınlamıştır.1911 yılında 
iki kardeş Mehmet Zeki ve Ahmet Medeni Kutsizade Kerkük’te Havadis adında bir gazete 
yayınlayarak yerli ile dış haber ve edebi çalışmalar yayınlamaktaydı. 1918 yıkında İngiliz 
yönetimi tarafından durdurulan bu gazeteden sonra bu güne değin değişik gazete, bülten ve 
kitaplar yayınlanmıştır. Kerkük’ten yayın yapan Türkmeneli TV ve radyo kanalının yanında 
,  Türkmaniye  TV  kanalı,  Türkmenlerin  siyasi,  kültürel  ve  toplumsal  etkinliklerini  tüm 
dünyaya aktarmaktadır.
Türkmenler  bugün  Irak  nüfusunun  %13  ü  oluşturmaktadır  ve  3milyondan  çoktur.  Çoğu 
Müslüman olup, Sünniler ve Şiiler vardır. Çok az sayıda Keldani mezhebinden ve Hristiyan’da 
bulunmaktadır.
Siyasi Durum:
İslamiyet’ten önce, sonra ve bugüne değin değişik durumlar yer almaktadır. Türkmen 
siyasetçiler  dünyanın  tüm  gelişmelerine  ayak  uydurarak  milli  hizmetler  yolunca  çabalar 
harcamaktadır. 
Türkmen siyasi durum 5 aşamaya ayrılmaktadır.
Türk  dönemleri  sırasında  adını  saydığımız  devlet  ve  emirlikler  kurmuşlardır.  Osmanlı 
dönemi sonunda harekete  geçen Turancılık düşüncesi yoluna yine Türkmenler katılmışladır. 
Büyük devlet adamları ve subaylar, Turancılık hareketine katılmışlardır. Bunlardan Mahmut 
Nedim, Mustafa Ragıp Paşa, Mehmet Fazıl Çeçen, Hikmet Süleyman, İzzet Sarıkahya Paşa 
ve diğerleri vardır.
1918  sonrası  Osmanlı  hakimiyeti  yerine  İngiliz  yönetimi  gelince  Türkmenlerin 
mazlumiyeti  başlamıştır. Türkçe  okuma  yazma  yasaklanmış,  milli  yayınlar  durdurulmuş, 

---