Sünnəyə münasibətimiz necə olmalıdır?

 81
 
Qadınların qanbahası 
 
İslam Cinayәt Hüququnun yenidәn işlәnilәcәk hökm-
lәrindәn biri dә qadınların qanbahası ilә bağlıdır. Fәqihlәrin 
әhәmiyyәtli hissәsinә görә, qadınların qanbahası kişilәrә düşәn 
qanbahasının yarısı qәdәrdir. 
Bu fәqihlәr aşağıdakı  hәdislәrә istinad edirlәr. Sәhabә-
lәrdәn Müaz rәvayәt edir ki, Peyğәmbәr deyib: “Qadının qan-
bahası kişiyә düşәn qanbahasının yarısı qәdәrdir”. Beyhәqi bil-
dirir ki, “Bu hәdisin istinadı oxşar digәr hәdislәr üçün sәhih de-
yil”.  
Beyhәqi Hәzrәti  Әliyә istinadәn bu hәdisi dә  rәvayәt 
edib: “Qadının qanbahası kişiyә düşәn qanbahasının yarısı qә-
dәrdir”. Bu hәdis İbrahim әn-Nәxәiyә istinadәn Hәzrәti Әlidәn 
rәvayәt olunub. Hәdisin istinadında “qırılma” (kәsilmә) vardır. 
Habelә,  İbn  әbu  Şeybә bu hәdisi  Şә`biyә istinadәn Hәzrәti 
Әlidәn rәvayәt edib. Göründüyü kimi, sözügedәn hәdis hәr bir 
halda “mövquf”dur
1
 vә “mәrfu”
2
 olmadığı üçün dәlil kimi isti-
fadә edilә bilmәz.  
Yaralanma vә oxşar vәziyyәtlәrdә qadınlar vә kişilәrin 
qanbahası, onlara ödәnilәcәk tәzminat haqda tәfsilatlı  mәlu-
matlar istisna edilmir. Bu mövzuda da mәnası açıq, sәhih hәdi-
sә rast gәlinmir.   
Qadının qanbahasının kişiyә düşәn qanbahasının yarısı 
qәdәr olduğunu bildirәnlәr “icma”ya
3
 әsaslanırlar.  Şübhә yox-
                                                 
1
 Hәdislәrin “mәrfu”, “mövquf” vә “mәqtu” tәsnifatında “mövquf” hәdislәr 
sәhabәlәrin sözlәri vә  hәrәkәtlәrini ifadә edәn hәdislәrdir – tərcüməçinin 
qeydi. 
2
 “Mәrfu” hәdislәr Peyğәmbәrә aid hәdislәrdir. Yәni,  әlimizdәn olan bu vә 
ya digәr hәdisin istinad zәnciri Peyğәmbәrәdәk uzanır – tərcüməçinin qeydi. 
3
 İcma:  İslam alimlәrinin dini bir mәsәlәnin  şәriәt statusu әtrafında yekdil 
qәrara gәlmәlәri vә bütün müsәlmanların bu qәrarı  hәmrәyliklә  qәbul 

---

 82
dur ki, icma qәti dәlildir. Ancaq bu icma tam deyil. Çünki sәlәf 
alimlәrindәn ikisi bu mövzuda fәrqli düşünürlәr. Bunlar әl-
Әsәmm vә İbn Ülbәdir. Onlara görә, qadının qanbahası kişinin-
ki qәdәrdir
1
. 
 
İslamın mövqeyi 
 
İbadәt, halal vә haram mәsәlәlәrindә, sosial münasibәt-
lәrdә olduğu kimi, fikri, tәrbiyәvi, әxlaqi... problemlәrә dә isla-
mın münasibәtini öyrәnmәk üçün sәhih hәdislәrә istinad zәru-
ridir.   
Zahidlik vә mövcud nemәtlәrdәn istifadә baxımından is-
lamın dünya hәyatına münasibәtini aydınlaşdırmaq istәyiriksә, 
“zәif” hәdislәrlә kifayәtlәnmәmәliyik. Hәmçinin, aşağıdakı 
problemlәrdә dә “zәif” hәdislәrdәn dәlil kimi istifadә bәs etmir: 
1. Tәvәkkülә  vә  sәbәblәrin nәzәrә alınmasına (“әlimiz-
dәn nә gәlir onu etmәliyik” anlayışı) islamın münasibәti 
2. Profilaktik vә müalicәvi tәbabәtә islamın münasibәti 
3. Әtraf mühit vә yaşıllığın mühafizәsinә islamın müna-
sibәti 
4. Maddi vә mәnәvi tәrәqqiyә islamın münasibәti 
5. Xariqüladә hallara vә kәramәtә islamın münasibәti. 
Bu vә bu kimi mәsәlәlәrә islamın hәqiqi münasibәtini 
öyrәnmәk istәyiriksә, mübahisәli hәdislәrlә kifayәtlәnmәmә-
liyik. Bunun üçün mәnası açıq, sәhihliyi dә qәti olan “möhkәm” 
hәdislәrә istinad olduqca zәruridir; bu mәsәlәdә  tәk bir hәdis 
bәs etmir. Әksinә,  әsas kimi elә  hәdislәr seçilmәlidir ki, prob-
lemә aydınlıq gәtirsin, islamın hәqiqi mövqeyini konkret şәkil-
                                                                                                                   
etmәlәrini ifadә edәn termin; konsensus; müsәlman hüququnun (fiqhin) üç 
mәnbәyindәn biri. Azәrbaycan dilindәki “icma” sözü ilә qarışıq salın-
mamalıdır – tərcüməçinin qeydi.  
1
 Şövkani. Neyl әl-Övtar, cild VII, sәh. 224-227. 

---

 83
dә göstәrsin. Ancaq hәmin mövzu barәsindә bu vә ya digәr 
ayәyә rast gәlsәk, ayәni әsas götürmәliyik.   
 
  
  

---

 84
 
Dəvət və təşviqatda Sünnə 
 
Qurani-Kәrimdәn sonra Sünnә  dәvәtçilәrin, tәrbiyәçilә-
rin tükәnmәz xәzinәsi, qurumayan çeşmәsidir. Çünki xütbәlә-
rindә, moizәlәrindә, dәrslәrindә, tәrbiyә metodlarında bu tü-
kәnmәz xәzinә, bu qurumayan çeşmә onların karına gәlir. Sün-
nә ehkamların, ibadәt vә münasibәtlәrin mәnbәyi sayıldığı ki-
mi, davranışların tәnzimlәnmәsindә, nәfsin saflaşdırılmasında 
– tәzkiyәdә dә hamının mәqbul bildiyi mәxәzdir.  
Bu sәbәbdәn әxlaq alimlәri, mәnәviyyat mürәbbilәri, er-
kәn dövr sufi şeyxlәri vә ümmәtin mötәbәr  şәxsiyyәtlәri hәm-
rәydirlәr ki, hәr bir mürid, sufi Allaha gedәn yolda (tәriqәtdә) 
Sünnәyә riayәt etmәli, düşüncәsindә, ibadәtindә, davranışların-
da, Allahla, nәfsi vә insanlarla münasibәtlәrindә ona sarılma-
lıdır.  
İmam Cüneyd Bağdadi (Allah rәhmәt etsin!) yazır: “Pey-
ğәmbәrin izi (Sünnә ilә – mütərcim) ilә gedәnlәrin yolundan sa-
vayı bütün digәr yollar bağlıdır... 
...Quranı әzbәrlәmәyәn, hәdislәri dә yazmayanlara bu iş-
dә (tәsәvvüfdә – mütərcim) etibar göstәrilmәz. Çünki bizim el-
mimiz (sufilik – mütərcim) Quran vә Sünnәdәn kәnara çıxmır”.  
Sufi imamlarından  Әbu Hәfs deyib: “Әmәllәri vә hal-
larını Quranla, Sünnә ilә ölçmәyәn, fikirlәrinә (xatirә gәlәn ani 
fikirlәr, ürәyәdammalar nәzәrdә tutulur. Sufi terminologiyasın-
da bu, “xәvatir” adlanır – mütərcim) şübhә ilә yanaşmayan şәxs 
әrlәr divanından sayılmaz”.  
Әbu Süleyman әd-Darani yazır: “Bәzәn sufilәrin mәzәli 
fikirlәri (nüktə) günlәrlә qәlbimә hakim kәsilir. Mәn onları an-
caq vә ancaq iki adil şahidin – Quran vә Sünnәnin şahidliyi ilә 
qәbul edirәm”.  

---