5
suyuq aralashmalarni
komponentlarga ajratish, o‘ta toza suyuqliklarni olish va
boshqa mahsulotlar uchun qo‘llaniladi.
Absorbsiya.
Gaz yoki bug‘ aralashmasi tarkibidagi
bir yoki bir necha
komponentning suyuq yutuvchi moddada tanlab yutilish jarayoni absorbsiya deb
ataladi. Yutuvchi suyuqlik absorbent (yoki sorbent) deyiladi. Teskari jarayon,
ya’ni yutilgan komponentlarning suyuq fazadan ajrab chiqilishi desorbsiya deb
ataladi. Absorbsiya jarayoni texnologik gazlarni ajratish
va sanoatdan chiqarib
yuboriladigan gazlarni tozalashda keng qo‘llaniladi.
Adsorbsiya.
Gaz, bug‘ yoki suyuqlik aralashmalaridan bir yoki bir necha
komponentlarning g‘ovaksimon qattiq moddaga tanlab yutilish jarayoni
adsorbsiya deyiladi. Faol yuzaga ega bo‘lgan qattiq
materiallar adsorbent deb
ataladi. Teskari jarayon, ya’ni desorbsiya adsorbsiyadan
keyin olib boriladi va
ko‘pincha yutilgan komponentni adsorbentdan ajratib olish uchun (yoki
adsorbentni regeneratsiya qilish uchun) qo‘llaniladi. Bunday jarayon aralashma
tarkibida oz miqdorda bo‘lgan moddalarni ajratib olish maqsadida ishlatiladi.
Suyuqliklarni ekstraksiyalash.
Biror suyuqlikda
erigan moddani tanlab
ta’sir qiluvchi boshqa suyuqlik yordamida ajratib olish jarayoni ekstraksiyalash
deb ataladi. Bunday jarayonda bir yoki bir necha komponent bir suyuq fazadan
ikkinchi suyuq fazaga o‘tadi. Ekstraksiya jarayonini amalga oshirish erituvchini
to‘g‘ri tanlashga bog‘liq. Erituvchi suyuq aralashma bilan aralashib ketmasligi
kerak yoki bo‘lmasa qisman aralashib ketadigan bo‘lishligi mumkin.
Erituvchining zichligi ekstraksiyalanishi lozim bo‘lgan suyuqlik zichligidan kam
bo‘lishi shart. Ekstraksiya usuli suyuq aralashma
tarkibida nisbatan kam
miqdorda erigan komponentlarni ajratib olish uchun ishlatiladi.
Quritish.
Qattiq materiallar tarkibidagi namlikni asosan bug‘latish yo‘li
bilan ajratib chiqarish quritish deyiladi. Bu jarayon issiqlik va namlik tashuvchi
agentlar (isitilgan havo, tutunli gaz) yordamida olib boriladi. Quritish jarayonida
namlik qattiq fazadan gaz (yoki bug‘) fazaga o‘tadi. Texnikada quritish jarayoni
qayta ishlanayotgan xomashyo yoki materiallarni dastlabki suvsizlantirish
hamda tayyor mahsulotlarni suvsizlantirish uchun keng ishlatiladi.
Кristallanish.
Suyuq eritmalar tarkibidagi qattiq
fazani kristallar holatida
ajratish jarayoni kristallanish deb yuritiladi. Bu jarayon eritmalarni o‘ta to‘yintirish
yoki o‘ta sovitish natijasida sodir bo‘ladi. Кristallanish paytida modda suyuq fazadan
qattiq fazaga o‘tadi. Кristallanish jarayonidan odatda o‘ta toza moddalar olish
maqsadida foydalaniladi.
Dostları ilə paylaş: