Temperaturun öLÇÜLMƏSİ plan temperatur şkalaları və temperatur kəmiyyət vahidləri. Mexaniki kontakt termometrləri

Tarazlaşdırıcı körpülər.
Tarazlaşdırıcı körpülər avtomatik və qeyri-avtomatik qruplara bölünür. Burada “o” ölçmə üsulundan istifadə olunur. Qeyri –avtomatik körpülərin köməyi ilə laboratoriya şəraitində 0,5...10 Om müqavimətlər ölçülür.
Ab diaqonalında cərəyan mənbəyi (şəkil 4), cd diaqonalı – “0” –indikator “HVI” olur. Körpü çiyinlərinə sabit R₁, R₃ və nizamlanan R₂ müqavimətləri qoşulur, “cd” çiynində isə ölçülən R_t müqaviməti və hər birinin müqaviməti R_d olan iki birləşdirici naqil olur.
Əgər körpü tarazlaşdırılmışdırsa, onda cd diaqonalındakı cərəyan sıfra bərabərdir, çiyinlərdəki cəryanlar isə bərabərdir, yəni İ₁ = İ₃, İ₂ = İ_t yaxud


_{ } (4)

c və d nöqtələrindəki potensiallar bərabər olduğundan axırıncı bərabərlikləri tərəf -tərəfə bölsək alarıq:

Cərəyanların bərabərliyini nəzərə alsaq:
_{ } (5)

Bu tənlik körpünün tarazlıq şərtini ifadə edir ki, buna da _R2 rezistorunun müqavimətini nizamlamaqla o onadək davam etdirilir ki, sıfır –indikator “HU” səfər göstərməyəcəkdir.

Buradan
_{ } (6)
_{ }
nəzərə alsaq
_{ } (7)

Şəkil 4. Qeyri –avtomatik tarazlayıcı körpü.
Avtomatik tarazlayıcı körpü aşağıdakı sxem üzrə dəyişən müqavimət çiyinli və üç naqilli qoşulan müqavimət termometrindən yığılır. Dəyişən müqavimət üç paralel birləşdirilmiş rezistordan ibarətdir: R_p –ölçmə funksiyasını yerinə yetirən –reoxord; R_ş –reoxord şuntu; R_u – bütün reoxord qrupları üzrə müqavimətin verilmiş qiymətini uyğunlaşdıran reziztor: R_per, R₁, R₂, R₃ – körpü sxemin rezistorlarıdır; R_d -əlavə rezistor; R_b – ballast rezistoru; R_t – termoçevirici müqavimət; R_l – birləşdirici xətlərin müqavimətlərini uyğunlaşdırıcı müqavimətdir; m – reoxord hərəkət etdiricinin d nöqtəsindən sağa vəziiyyəti R_per (dəyişən müq.) müqavimətinin hissəsidir; n – reoxord hərəkətetdiricinin d nöqtəsindən sola vəziyyəti R_per müqavimətinin hissəsidir (şəkil 5).

Şəkil 5. Avtomatik tarazlaşdırıcı körpü.

Reoxord hərəkətetdiricinin rezistorun R_t müqavimətinin dəyişməısindən asılı olaraq vəziyyətinin xətti asılılığını almaq üçün rezistor çiynə qoşulur. Sıfır –indikator HИ keyfiyyətində avtomatiki körpülərdə elektron gücləndiricidən ЭУ istifadə edilir. Avtomatik köprpülər həm dəyişən və həm də sabit cərəyanlı qidalanır. Sabit cərəyanla qidalandıqda elektron gücləndiricinin (ЭУ) girişində modulyator qondarılır.

Tutaq ki, cihaz şkalasının ilkin qiymətinə uyğun temperaturda ölçülən R_tmüqaviməti R_{t baş} –başlanğıca uyğun gəlir, temperatur dəyişdikdə isə: _{ } olar.
Qeyd olunan iki vəziyyət üçün tarazlıq şərtini aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar:


_{ } (8)

və
_{ } (9)

(9) –dan (8)-i çıxıb və m-ə görə həll etsək alarıq:

_{ } (10)
Buradan görünür ki, m - ΔR_t xətti asılıdır, həmçinin üçnaqilli sxem üzrə müqavimət termometrlərin (MT) birləşdirilməsində MT -nin göstərişi birləşdirici naqillərin müqavimətinin dəyişməsindən asılıdır. Ancaq bu asılılıq cüzidir (kiçikdir) və temperaturun 40⁰C -dək dəyişməsində naqillərin müqavimətinin R_ℓ dəyişməsi cihazın göstərişinin müxtəlif ölçmə diapazonunda ölçülən kəmiyyətin normalaşdırılmış qiymıətindən (0,05...0,10) % hüdudunda dəyişməsinə gətirir.
Dəqiqlik sinifləri: 0,25; 0,5; 1 olur.
Avtomatik körpülərdə elektron və pnevmatik nizamlayıcı qurğu və siqnal verici qurğu yerləşdirilir; məsafədən cihazın göstərişinin ötürülməsi üçün –pnevmatik çevricilərdən, cərəyanlı, tezlik və s. çeviricilərdən istifadə edilir.