Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
deyil, ümumiyyətlə. Hətta yanlıĢ deyilən sözü də sevmək lazımdı. Çünki Azərbaycan sözüdür. Sözlər yanaĢı duranda onların enerjisi yaranır. Tənqidçi bu ruhda çıxıĢ edəndə, ədəbiyyatın ruhunu duyub, dəqiq, obyektiv fikir söyləyə bilər. Kamil Vəli Nərimanoğlu indi daha çox siyasətlə məĢğuldu. Amma vaxtilə yaxĢı tənqidi yazıları var idi. Ġndi də onun çox maraqlı kitabı çap olunub «Özümüz, sözümüz». Bu, Azərbaycan mədəniyyətində hadisədi. Bu əsərdə Azərbaycan ədəbiyyatının həm klassikası, həm də müasir dövrü öz əksini tapıb. YaĢanan ədəbi həyatda bir diqqətəlayiq hadisə də 2004-ci ildən baĢlayaraq gənc tənqidçi Əsəd Cahangirin baĢ redaktorluğu ilə «Körpü» ədəbi tənqid dərgisinin çap olunmağa baĢlamasıdı. Dərginin 2005-ci il sayları daha sanballıdı. Ötən ilin ikinci sayında çap olunan tənqidi yazılar içərisində ikisi daha çox seçilir: Əsəd Cahangirin «Platondan Anara qədər» və Rüstəm Kamalın «Nüsrət Kəsəmənlinin «tale» mətni: simvol və gerçəklik» yazıları. Müəlliflərin hər ikisi dünya poetikasına, fəlsəfi fikir təcrübəsinə söykənərək mülahizə yürüdürlər, amma tamamilə bənzərsiz. Əsəd Cahangir 2400 illik məsafədə yaĢayan düĢüncələrlə Anarın «realist» utopiyasını
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Kamal isə Nüsrət Ģerinin romantikasında simvolun gerçəkləĢmə, gerçəyin simvollaĢma texnologiyasını arayır. Zərif poeziya materialına belə həssasca yanaĢmaq nə qədər çətin olsa da, Rüstəm bunun öhdəsindən gəlib. Ədəbi-tənqidi dərgi kimi «Körpü» tənqid yaradıcılığına çox geniĢ meydan açır. Bu meydanda milli və dünya ədəbiyyatının dürlü problemlərinə çıxmaq üçün əlveriĢli imkan var. Təbiidir ki, Azərbaycan ədəbi-tənqidi və elmi-humanitar fikrində modernizm və postmodernizm dünyagörüĢünə, fəlsəfəsinə, bədii praktikasına, eləcə də onun oxucu qavrayıĢında necə reaksiya tapmasına daha çox atüstü, nadir hallarda isə ciddi münasibət açıqlanıb. Sonuncuya nümunə – Aydın DadaĢovun «Modernizm nədi? Nədi modernizm?» («Ulduz», 2004 №6 səh.45-48; №7 səh.38- 43), Qorxmaz Quliyevin «Postmodernizm» («Azərbaycan», 2005 №9 səh.172-183) və Əhməd QəĢəmoğlunun «Postmodernizim: yarımçıq dünyagörüĢün məhsulu» («Ədəbiyyat qəzeti», 4 mart 2005) analitik məqalələridi. Qorxmaz Quliyev postmodernizm haqqında aydın və dolğun təsəvvür yaradır. Məlum olur ki, bu cərəyan Azərbaycanın bədii-estetik Ģüuruna nə dərəcədə yararlıdı və bu «məkanda» necə qərarlaĢa bilər. Əhməd
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
çıxıĢ edərək postmodernizmə münasibət bildirir. O, ġərq və Qərb mədəniyyətinin qarĢılıqlı münasibətlərinə, bir- birini təsirləndirmələrinə obyektiv yanaĢmada belə bir həqiqəti ortaya qoyur ki, bir çox yazarlar postmodernizmin nə demək olduğunu, onun genezisini, hansı fəsləfi, siyasi nəzəriyyələrdən, ənənələrdən qidalandığını, hansı tarixi situasiyada, hansı mental kompleksdən, dünyagörüĢündən törəndiyini bilmədən onun ətəyindən yapıĢırlar. Ġndi o, Qərbin özü üçün çoxdan köhnəlib. Bizim qoca cavanlarımızsa, hələ də ondan əl çəkmək istəmirlər. Açığını deyim ki, müasir Qərb çağdaĢ dünya üçün daha çox klassikası ilə, məsələn, Ġntibah, romantizm, XX yüzilliyin monumental roman, poeziya janrları ilə, filosofların məktəb yaradıcılığı ilə örnək ola bilər. Qoy Qərb özünün sönmüĢ hesab etdiyi mədəniyyətini özü göyərtsin. Bizim öz problemlərimiz var. Bu problemləri kimlərisə yamsılamaqla ört-basdır edə bilmərik. Qlobal məkanda milli mədəniyyətimizin taleyini, varlığını, perspektivini düĢünə bilən adamlar bunun nə demək olduğunu yaxĢı baĢa düĢürlər. PsevdomodernləĢməyə aĢırı meylin bir yarıtmaz cəhəti də onun ədəbi düĢüncə dilini və praktikasını yabançılaĢdırmaqdan ibarətdi. Həyatın hər sahəsində
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
Ancaq belə kökündənazma Ģəklində yox. Bir sıra ədəbiyyatçılar, tənqidçilər az qalıblar ki, nəinki ümumən humanitiar elmlərdə, hətta fiziologiya, zoologiya, baytarlıq, kibernetika, astronavtika, genetika və sairdə iĢlənən yeni terminləri ədəbi tənqid dilinə, ümumiyyətlə, mədəniyyət düĢüncəsinə gətirsinlər. Hər yerdə olduğu kimi, burada da geydirmə əməliyyat fayda vermir və süniliyini, zahiri effektliyini dərhal nəzərə çarpdırır. Tənqid hər Ģeydən öncə estetik düĢüncə mədəniyyətidi. Onun öz dili, köhnəlmiĢ, yatıb qalmıĢ üslub qanunları, terminoloji çevrəsi, fərqli manerası, manevrləri, daim cilalanan, hərəkətdə olan, dərinləĢən və professionallaĢan texnologiyalarının dəsti var. Tənqid son illərdə məsuliyyətli bir iĢlə, demək olar ki, məĢğul olmayıb: - dünya ədəbi prosesinin Azərbaycanda, Azərbaycan ədəbi prosesinin xarici ölkələrdə öyrənilməsi, yayılması və təbliği ilə; - Azərbaycan-dünya ədəbi əlaqələrindəki müasir durumun araĢdırılması ilə. ÇağdaĢ ədəbiyyatın mühərriki olan tənqid müasir dünya ədəbi proseslərindəki dinamikanı, qarĢılıqlı ilgilərin səmərəliliyini, bu proseslərdəki əsas yönləri də öyrənməli
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|