Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Yağabənzər maddələrin mübadiləsi
157 Qeyd etmək lazımdır ki, tərkibində n sayda karbon atomu olan yağ turşusunun tam parçalanması zamanı baş verən β-oksidləşmə mərhələlərinin sayı 1 2 n , əmələ gələn asetil-KoA molekullarının sayı 2 n -dir. Buna əsasən tərkibində karbon atomunun sayından asılı olaraq parçalanmasından sintez olunacaq ATF molekullarının sayını hesablamaq olar. Məsələn, tərkibində 18 karbon atomu olan stearin turşusunun toxumadaxili oksidləşməsi zamanı 8 dəfə 1 2 18 β-oksidləşmə baş verir və 9 1 2 18 asetil-KoA əmələ gəlir. Deməli, bu turşunun bir molekulunun toxumadaxili oksidləşməsi 8∙5+9∙12=148 ATF molekulunun sintezinə səbəb ola bilər. Yağ turşularının β-oksidləşməsi karbohidratların oksidləşməsindən enerji cəhətdən sərfəlidir. Belə ki, bir molekul qlükozanın (altı karbon atomu var) CO 2 və H 2 O qədər oksidləşməsi nəticəsində 38 molekul ATF əmələ gəlir. Ancaq bir molekul yağ turşusunun (C 6 -olan) CO 2 və H 2 O qədər oksidləşməsi zamanı 44 molekul ATF əmələ gəlir. Üzvi turşuların bioloji oksidləşməsinin az təsadüf edilən α və ω parçalanma yolları da məlumdur. Alifatik turşuların α-oksidləşmə yolu ilə parçalanmasına beyin hüceyrələ- rinin mikrosomlarında və bəzi bitkilərin inkişaf etməkdə olan toxumalarında təsadüf edilmişdir. Həmçinin müxtəlif heyvan və bitki toxumalarında alifatik turşular α və ω yolu ilə parçalana bilər. α-oksidləşmə yolu ilə parçalanmanın ilk mərhələsində alifatik turşunun α vəziyyətdə olan ikinci karbon atomunda olan H atomu OH ilə əvəz olunur. sonra isə α hidroksiturşu oksidləşərək α-ketoturşuya, o da öz növbəsində oksidləşdirici karboksizləşmə prosesinə uğrayaraq zəncirin uc hissəsində olan karboksil qrupu itirilir. Beləliklə, alifatik turşu molekulunda olan karbon atomla-rının sayı hər bir oksidləşmə dövrü ərzində bir ədəd azalır. Oksidləşmənin növbəti mərhələləri həmin prosesin təkrarı ilə başa çatır. Bütün deyilənləri aşağıdakı qısa sxemlə izah etmək olar. Qaraciyər hüceyrələrinin mikrosomlarında üzvi turşuların ω-oksidləşmə prosesinə uğrayaraq α-, ω-dikarbon turşularına çevirən ferment sisteminə təsadüf olunmuşdur. Bu sistemin iştirakı ilə üzvi turşu molekulunun uc hissədində yerləşən metil radikalı (bu radikal üzvi turşunun ω-qrupu adlanır) oksidləşmə prosesinə R ─ CH 2 ─ CH 2 ─ COOH + ½ O 2 ─ → R CH 2 ─ ─ CH COOH │ OH ─ → R CH 2 ── C COOH ½ ⎯⎯⎯ R ─ CH 2 ─ COOH + CO 2 ║ O -H 2 O +½ O 2 158 uğrayır. ω-oksidləşmə prosesində isə monooksigenaza fermenti, NADF ∙ H 2 , oksigen və sitoxrom P 450 iştirak edir (sitoxrom P 450 -nin reduksiyaya uğramış forması spektrofotometriya zamanı dalğa uzunluğu 450 nm olan işıq şüaları udur. Onun adı bu hadisə ilə əlaqədardır). ω-oksidləşmə prosesinin bioloji rolu hələlik aydınlaşdırılmamışdır. 4. Yağabənzər maddələrin mübadiləsi:Yağabənzər maddələrə l i p o i d l ə r də deyilir. Bura fosfatidlər, steridlər və s. aiddir. Fosfatidlərə misal lesitinləri, kefa- linləri, serinfosfatidləri və s.-ni göstərmək olar. Lesitinlərin hidrolizindən qliserin, yağ turşuları, fosfat turşusu və xolin əmələ gəlir. Bu sxem formasında belə göstərilir: Lesitin əvvəlcə β-vəziyyətində olan yağ turşusunun qalığını ayırmaqla lizolesitinə, sonuncuda qalan yağ turşusunun qalığını itirməklə qliserilfosfoxolinə çevrilir. Qliserilfosfoxolində xolinə və qliserinfosfata ayrılır. Bu da qliserofosfata- zanın iştirakı ilə qliserinə və fosfat turşusuna parçalanır: Lesitin qliserin yağ turşuları fosfat turşusu xolin CH 2 OH CH 2 OH CHOH HOH CHOH + H 3 PO 4 │ │ CH 2 OPO 3 H 2 CH 2 OH CH 2 OCOR 1 CH 2 OCOR 1 CHOCOR 2 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ CHOH ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ OH OH OH OH │ │ │ │ CH 2 OPO(CH 2 ) 2 N (CH ═ 3 ) 3 CH 2 OPO(CH 2 ) 2 N (CH ═ 3 ) 3 ║ ║ O O α-Lesitin Lizolesitin CH 2 OH OH CH 2 OH CHOH za qfxdestera N ≡ (CH 3 ) 3 + CHOH │ │ OH O OH CH 2 CH 2 OPO 3 H 2 │ │ CH 2 OPO(CH 2 ) 2 N ≡ (CH 3 ) 3 CH 2 OH Qliserilfosfat Qliserilfosforid Xolin turşusu xolin... +R 1 ─ COOH ─ R 2 ─ COOH Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|