Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
75 Sonuncu hәdisi fәqihlәr tez-tez istifadә etmişlәr. Mәsә- lәn, Mavәrdi “әl-Әhkam әs-Sultaniyyә”, Şirazi “әl-Mühәzzәb”, İbn Qüdamә dә “әl-Müğni” kitabında hәmin hәdisi dәlil gә- tirib. Bu hәdis haqqında İmam Nәvәvi “әl-Mәcmu” kitabında deyib: “Bu, olduqca “zәif” vә “mәchul” hәdisdir”. “әs-Sünәn” kitabında Beyhәqi yazır: “Yoldaşlarımız bu hәdisi kitablardakı şәrhlәrin daxilindә qeyd etsәlәr dә, mәnә ona dair heç bir istinad mәlum deyil”. Bu hәdisin orijinal mәtni Tirmiziyә, İbn Macә vә Tәbә- riyә görә belәdir: “Var-dövlәtdә zәkatdan başqa da haqq var- dır”. Sonralar İbn Macәnin kitabının köhnә nüsxәlәrindә bu hә- dis sәhv yazıldı vә onun әvvәlinә “leysә” (yoxdur) sözü artırıl- dı. Belәliklә, bu sәhv yayğınlaşdı. Hәmçinin, “Tәrh әt-Tәşrib fi Şәrh әt-Tәqrib” kitabında (Bax: cild IV, sәh. 18) Hafiz әbu Zәr`ә ibn әl-Hafiz Zeynәddin әl-İraqi bu mәsәlәyә toxunub. Әllamә Әhmәd Şakir dә Tәbәrinin tәfsirinә (Bax: tәfsirdәki 2527-ci hә- dis) yazdığı “tәxric” kitabında bu mәsәlәyә aydınlıq gәtirmiş, tutarlı dәlillәrlә mövqeyini әsaslandırmışdır 1 . Bir çox fiqh kitablarında, hafiz imamlara görә әsli bilin- mәyәn bu qәbil hәdislәr vardır. Belә hәdislәr haqqında Hafiz Zeylәi “Nәsb әr-Rayә” kitabında “qәribdir” sözünü işlәdir. Bu söz Zeylәiyә xas termin olub әsli vә istinadı bilinmәyәn hәdis- lәri ifadә edir. Bu barәdә Hafiz ibn Hәcәr yazır: “(Bu hәdisin is- tinadına vә ya özünә) heç bir yerdә rast gәlmәdim”. Yaxud da: “Bu hәdisin Peyğәmbәrәdәk uzanan istinadını tapmadım” vә s. Belә hәdislәr bәzi fiqh bablarında nәzәri çәkәcәk dәrә- cәdә çoxdur. Vaxtı ilә “әd-Dirayәt” kitabının “Heyvan kәsmә” (zə‐ baih) fәslindәki hәdislәri araşdırırdım. Orada iyirmiyә yaxın 1 Yusif әl-Qәrdavi. Zәkat fiqhi. “Risalә” çapı, sәh. 966-967, 3 vә 4-cü alt ha- şiyәlәr. 76 hәdis vardı. Bәzilәri sәhih, bәzilәri dә “zәif” idi. Bәzilәrinin isә istinadı vә әsli ümumiyyәtlә, Hafiz İbn Hәcәrә mәlum deyildi. Onlardan bir neçәsinә nәzәr yetirәk: - “Kitab әhli ilә necәsinizsә, mәcusilәrlә (atәşpәrәstlәrlә) dә elә davranın. Ancaq onların qadınları ilә evlәnmәyin, kәs- diklәrini dә yemәyin” 1 . - “İstәr sәslәndirsin, istәrsә dә sәslәndirmәsin (yәni, “bis- millah” desә dә, demәsә dә), müsәlman hәr dәfәsindә Allahın adı ilә kәsmiş sayılır” 2 . - “Yalnız “bismillah” deyin” 3 . - “(Heyvanları) sinәnin yuxarı hissәsi vә iki cәnә sümü- yü arasındakı nahiyәdәn kәsmәk lazımdır” 4 . - “Heyvanın boğazındakı damarları istәdiyin şeylә kәs” 5 . - “Peyğәmbәr qoyunu şah damarınadәk kәsmәyi qada- ğan edib” 6 . Müәllif yazır: “Yәni, bıçağı şah damarınadәk yerit- mәyi qadağan edib”. - “Hәzrәti Aişә kәrtәnkәlәnin yeyilib-yeyilmәdiyi haqda Peyğәmbәrdәn soruşduqda Allahın rәsulu bunu qadağan et- di” 7 . - “Peyğәmbәr xәrçәng satışını qadağan etdi” 8 vә bu qәbil neçә-neçә hәdis 9 . 1 İbn Hәcәr bu hәdis barәsindә deyir: “Hәdisә bu variantda heç yerdә rast gәlmәmişәm”. Yәni, İbn Hәcәr “Ancaq onların qadınları ilә evlәnmәyin, kәs- diklәrini dә yemәyin” әlavәsi ilә birlikdә bu hәdisә rast gәlmәyib. 2 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә bu variantda heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 3 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. Hәdisi İbn Mә- sud rәvayәt edib. 4 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 5 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 6 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 7 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 8 İbn Hәcәr deyir: “Bu hәdisә heç yerdә rast gәlmәmişәm”. 9 Bax: İbn Hәcәr. әd-Dirayәt fi Tәxric әl-Hidayә / Alt haşiyәlәrdәki izahlar Haşim әl-Yәmaninindir. Cild II, sәh. 205-213. 77 İddia edildiyi kimi, bu cür hәdislәr tәkcә Әhli-Rәyin (hә- nәfilәrin) deyil, digәr mәzhәblәrin dә kitablarında mövcuddur. Özü dә bu kitablarda da әsli-istinadı bilinmәyәn hәdislәrә rast gәlmәk mümkündür. Ancaq belә hәdislәrin say nisbәti mәz- hәbdәn mәzhәbә dәyişir. İmam Qәzalinin “әl-Vәciz” kitabına Rafeinin – hәr ikisi şafei imamlarındandır – yazmış olduğu şәrhdәki hәdislәrin is- tinad vә sәhihliklәrinin müәyyәnlәşdirilmәsi üçün Hafiz İbn Hәcәrin qәlәmә aldığı “Tәlxis әl-Hәbir” adlı kitabla tanış olan- lar bunu tam aydınlığı ilә görәcәklәr. Belә ki, İbn Hәcәr şafei ol- mağına rәğmәn, sözügedәn kitabda dәlil gәtirilmiş hәdislәrin çoxunu “zәif” saymışdır. Çünki hәqiqәti söylәmәk daha yaxşı- dır. Hәtta Hafiz Әbubәkr Әhmәd ibn әl-Hüseyn әl-Beyhәqi bu mәsәlәdә İmam Әbu Mәhәmmәd Abdullah ibn Yusif әl-Cü- veyniyә (İmamülhәrәmeyn Cüveyninin atasıdır) mәktub yaz- mış, onu әdәb-әrkan çәrçivәsindә tәnqid etmişdir. Çünki Cü- veyninin “әl-Mühit” kitabında bir-sıra hәdis sәhvlәri vardı. Mә- sәlәn, kitabdakı ilk hәdis – “Günәşin qızdırdığı su ilә yuyun- mağın qadağan olmağı” hәdisi sәhih deyildir. Mәzhәbcә şafei olmağına baxmayaraq, İmam Beyhәqi in- saflı davranmış, şafei mühәddislәrini dә tәnqid etmişdi. Tәnqid etmişdi ki, onlar dәlil gәtirdiklәri hәdislәrin sәhih, rәvayәtçilә- rin dә “zәif” vә namәlum (mәchul) olub-olmadığına ciddi ya- naşmamışlar. Beyhәqi özünün obyektiv vә tutarlı risalәsindә bu mәsәlәni işıqlandırmışdır 1 . Daha tәәccüblüsü isә budur ki, mәhz fiqh üsulu kitab- larında әsli-istinadı bilinmәyәn, uydurma hәdislәrә rast gәlirik. “Sәhabәlәrim ulduzlara bәnzәyir. Hansına uysanız, hidayәtә 1 Bax: “Mәrifәt әs-Sünәn vәl-Asar” kitabına professor Seyyid Әhmәd әs- Sәqrin yazdığı ön söz. Qahirә: “İslam Mәsәlәlәri Ali Şurası”nın nәşrlәri, sәh. 19-24. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|