3.
Kilsə və istənilən digər işlər üzrə məhkəmə komissiyalarının
fəaliyyət göstərməsi qanımasuzluqdur.
4.
Parlamentin müəyyən etdiyindən kənar, kral xəzinəsinə, parlamentin
razılığı olmadan və ya hər hansı digər formada verginin toplanması,
qanunsuzdur.
5.
Krala xahişlə müraciət etmək təbəələrin hüququdur və belə xahişə
görə onların saxlanılması və ya təqib edilməsi qanunsuzdur.
6.
Krallıq daxilində dinc dövrdə, parlamentin razılığı olmadan daimi
ordunun toplanması və saxlanılması, qanunsuzdur.
7.
Protestant
təriqətindən
olan
təbbəələr,
onların
müvafiq
vəziyyətlərindən asılı olaraq, qanunun müəyyən etdiyi kimi silah gəzdirə
bilərlər.
8.
Parlament üzvlərinin seçkiləri azad olmalıdır.
9.
Söz azadlığı, müzakirə, bütün parlamentdə baş verənlərin hamısı
parlamentdən savayı təqib olunmaq və ya hər hansı bir məhkəmədə və ya
başqa yerdə baxılmaq predmeti də bilməz.
10.
Böyük məbləğdə girov (cinayət işlərinə dair saxlanılan şəxslərdən)
tələb etməyə, böyük məbləğdə cərimə təyin etməyə və ya qəddar və
qeyri-adi eəzalar verməyə icazə verilmir.
11.
Siyahıya daxil edilən və növbə ilə məhkəməyə çağırılan insanların
talehini xəyanət işləri üzrə cinayətlərdə həll etməli olan andh iclasçı azad
torpaq sahibi olmalıdır.
12.
Hər hansı bir tutalacaq cərimədən və ya müsadirədən güzəşt
edilməsi barədə məhkəməyə qədər (məhkum edilənə qədər) vəd verilməsi,
qanunsuzdur və həqiqətə müvafiq deyil.
13.
Qanunların qorunması, möhkəmləndirilməsi və daha da
yaxşılaşdırılması və istənilən hər hansı bir sui-istifadənin qarşısının
alınması üçün parlament tez-tez çağırılmalıdır.
1701-ci ii iyulun 12-də daha bir sənəd “Təşkil olunmayana dair
akt” kral hakimiyyətini məhdudlaşdırmağa yönəlmişdi. Aktın önəmli
cəhətləri kontrassiqnatura və hakimlərin dəyişiməməsi prinsiplərinin təsbit
edilməsi idi. Kontrassiqnatura, hökumətin fəaliyyətinə görə kralı
məsuliyyətdən azad edir və onu hökumət üzvlərinə verirdi. Hakimlərin
dəyişidirilməsi prinsipi isə seçki vaxtından əvvəl onların dəyişdirilməsini
krala qadağan edirdi.
485
AMERİKA BİRLƏŞMİŞ
ŞTATLARININ KONSTİTUSİYASI
(1
7
oktyabr 1787-ci il)
Biz, Birləşmiş Ştatlar xalqı, daha mükəmməl bir ittifaq yaratmaq'.,
ədalət mühakiməsini bərqərar etmək, daxili asayişi qorumaq, birgə
müdafiəni təmin etmək, ümumi rifah səviyyəsini qaldırmaq, biz və bizdən
sonrakı nəsillərdən ötrü_azadlıq nemətlərini təminat altına almaq məqsədilə
Amerika Birləşmiş Ştatları üçün bu konstitusiyanı bəyan və təsis edirik.
I maddə
(legistativ rover-qaınınverici hakimiyyət)
Bölmə 1. Burada bütün qanunvericilik səlahiyyətləri senat və
nümayəndələr palatasından ibarət Birləşmiş Ştatlar konqresinə verilmişdir.
Bölmə 2. Nümayəndələr palatası, hər ştatın əhalisi tərəfindən iki ildə
bir dəfə seçilən üzvlərdən ibarətdir və hər ştatdakı seçicilər onun
qanunverici orqanının (legislaturasınm) ən çoxsaylı məclisini seçən
seçicilər üçün müəyyən edilmiş tələblərə cavab verməlidir. Heç kim, iyirmi
beş yaşına çatmamışsa, yeddi il Birləşmiş Ştatların vətəndaşı olmamışsa və
seçildiyi zaman, onu seçən ştatın sakini deyilsə, nümayəndə ola bilməz.
Həm nümayəndələr, həm də vasitəsiz vergilər, bu ittifaqa daxil olacaq
bütün ştatların öz əhalisi nisbətində bölünür. Bu tənasüb bir neçə müddət
xidmət etməli olanları da daxil etmək, vergi ödəməyən hinduları isə
çıxmaqla bütün azad əhaliyə yerdə qalanların beşdə üçünü əlavə etməklə
müəyyən olunuf. İlk əhali sayımı. Birləşmiş Ştatlar Konqresinin ilk
toplantısından keçən üç il ərzində olacaq və sonra hər on ildən bir, qanunla
müəyyən edilən qaydada, təkrarlanacaqdır. Nümayəndələrin sayı, hər otuz
min nəfərə bir nü-
1.
Bundan əvvəl konfederasiya olub
2.
XIV və XV dəyişikliklərə bax
486
mayəndədən artıq olmamaq və hər ştatın ən azı bir nümayəndəsi olmaq
şərtilə hesablanır və ilk əhali sayımı keçirilincəyə qədər Nyu-Hempşirin üç,
Massaçusetsin səkkiz, Roy-Aylendin və Provi- dens Plantasiyasının bir,
Konnektikutun beş, Hyu-Yorkıın altı, Hyu-Cersinin dörd. Pensilvaniyanın
səkkiz. Delaverin bir, Merilendin altı. Virciniyanın on. Şimali Korolinanm
beş. Cənubi Korolina- nm beş və Cörciyanın üç nümayəndə seçmək hüququ
olacaqdır.
Hər hansı bir ştatın nümayəndəliyində vakansiya yarandığı zaman, bu
ştatın icra orqanı əmrlə seçkilər təyin edərək həmin vakansiyanı doldurur.
Nümayəndələr palatası öz sədrini və digər vəzifəli şəxsləri seçir.
İmpiçment'. (təqsirləndirmə) səlahiyyəti yalnız bu palataya məxsusdur.
Bölmə 3. Birləşmiş Ştatlar Senatı, hər ştatdan iki senator olmaqla (ştatın
qanunverici orqanı tərəfindən)^ altı illik bir müddət üçün seçilən
senatorlardan ibarətdir; hər senatorun bir səsi vardır.
İlk seçkilərdən sonra senat, toplanan kimi, üç-imkan daxilində bərabər
qmpa bölünür. Senatorlardan birinci qrup ikinci ilin tamamında, ikinci qrup
dördüncü ilin tamamında, üçüncü qrup isə altıncı ilin tamamında
senatorluqdan çıxır və bu yolla hər iki ildən bir senatın üçdə biri seçkilərlə
yenilənir; ancaq hər hansı bir ştatın qanunverici orqanı tətildə olan zaman,
senat üzvlüyündə istefa və ya digər səbəb üzündən vakansiya yaranarsa,
qanunverici orqanın gələcək toplantısına qədər bu ştatın icra orqanı
tərəfindən, boşalan yeri doldurmaq üçün müvəqqəti təyinatlar həyata
keçirilə biləf.
Heç bir şəxs otuz yaşma çatmamışsa, doqquz il Birləşmiş Ştatların
vətəndaşı olmamışsa və seçilən zaman onu seçən ştaim sakini deyilsə,
senator əla bilməz.
Birləşmiş Ştatların vitse-prezidenti senatın sədridir, ancaq səsvermədə,
səslər yalnız bərabər bölündükdə iştirak edə bilər.
1 .İmpiçment-dövlətin vəzifəli şəxslərinin xəyanət və digər ağır cinayətləri
üzrə parlament məhkəməsi icraatı. Bu zaman niimayəndələr palatası ittiham irəli
sürür, senat isə məhkəmə rolunda çıxış edir.
2.
XVIIdəyişikliyə bax. (Senatorları daha qanunverici orqan deyil, əhali
seçir)
3.
XVII dəyişikliyə bax.
487
Dostları ilə paylaş: |