Referat mövzu Qazın tərkibinə görə qaz-kondensat quyularının sulaşmasının diaqnostikası əsasında nəticələrin təhlili

3.3. Qaz-kondensat quyularının tədqiqat üsullarının aparılması və onların yerinə yetirilməsi üçün istifadə edilən mədən qurğuları .
Qaz-kondensat yataqlarının kəşfiyyatı zamanı layın qarışığnın kampanent tərkibi və onların emaldan əvvəlki faza vəziyyəti öyrənilir; İşlənmə və istismar prosesində lay-quyu-separator qaz kəməri sistemində lay qarışıgının tərkibi və fəza cevrilmələri proqnozlaşdırılaraq nəzarət olunur.
Lay qazının kompanent tərkibinin tapılması mühüm vəzifədir. Həmin tərkibin düzgün tərifi aşağıdakılardan asılıdır:
1) qaz komponentlərinin balans ehtiyatları;
2) qazın nəqlinə və emalına hazırlanması üsullarını;
3) mədəndə lay qazının saxlanmasının, onun nəqlinin, qazın qazemalı zavoduna nəqlinin hərəkət sxemi;
4) lay məhsullarının emalı və GPP-nin məhsuldarlığının texnoloji sxemi;
5) quyuların və yeraltı metal avadanlıqlarnın karroziyadan mühafizəsinin əsaslandırılması;
6) Ətraf mühitin mühafizəsi və insan əməyi.
Lay qazının tərkibini müəyyən etmək üçün şaxtaların qaz-kondensat quyularında tədqiqat aparmaq və laboratoriyada analiz üçün trap qarışığının maye və buxar fazalarından nümunələr götürmək lazımdır. Bunun üçün quyulara, separatorlara, ayrılmış qaz və xam kondensat nümunələrinə müəyyən tələblər qoyulur.
Qaz kondensat quyularına aşağıdakı tələblər tətbiq edilir:
1) lay qazının seperatora fasiləsiz, tam çıxarılması;
2) Lay üçün bildirilən mənfi təzyiq, qaz kondensatı quyusunun dibindəki kondensatın quyunun dibindəki separatora qaldırılması üçün tələb olunan minimum debi yaratmaq üçün tələb olunan təzyiq itkisi 10%-dən çox olmalıdır. lay təzyiqi;
3) təbii qazın kristal hidratları quyunun dibi lay zolağında, quyunun dibində və boru kəmərlərində əmələ gəlməməlidir;
4) Qaz kondensatı quyusuna daxil olan qablaşdırma və boru kəmərləri hermetik olmalıdır.
Lay qazının tərkibini təyin etmək üçün quraşdırılan separatora bu tələbləri qoyurlar:
a) maye fazanın buxar fazasına ayrılma əmsalı birliyə yaxınlaşmalıdır;
b) Separatorda mayenin həcminin dəqiq ölçülməsi üçün separatorda səviyyəni göstərən şüşə olmalıdır.
c) Separatorlar quyuya mümkün qədər yaxın yerləşdirilməlidir.
Separatordan qaz və maye nümunələri götürülərkən temperatur -6 °C-dən çox olmamalıdır, qaz nümunələri atmosfer təzyiqində və ya xüsusi nümunə götürənlərdən istifadə etməklə şüşə qablara götürülməlidir.
Bir çox hallarda yuxarıda göstərilən tədbirlər həyata keçirilə bilməz. Lay qazının tərkibini müəyyən etmək üçün layı öyrənərkən xüsusi çətinliklər yaranır, çünki keçiricilik əmsalı çox aşağı qiymətlərlə xarakterizə olunur. Qaz-kondensat quyularının kəşfiyyatında hətta layda böyük çəkilmələrə görə belə, mayenin quyudan tam və fasiləsiz çıxarılması üçün lazım olan debimə nail olmaq mümkün olmur.
Bəs belə qaz-kondensat yataqlarında qazın tərkibini necə müəyyən etmək olar?
Qaz-kondensat quyularında elmi-tədqiqat işlərinin aparılması vaxtının azaldılması, süzülmə xassələri zəif olan qaz-kondensat yataqlarında lay qazının tərkibinin müəyyən edilməsi, əmək və material xərclərinin azaldılması məqsədilə lay qazının tərkibinin hesablanmasına çox ciddi cəhdlər edilir. bəzi analitik üsullarla lay qazı. Lay qazının tərkibini bu və ya digər üsulla müəyyən etməyə imkan verən yeni hesabat üsulları hazırlanır və hazırlanır. Bunun üçün qazın tərkibini bilavasitə quyu ağzında təyin etmək üçün portativ xromatoqraf XT-8 istifadə olunur. Bu cihazla ayrılmış qazın miqdarı ölçülür, qazın axın sürəti ölçülür və karbohidrogen kondensatı ölçülür. Ayırıcı iki dəfə ölçülür.
UKR ETI Gas (Ukrayna Elmi Tədqiqat Qaz İnstitutu) şirkətinin əməkdaşları XT-8 tipli yeni qaz xromatoqrafı hazırlayıblar. O, təmizləməni tərsinə çevirməyə, şprislə xromatoqrafa nümunələrin yeni dozalarını yeritməyə və s. imkan verir. Onun köməyi ilə nəinki karbohidrogen olmayan komponentlərin (helium, hidrogen, oksigen, azot və karbon qazı) miqdarını müəyyən etmək olar. təyini üçün sınaq qazı, həm də bütün karbohidrogenlərin tərkibini təyin etmək üçün (yuxarıda C5H12e+ daxil olmaqla). araşdırılan qazda. cihazla mümkündür.
XT-8 xromatoqrafının yataqda istifadəsi imkanları quyu ağzında, kompressor stansiyalarında və yeraltı qaz toplama şəbəkəsinin müəyyən edilmiş nöqtələrində qazın komponent tərkibini təyin etməyə imkan verir.
Qaz kondensat quyularının tədqiqatları aşağıdakı kimi təsnif edilə bilər:
I. Kəşfiyyat və istismar quyularında tədqiqat işlərinin aparılması. Bu işin xüsusi tələbi ondan ibarətdir ki, istisnasız olaraq bütün quyularda kompleks tədqiqat işləri aparılır. Bu, yatağın qaz kondensat xassələrinin dəyişməsinin xarakterini müəyyən etməyə və ya qaz kondensat yatağının bütün sahə və en kəsiyi üzrə tədqiqinə imkan verir.
Birinci kəşfiyyat quyusundan götürülmüş nümunədə qarışığın tərkibinin öyrənilməsi yataqda neft kəmərinin olması qənaətinə gəlməyə imkan verir.
II.Layda kondensatın ehtiyatlarının və itkilərinin müəyyən edilməsi üçün cari tədqiqatlar aparılır, illik planda kondensat hasilatı alınan məlumatlar əsasında, illik planda kondensat hasilatı müəyyən edilir. cari tərkibi, qaz kondensat qarışığı müəyyən edilir və qaz kondensat qarışıqlarının cari tərkibinə əsasən optimal ayırma rejimi əsaslandırılır.
III. Qaz-kondensat yataqlarının işlənməsinin müxtəlif mərhələlərində lay-quyu-şleyf-separator-qaz kəməri sistemində sistemin hər bir elementində qaz-kondensat qarışığının karbohidrogenin tərkibi və faza vəziyyətlərnin öyrənilməsiçün xüsusi tədqiqatlar aparılır.
Bu tədqiqat işləri nəticəsində əldə edilmiş məlumatlar toplusu onları yatağın qaz-kondensat xassələri kimi təyin etməyə imkan verir, o cümlədən: yataq işlənməyə daxil edilməzdən əvvəl lay şəraitində qaz-kondensat qarışığının komponent tərkibi və faza vəziyyətləri;
Yataq temperaturunda qarışığın kondensasiya izotermləri; lay təzyiqinin düşməsinin başlanğıcından qalıq təzyiqə qədər olan bütün dövr üçün hasil edilən qazda kondensatın miqdarı və qaz və kondensatın tərkibi; quyu ağzında qaz ayırma izotermləri; quyu ağzından və ya separatordan götürülmüş nümunədə qaz və kondensatın tərkibi və fiziki-kimyəvi xassələri; Lay-quyu-xətt-separator-boru kəməri sisteminin elementlərində qaz və kondensatın tərkibi və xassələri.
Qaz kondensatının xarakterik əyrisinə görə təyin edin:
1) kondensat ehtiyatlarının və qaz kondensat qarışıqlarına daxil olan komponentlərin hesablanması;
2) qaz-kondensat yatağının işlənməsi metodunun texniki-iqtisadi əsaslandırılması və kondensatdan istifadə istiqamətləri;
3) Mədənin yenidən qurulma və işlənməsi prosesinin layihəsinin tərtibi;
4) hasil edilən qaz-kondensat qarışığının ayrılması növünün və ya təmizləyici qurğuların iş rejiminin əsaslandırılması;
5) Qaz-kondensat yatağının işlənməsi və istismarına nəzarət və nəzarət.
Qaz kondensatının təyini üzrə tədqiqat işləri mədən və laboratoriya şəraitində geniş şəkildə aparılır.
Mədənlərdə tədqiqat işləri ayırma izotermlərinin müəyyən edilməsindən və quyu ağzındakı separatorlardan və lay-quyu-xətt-separator-qaz kəməri sisteminin elementlərindən qaz və kondensat nümunəsinin götürülməsindən ibarətdir. Qazın və kondensatın tərkibi və xassələri nümunələr əsasında müəyyən edilir.
Qaz-kondensat yataqlarının mədən kəşfiyyatı eyni vaxtda iki istiqamətdə aparılır:
1) Birinci mərhələdə bütün quyu hasilatı tədqiq edilir - qaz hasilatının sənaye həcmi müəyyən edilir;
2) İkinci mərhələdə nümunə götürülərək, faza və karbohidrogen tərkibinə görə bütün axındakı məhsulla eyni olan axının yalnız həmin hissəsi təhlil edilir.
Texniki qazın həcminin öyrənilməsi şaxtada stasionar separatorlardan, mobil separatorlar blokundan və mobil cihazlarda separatorlardan istifadə etməklə həyata keçirilir.

Model nümunələri aşağıdakılardan götürülür:

- stasionar geyzerdən;
- xidmət quyusunun fontan fitinqində nümunə götürmə borusundan (reaktivin ortasında quraşdırılmış);
- quyu ağzında şaquli quraşdırılmış nümunə götürəndən;
- buludda üfüqi şəkildə yerləşdirilmiş cihazdan;
- qarışdırıcılardan. Dağ-mədən avadanlıqlarından istifadə etməklə tədqiqatlar (şək. 3.1) ilk dəfə 1964-cü ildə Cambay qaz-kondensat yatağında (Hindistan) aparılmışdır.

Dağ-mədən avadanlıqları üzrə tədqiqat işlərinin aparılması: qaz kondensatının quyudan axını - 1 ölçü cihazı ilə təchiz edilmiş maye faza tutucudan daxil olur - 2. Sonra qaz fitinqdən - 3, döngə və paylayıcı şəbəkə vasitəsilə daxil olur. - 4 Separator - 5, 6, 4, birinci və ikinci pillələrin ayırıcılarıdır (P=4 və 1,6 MPa), sonra debimetrdən keçərək qaz kondensatı verilir.

Hər bir ayırıcıdan sonra, göstərilən təzyiqi saxlayaraq, qədər - 10-a qədər təzyiq tənzimləyiciləri əlavə olunur. Birinci mərhələnin separatorundan əvvəl tədqiqat işlərinin aparılması üçün əlavə separator quraşdırılır, - 5 səviyyəli fincan - 14 (P = 21 MPa) ilə təchiz edilmişdir.
Eyni zamanda, işi ölçmək üçün sistemə mobil sayğac qoşulur və bu cihazın köməyi ilə - 13 - təzyiq və temperatur olduqda xam kondensatdakı suyun həcmləri və kondensatdan ayrılan qazın miqdarı ölçülür. dəyişmək. Bu qovşaqdan yanma üçün şama (məşəl) qaz verilir - 13.
Ayırıcılarda və ölçü blokunda ayrılan kondensat ölçmə ayırıcısına - 8 (р = 0,6 MPa) daxil olur, oradan ölçü çəninə verilir - 11 və kondensatdan ayrılan qaz şama (məşəl) göndərilir. ) - 9 ölçü membranından keçdikdən sonra yanma üçün.
Separator 5-də temperaturu ölçmək üçün kondensasiya borusuna qeyd termometrinin bir termocüt əlavə edildi.
Ənənəvi dağ-mədən avadanlıqlarından istifadə etməklə kondensasiya prosesinin izoterm və izobarlarının və faza çevrilmə diaqramlarının qurulması texnikası aşağıdakı kimidir.
kondensasiya izotermləri. Şleyf kifayət qədər uzun olarsa, qazın temperaturu (quyu ağzındakı tıxac dəyişməz qalmalıdır) az dəyişir və praktiki olaraq süxurun temperaturu ilə üst-üstə düşür. Bu temperatur yapışqan ayırıcıda sabit temperatur saxlamaq üçün istifadə olunur, yəni. izotermik şərait yaranır.
Təzyiq tənzimləyicisinin köməyi ilə ölçü ayırıcıda öz üzərində - müxtəlif təzyiqlər yaratmaqla 5, məsələn, 1,5; 3.5; 5.5; 7,5 MPa ayırma zamanı qaz axınının sürəti ölçülür - Qq və bu zaman sabit kondensatın axın sürəti də ölçülür - Qk. Qk /Qq = Qk nisbəti müxtəlif təzyiqlərdə (sm³/m³) kondensat çıxışıdır.
kondensasiya izobarları. Tələb olunandan çox və ya ona bərabər qaz axını sürətində kondensasiya izobarlarını (daimi tıxaclı və ya ağızda quraşdırmadan) əldə etmək; Sonra əlaqəni birbaşa ölçmə ayırıcısının önünə qoyun. Bu zaman müxtəlif temperaturlarda ayırma prosesi baş verir və separatordakı təzyiq təzyiq tənzimləyiciləri ilə tənzimlənir.
Bu zaman qk - birinci prosesdə olduğu kimi təyin olunur.